Seçimin edilməsində rol oynayan digər faktorlardan biri – şirkətlərin kapitalın yaranmasına görə bölüşdürülməsidir ki, bu da aşağıdakı diaqramda verilib:
Sahələr üzrə tədqiqat obyektlərinin seçilməsi və mülkiyyət forması üçün əsas İqtisadi İnkişaf Nazirliyinə görə aşağıdakı cədvəldə verilib:
Cədvəl 8
|
|
Özəl (yerli) şirkətlər
|
Xarici şirkətlər
|
Birgə müəssisələr
|
Cəmi
|
|
Sayı
|
%
|
Respondentlərin sayı
|
Sayı
|
%
|
Respondentlərin sayı
|
Sayı
|
%
|
Respondentlərin sayı
|
Sayı
|
%
|
Respondentlərin sayı
|
|
Cəmi
|
50743
|
93.2
|
186
|
2629
|
4.8
|
10
|
1052
|
1.9
|
4
|
54424
|
100.0
|
200
|
|
Həmçinin:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
A
|
Kənd təsərrüfatı, ovçuluq vvə meşəçilik
|
8138
|
15.0
|
30
|
19
|
0.0
|
0
|
33
|
0.1
|
0
|
8190
|
15.0
|
30
|
B
|
Balıqçılıq
|
69
|
0.1
|
0
|
0
|
0.0
|
0
|
1
|
0.0
|
0
|
70
|
0.1
|
0
|
C
|
Sənaye
|
353
|
0.6
|
1
|
67
|
0.1
|
0
|
17
|
0.0
|
0
|
437
|
0.8
|
1
|
D
|
Emal sənayesi
|
4164
|
7.7
|
15
|
240
|
0.4
|
1
|
275
|
0.5
|
2
|
4679
|
8.6
|
18
|
E
|
Elektrik enerjisi, qaz və suyun istehsalı və bölüşdürülməsi
|
30
|
0.1
|
0
|
5
|
0.0
|
0
|
2
|
0.0
|
0
|
37
|
0.1
|
0
|
F
|
Tikinti
|
3845
|
7.1
|
14
|
240
|
0.4
|
1
|
83
|
0.2
|
0
|
4168
|
7.7
|
15
|
G
|
Topdan və pərakəndə satış, maşın və məişət avadanlıqlarının təmiri
|
20818
|
38.3
|
77
|
887
|
1.6
|
4
|
386
|
0.7
|
2
|
22091
|
40.6
|
83
|
H
|
Restoran və mehmanxana xidmətləri
|
785
|
1.4
|
3
|
42
|
0.1
|
0
|
18
|
0.0
|
0
|
845
|
1.6
|
3
|
İ
|
Nəqliyyat və rabitə
|
1169
|
2.1
|
4
|
181
|
0.3
|
1
|
77
|
0.1
|
0
|
1427
|
2.6
|
5
|
J
|
Maliyyə fəaliyyəti
|
469
|
0.9
|
2
|
29
|
0.1
|
0
|
28
|
0.1
|
0
|
526
|
1.0
|
2
|
K
|
Daşınmaz əmlak ilə bağlı əməliyyatlar, arenda və alıcılara xidmətlərin göstərilməsi
|
4697
|
8.6
|
17
|
778
|
1.4
|
3
|
88
|
0.2
|
0
|
5563
|
10.2
|
20
|
M
|
Təhsil
|
215
|
0.4
|
1
|
31
|
0.1
|
0
|
2
|
0.0
|
0
|
248
|
0.5
|
1
|
N
|
Səhiyyə və Sosial xidmətlərin göstərilməsi
|
727
|
1.3
|
3
|
65
|
0.1
|
0
|
9
|
0.0
|
0
|
801
|
1.5
|
3
|
V
О
P
|
Digər kommunal, sosial və fərdi xidmətlər
Qeyri-hökumət təşkilatları
Elmi-texniki və məsləhətxana xidmətləri
|
5264
|
9.7
|
19
|
45
|
0.1
|
0
|
33
|
0.1
|
0
|
5342
|
9.8
|
19
|
V. Elmi-texniki və məsləhətxana xidmətləri
O. Digər kommunal, sosial və fərdi xidmətlər
P. Qeyri-Hökumət Təşkilatları
Seçimin qurulmasında üçüncü faktor rolunu Azərbaycanın 11 iqtisadi rayona (Bakı daxil olmaqla) bölünməsidir. Yuxarı Qarabağ və Kəlbəcər-Laçın iqtisadi rayonlarının işğal altında olmasını və həmçinin müsahibə götürənlərin bu rayonlarda işləməklərinin təhlükəsiz olmadığını nəzərə alaraq, bu regionlar nəzərə alınmamışdır.
