Tkip kuruluş Kongresi Belgeleri

Cihan: Türkiye’nin geleneksel sol hareketi, kullandığı bazı kavramlara bugüne dek herhangi bir ciddi açıklama getirmediği gibi, gerçekte yeterince açık olan bazı klasik kavramların da içini boşaltmış durumda. Yoldaşın dile getirdiği kaygılar bu açıdan bir anlam taşıyor tabi. Biz bu sorunlara demokrasi ve bağımsızlık sorunları üzerine konferanslarda fazlasıyla girdik diye düşünüyorum. Son olarak EMEP’lilerle yapılan polemikte, “asgari program” sorunu ve kavramı üzerine son söz de bir biçimde söylenmiş oldu. Ben açıklayıcı olur diye bu vesileyle oradan bazı pasajlar okumak istiyorum. Bu bölüm çok geniş, ama ben yoldaşın özellikle işaret ettiği noktaya ilişkin pasajlarla yetineceğim. "Demokrasi Mücadelesi ve Program Sorunları” başlıklı 4. Bölüm’den okuyorum:

"Asgari program, teorik mantığı yönünden, burjuva toplumu koşullarında gerçekleşebilir olan, kapitalizmin sınırlarını aşmayan, tersine bu sınırlarla bağdaşabilir olan iktisadi ve siyasi reform taleplerine dayanır, bunları kapsar. Alışılagelmiş kullanım içinde asgari program burjuva-demokratik devrim sorununa kopmaz biçimde bağlıdır; bu devrime denk düşen iktisadi ve siyasi hedefleri ve önlemleri kapsar. Ve böyle bir durumda, asgari program talepleri, sosyalist devrime göre siyasi ve iktisadi reform talepleri olmayı sürdürseler de, burjuva demokratik devrimin(99)kendi sınırları içinde, bunlardan bir kısmı toplumsal-devrimci talepler niteliği taşır.”

(...)

“Kapitalizmin egemen hale geldiği ve burjuvazinin iktidar sahibi sınıf olarak kendi toplumsal ve siyasal egemenliğini tam olarak kurduğu koşullarda durum temelden farklıdır. Kapitalist düzenin temelleriyle bağdaşabilir olan iktisadi ve siyasal reform istemleri, bu koşullarda, artık bizzat bu sınıfa karşı yöneltilmiştir. Bu koşullarda toplumsal devrim ancak sosyalist bir devrim olabilir. Ve teorik mantığı yönünden kapitalizmin çerçevesiyle bağdaşabilir olan tüm iktisadi ve siyasal reform talepleri uğruna mücadele, ancak bu talepler sosyalist devrim perspektifi içinde, ona tabi bir biçimde ele alındıkları ölçüde devrimci bir biçimde formüle edilmiş olurlar ve devrimci iktidar mücadelesinin dayanaklarına dönüşürler. Burada artık iki ayrı devrim aşaması ve onlara denk düşen asgari ve azami iki program değil, tek bir devrim, proleter devrim ve ona denk düşen bir proleter devrim programı vardır. Burada artık bir devrim programı olarak ‘asgari program’ tarihsel olarak aşılmıştır. Burada artık proleter devrim programı tüm devrimci iktidar mücadelesinin temelidir ve burjuvazinin sınıf egemenliğinin yıkılması yoluyla proletaryanın sosyalist iktidarının kurulması tüm bu mücadelenin asıl eksenidir. Ve demokratik siyasal istemler uğruna mücadele sözkonusu olduğunda, tüm sorun bu mücadelenin proletaryanın genel iktidar mücadelesine nasıl bağlanacağıdır.” (H. Fırat, Demokrasi, Devrim ve Oportünizm, Eksen Yayıncılık, s.81-83)

Görüldüğü gibi burada mesele, “asgari program” kavramı, demokratik devrim aşamasıyla, yani bir aşama olarak demokratik devrim sorunuyla sıkı sıkıya bağlantılı bir biçimde ortaya konulup tanımlanıyor. Ama mesele bununla bitmiyor. Okuduğum pasajdaki “alışılagelmiş kullanım içinde” kaydına dikkat etmemiz gerekiyor. Zira bu kayıt nedensiz değil. Soruna, kavramlara, geleneksel siyasal kültürün algılama tarzı(100)nın ötesinde, kendi nesnel bilimsel içerikleri ve anlamları üzerinden bakabilmeliyiz.

Daha önce Lenin’in emeğin korunmasına ilişkin istemler bölümü hakkında “ekonomik asgari program” kavramını kullandığını hatırlatmıştım. Ve bildiğiniz gibi, bu türden bir “ekonomik asgari program”, yani işçi sınıfının korunmasına ilişkin önlemler bölümü, tüm marksist programlarda, demek oluyor ki sosyalist devrim programlarında da var. Yani bu yalnızca devrim aşamasıyla değil, fakat kapitalizm koşullarıyla bağdaşabilirlikle ilgili bir kavram.

“Asgari program” kavramı, savaş dönemi tartışmaları üzerinden bakarsanız, serbest bir biçimde aslında Avrupa programlarının demokratik siyasal istemlere ilişkin bölümleri için de kullanılıyor. Zira bu bilimsel bir tanım; bilimsel ölçülerle bakıldığında bu tanım herhangi bir yanlışlık taşımıyor. Toplumsal devrim perspektifi içinde, onunla sıkı sıkıya bağlı olarak formüle edilmiş olsalar da, kendi başlarına alındıklarında kapitalizmle bağdaşabilir olan siyasal reform istemleri sözkonusu burada. Ve “asgari program” tanımı ile kapitalizmle bağdaşabilirlik arasında kopmaz bir ilişki var.

Geçmeden şunu da eklemem gerekiyor. Şu veya bu istemin ya da istemler toplamının kapitalizm koşullarıyla bağdaşıyor olmasını, bu istemlerin kapitalizm koşullarında elde edilmesini amaçlaştırmakla hiçbir biçimde karıştırmamak lazım. Bu ikincisi reformizmin temelidir, bütün bir reformist tutum ve mantık bu türden bir amaçlaştırma üzerine oturur. Devrimci açıdan, tam tersine, bu istemler bizim için yığınları kapitalizmin temellerine karşı mücadeleye yöneltmek için birer araçtır. Amaç şaşmaz biçimde proletarya devrimidir. Dahası var. Bu istemleri tam, kalıcı, doyurucu bir biçimde gerçekleştirmek her zaman ancak proletarya devrimi sayesinde olanaklıdır. Ve bu sadece demokratik siyasal istemler için değil, aynı şekilde emeğin korunmasına ilişkin önlemler için de geçerlidir. Nitekim,(101)Lenin’e benzer bir biçimde “ekonomik asgari program” kavramını kullanan Bolşeviklerin 1919 programında, “proletarya diktatörlüğünün kurulması, emeğin korunması alanında sosyalist partilerin asgari programlarının tam olarak gerçekleştirilmesini ilk kez mümkün hale getirdi”, denilmektedir.

Biz geleneksel halkçı siyasal kültürün yarattığı çarpıklıkları, yanılsamaları gözeterek bu kavramı kullanmaktan kaçınalım. Ama eğer bilimsel içeriğini bilmiyorsak, bu kavrama ilişkin olarak ideolojik açıdan silahlı değilsek, onu doğru bir kavrayışla ele almıyorsak, günü geldiğinde bu soruna ilişkin düşünsel karışıklığın tuzağına düşmekten yine de kurtulamayız.