Tillar va adabiyot kafedrasi

Bo‘laklarga ajralmaydigan gaplar.
Bunday gaplar tarkibida ishtirok etgan 
so‘zlarni gap bo‘laklariga ajratib bo‘lmaydi. Agar bunday gaplar bir so‘zdan tuzilgan 
bo‘lsa, u so‘z hech qanday gap bo‘lagi nomi bilan atalmaydi. Ko‘pincha bu xildagi 
gaplar modal so‘z, undovlar yoki ma’no jihatdan boshqa turkumga ko‘chgan 
qani 
rost, to‘g‘ri 
kabi so‘zlardan tuziladi. 
Bo‘laklarga ajralmaydigan gaplar, asosan, dialoglarda qo‘llanadi va shu 
dialogda uning mazmuni to‘liq ochiladi. 
Bo‘laklarga ajralmaydigan gaplar tasdiq (
mayli, xo‘p, albatta, ha, to‘g‘ri, 
darhaqiqat
kabi) inkor (
yo‘q, zinhor
, kabi), so‘roq (
to‘g‘rimi, rostdanmi, a
kabi), his-
hayajon, taajjub (
iya, voy, voy bo‘, nahotki
kabi) rasm-odat (
salom, xayr, 
ko‘rishguncha
kabi) ma’nolarini ifodalaydi. 
Misol: - Ertaroq ketsak maylimi? 
-
Mayli. 
-
Kech qolmay tezroq qayting. 
-
Xo‘p. 
-
Fikrimizga tushundingizmi? 
-
Xa. 
-
Ertaga uchrasharmiz. 
-
-A? 
-
Bu ishni uch kunda bitiramiz. 
-
Nahotki! 
 
Mashq.
Berilgan misollar orasidan bo‘laklarga ajralmaydigan gaplarning 
aniqlang. Ular qanday ma’no ifodalab kelganini tushuntiring. 
1. Sharif u bilan do‘stlarcha ko‘rishdi. 
-Xo‘sh? - dedi Sharif. – Ehsondan hech xat olasizmi? 
-Yo‘q. 
2. – Uyga borishga yurak yo‘q. Kampirga ro‘para bo‘lgani toqatim qolmabdi. 
-Menda ozroq bor, - dedi Saidiy yonini kovlab. 
-Yo‘... yo‘q. 
-Yo‘q, bemalol. Menda uch so‘m bor. Ikki so‘mi etib turadi. 
-Mayli. (A.Qahhor). 
3. – Bozor yaxshi-da. Odam qalin, misoli daryoyi kabir, - deydi halfa. 
-Bas! - deydi bobom charmdan boshini ko‘tarmay. (Oybek)
4. Tog‘alarim, halfalar ishlab o‘tirganda to‘satdan keksa halfa sukutni buzdi: 
-Ertaga chorshanba bozorga boramiz-a? 
-Ha (Oybek) 
5. Bobom kulgidan kotib qoldi:
-Ey, tovba! (Oybek) 
6. Oyim yana o‘ylanib o‘ylanib qoldi: 
-
To‘g‘ri, - dedi anchadan keyin. (O‘.Hoshimov). 
7. U sekin burildi: 
-E, - dedi qo‘l siltab. - Har xil odam bor ekanda bu dunyoda (O‘.Hoshimov). 
Bo‘laklarga ajralmaydigan gaplar 
so‘z-gap
deb ham nomlanadi. Bunday so‘z-
gaplar to‘liqsiz gaplardan farqlanadi. 

---

119