İqtisadi regionlar üzrə tədqiqat obyektlərinin seçimi üçün əsaslar İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin məlumatına əsasən aşağıdakı cədvəldə verilib:
Cədvəl 9
İqtisadi rayonlar üzrə hüquqi şəxslərin bölgüsü
|
|
|
01.10.2005 tarixinə müəssisələrin sayı
|
%
|
Respondentlərin sayı
|
|
Cəmi
|
66644
|
100
|
200.0
|
1
|
Bakı
|
35889
|
53.9
|
107
|
|
İqtisadi rayonlar
|
|
|
|
2
|
Abşeron
|
3773
|
5.7
|
11
|
3
|
Gəncə-Qazax
|
4958
|
7.4
|
15
|
4
|
Şəki-Zaqatala
|
2863
|
4.3
|
9
|
5
|
Lənkəran
|
3904
|
5.9
|
12
|
6
|
Quba-Xaçmaz
|
2208
|
3.3
|
7
|
7
|
Aran
|
9248
|
13.9
|
28
|
8
|
Dağlıq Şirvan
|
1336
|
2.0
|
4
|
9
|
Naxçıvan
|
2465
|
3.7
|
7
|
Nəhayət, seçimin qurulmasında İqtisadi İnkişaf Anazirliyindən fərdi müəssisələr daxil olmaqla, Azərbaycanda 70%-dən çox kiçik müəssisələrin olması barədə verilən məlumata görə nəzərə alınmışdır. Aşağıdakı diaqram müəssisələrin böyüklüyünə görə respondetlərin klassifikasiyasını əks etdirir.
Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanda kiçik və orta müəssisə anlayışlarının qanunvericiliyə görə bölünməsi praktikası mövcud deyil.
Yuxarıdakıları nəzərə alaraq, verilən seçim özündə Azərbaycanda sahibkarların fikirlərini formalaşdıran və müəyyən edən 200 tədqiqat obyektini özündə əks etdirir. Beləliklə, tədqiqat nəticəsində alınan məlumatlar bütün ümumi nəticəyə yaymaq olar.
Respondentlərin tədqiqatın mövzusuna olan münasibətləri
Müsahibə “üz-üzə” metodu ilə anonimlik şəraitində aparılmışdır. Sorğu zamanı 264 səfər olmuş, onlardan 9-u təkrar, 55 imtina olunub. Bununla da imtinaların proporsiyası 1-ə 0.25 olub, bu isə Azərbaycanda marketinq tədqiqatları üçün orta səviyyədən (2-yə 1) aşağı sayılır. Bu ona dəlalət edir ki, iş adamları korrupsiya ilə bağlı sualları cavablandırmaqda heç bir təhlükə hiss etməyiblər. Aşağıda verilən 10-cu cədvəldə regionlar üzrə səfərlərin sayı öz əksini tapıb.
