Tefsir ekolleri I. Cİlt ilk Müfessirler, Rivayet Ekolü, Rivayet Tefsirleri

5- Cabir b. Yezid Cu’fi

Şii ve Sünni tefsir kitaplarında kendisine ait tefsir rivayetleri ve görüşleri nakledilmiş olan⁹³⁰ müfessir tâbiînden bir diğeri Ebu Abdullah⁹³¹ Cabir b. Yezid Cu’fi’dir. Ebu Musa Muhammed b. Müsna’dan şöyle nakledilmiştir: “Cabir, hicri 128 senesinde vefat etmiştir.”⁹³² Necaşi demiştir ki: “Cabir’in kitapları vardır. Onlardan biri de tefsirdir.”⁹³³ Bu tefsir için iki sened zikretmiştir ama her ikisi de zayıftır. Şeyh Tusi, Fihrist’te, Muhammed b. Sinan’ı -güvenilirliği ihtilaflıdır- içeren senedle Cabir’e ait bir tefsir kitabı zikretmiştir.⁹³⁴

Ahmed Rıza, Mecmeu’l-Beyan’a yazdığı mukaddimede, hicri 127 yılında vefat etmiş Cabir b. Yezid Cu’fi’yi tefsir alanında telifi bulunan tâbiînden biri olarak tanıtmıştır.⁹³⁵

Keşşi muttasıl senedle Mufaddal b. Ömer Cu’fi’den şöyle nakletmiştir:

İmam Sadık’a (a.s) Cabir’in tefsirini sordum. Hazret şöyle buyurdu: “Onu düşük seviyeli kişilere anlatma ki yaymasınlar.”⁹³⁶

Bu rivayetten, onun tefsirinde hayli yüksek, tahammülü güç ve takiyyeye aykırı konular bulunduğu ve yaygınlaşmasının maslahata uygun olmadığı sonucu çıkmaktadır.

Mezhebi

Cabir’in Şii olduğu, Sünni ve Şii rical âlimlerinin ittifak ettiği bir konudur. Keşşi şöyle buyurmuştur: “Süfyan Sevri’den rivayet edildiğini göre, Şia’ya eğilimi bulunması hariç, Saduk’un hadisindeki Cabir Cu’fi’dir.”⁹³⁷

İbn Hacer onun hakkında şöyle nakletmiştir:

Yahya b. Ya’la demiştir ki: Zaide’nin şöyle dediğini işittim: “Cabir Ca’fi, Nebi’nin (s.a.a) ashabına söven bir rafızidir.” İcli şöyle demiştir: “Cabir zayıf biriydi ve teşeyyüde aşırılıkçıydı.”⁹³⁸

İbn Cevzi’den nakledildiğine göre Cabir’e rafızilik nispet edilmiştir.⁹³⁹ Şia’nın ünlü rical âlimi Mamekani, Keşşi ve diğerlerinin Cabir’i övdüğü rivayetleri zikrettikten sonra şöyle buyurmuştur: “Geçmişteki haberlerin toplamından çıkan sonuç şudur ki, bu adam büyüklüğün zirvesinde ve nebaletin (neciplik ve faziletin) nihayetindedir. İmam Bakır ve İmam Sadık (a.s) nezdinde büyük bir konumu ve yeri vardı. Hatta bu iki yüce şahsiyetin sırlarına mahrem, özel lütuf ve inayetine mazhar idi. Benzersiz adaletine güvenilmekten başkasının sözkonusu olmadığı Ehl-i Beyt’in menkıbeleri ve sırlarında o iki İmamın emin olduğu kimseydi.”⁹⁴⁰

Bazı rical kitaplarından nakledilmiş ve içinde Ehl-i Beyt’in (a.s) özelliklerinin zikredildiği cetvelde Cabir Cu’fi, İmam Bakır’ın (a.s) naibi sayılmıştır.⁹⁴¹

Cerir, Süfyan ve Zaide gibi Ehl-i Sünnet’ten bir grup âlimden Cabir’in kınandığına dair şöyle söylediği nakledilmiştir: “Ricata itikadı vardı.”⁹⁴² Bu akidenin Şia’nın icma ettiği inanç ve hak mezhebin zaruriyatından olduğu⁹⁴³ gözönünde bulundurulursa bu söylenenler de onun Şii olduğunun bir diğer delilidir.