Cədvəl 10
№
|
Region
|
Respondetin imtinası
|
Təkrar səfər
|
Doldurularn sorğu anketləri
|
Cəmi
|
1
|
Bakı
|
21
|
7
|
107
|
135
|
2
|
Abşeron
|
5
|
|
11
|
16
|
3
|
Gəncə-Qazax
|
10
|
|
15
|
25
|
4
|
Şəki-Zaqatala
|
4
|
2
|
9
|
15
|
5
|
Lənkəran
|
2
|
|
12
|
14
|
6
|
Quba-Xaçmaz
|
2
|
|
7
|
9
|
7
|
Aran
|
11
|
|
28
|
39
|
8
|
Yuxarı Şirvan
|
|
|
4
|
4
|
9
|
Naxçıvan
|
|
|
7
|
7
|
|
Cəmi
|
55
|
9
|
200
|
264
|
Sahə tədqiqatı
Sahə tədqiqatı 2006-cı ilin 21 yanvar – 2 fevral tarixləri çərçivəsində keçirilmişdir. Tədqiqatda 30 müsahibə götürən və 2 supervayzer iştirak edirdi.
Sorğu anketinin tərtibatının prinsipi
Korrupsiyanın sosioloji ölçüsü özündə iki tip sualı: qiymətləndirici və şəxsi korrupsiya praktikası, əks etdirən sorğu anketi vasitəsilə aparılırdı. Bununla da sorğunu götürənlər o prinsipdən çıxış edirdilər ki, ona əsasən respondentlər qiymətləndirici suallara daha maraqla cavab versinlər. Lakin, bu metodun uğuru o qədər də böyük olmadı. Korrupsiya təcrübəsi ilə bağlı cavablar daha ətraflı olsalar da, respondentlərin çoxu bu cür suallara o qədər də maraqla cavab vermirlər.
Təşkilatçılar sorğunun aparılmasında Rusiyanın “ИНДЕМ” Fondunun təcrübəsinə əsaslanmışdılar. Bu da onu göstərdi ki, respondentlərin qiymətləndirici suallara olan cavabları onların müxtəlif dövlət orqanlarına olan inamı və inamsızlığından çox asılıdır. Respondentlərin bu və ya digər dövlət orqanlarının korrupsiyaya uğraması ilə verdikləri qiymətləndirmələr təkcə onların real vəziyyət ilə tanış olmalarından deyil, daha çox onların bu insanların bu orqanlara olan münasibətlərindən irəli gəlir. Buna görə də, tədqiqat nəticələrinin həqiqiliyinin əks olunması üçün sorğu anketinə həm ictimai orqanlara inamın qiymətləndirilməsi, həm də şəxsi korrupsiya təcrübəsi ilə bağlı suallar suallar daxil edilmişdir.
Tədqiqat zamanı “qeyri-səmimiliyə olan düzəldici əmsal” metodu istifadə olunmamışdır. Belə ki, şəxsi korrupsiya təcrübəsi ilə bağlı sual (C3 sualı ilə açıqlanan) digər suallara (С14 və С15), cavab verməməyə imkan verirdi ki, respondentlərin 42.5% bundan istifadə edirdi. Müsahibə götürənlər sorğu anketində respondetlərin müsahibə zamanı etdikləri hərəkətləri də qeyd edirdilər. Şəxsi korrupsiya təcrübəsi ilə cavab verənlərin 78%-i qoyulan suala maraq göstərir, 10% özlərini laqeyd, 6% isə ya yorğun, ya da fikirləri yayınıq idilər. Respondentlərin müsahibəyə münasibəti aşağıdakı diaqramda verilmişdir:
Əksəriyyət sualları həvəslə və heç nədən çəkinmədən cavablandırdı. Bir respondentlə müsahibə orta hesabla 30 dəq çəkirdi, ən qısa müsahibə 16, ən çox isə 77 dəqiqə çəkib.
Nəzarət və yoxlanış
Müsahibə götürənlərin işi marşrut üzrə telefon əlaqəsi və respondentlərin 10 faizinin ikinci dəfə baş çəkmələri ilə nəzarət edilirdi.
Əldə edilən məlumatların işlənməsi
Anketlər cavablandırıldıqdan sonra onlar komputerdə saxlanılıb. Sahə tədqiqatlarından sonra doldurulan sorğu anketlərinin keyfiyyəti yoxlanılırdı. Həmin cavablar komputerə daxil edilmiş və SPSS statistik proqramının istifadəsi ilə emal edilmişdir. Daxiletmə faylları və anketlərin özləri saxlanılıb.
Dostları ilə paylaş: |