Turizm ve otel iŞletmeciLİĞİ ÖĞrencileri İÇİn hukuka giRİŞ

Görgü kuralları: Toplumsal yaşamdaki etkisi açısından din, ahlak ve hukuk kurallarından sonra gelir. Görgü kurallarına uymamanın yaptırımı din ahlak ve hukuk kurallarına uymamanın yaptırımları kadar ağır değildir. Görgü kuralları insanların birbirleriyle ilişkilerinde sergiledikleri tutum, davranış, konuşma, oturma, kalkma, giyinme, yeme-içme adabı gibi davranış kalıpları ile törensel günlerde nasıl davranılması gerektiğine ilişkindir.


Muaşeret ya da Adabı Muaşeret de denilen görgü kuralları:

İnsanların korku, ceza ya da ayıplanma endişesi taşımadan birbirlerine saygılı davranmalarını emreden kurallardır.

Görgü kurallarının bir kısmı zamanla hukuk kuralına dönüştürülmüş olabilirler

• 
  Örneğin Resmi misafir karşılamalarında uygulanacak “Protokol” kuralları
  
• 
  Seçilen Cumhurbaşkanını kutlama mesajları
  
• 
  Yabancı Misyonlarda en kıdemli Büyükelçinin “Duayen” olarak tanınması
  
• 
  Silahlı Kuvvetlerde selamlama zorunluluğu gibi kaynağını görgü kurallarından alan kurallar hukuk kuralına dönüşmüşlerdir.
  

• 
  Hukuk kuralları ve Hukuk Kurallarının diğer toplumsal düzen kurallarından farkı:
  

Hukuk kuralları, toplumun ve toplum halinde yaşayan insanların ilişkilerini düzenleyen, onların huzur, güven ve barışını sağlayan, kısaca toplum yaşamını korumayı amaç edinen kurallardır.
Hukuk düzenini toplumda barış, güven, eşitlik ve özgürlük sağlayan kurallar olarak da değerlendirmek mümkündür.

• 
  Toplumda bireyler arasındaki çatışmayı önleyerek barışı
  
• 
  Güçlünün zayıfı ezmesini önleyerek güveni
  
• 
  Bireylerin yasalar önünde eşit olmalarını sağlayarak eşitliği
  
• 
  Toplumda düzen kurarak özgürlüğü sağlamış olmaktadır.
  

Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi hukuk kurallarının da amacı din, ahlak ve görgü kurallarında olduğu gibi toplumsal yaşamı düzenlemek ve onu korumaktır. Bu açıdan aralarında bir fark söz konusu değildir.

Tam tersine sözü edilen kurallar toplumda sürekli etkileşim içindedirler
Kimi ahlak, görgü ve din kuralları zamanla hukuk kuralı haline gelebilmektedir (örneğin hırsızlık eylemi bütün kurallara göre suç oluştururken Namaz kılmama eylemi laik düzende bir suç oluşturmamaktadır. Bunun tersi bir uygulama-İran örneği-bazı ülkelerde görülebilmektedir.)
Bu olgu toplumsal düzen kurallarının sürekli evrim geçirdiğine işaret etmektedir.
Günümüzde din, ahlak, görgü ve hukuk kuralları arasında, toplumsal gelişmelerin (uygarlığın gelişmesi, teknolojik ilerlemeler, globalleşme ve giderek uygulama alanı genişleyen laik devlet düzeni) sonucu olarak farklılıklar ortaya çıkmaya başlamıştır.
Söz konusu farklılıklar çeşitli kriterlere göre belirlenmeye çalışılmış ise de farklılıkların belirlenmesinde en önemli kriter “Yaptırım” kriteri olduğu genel kabul görmüştür.
Hukuk kurallarının çiğnenmesinde oluşan tepki devletten gelmektedir.
Diğer kurallar için oluşan tepki manevi, toplumsal-dışlanma ya da ayıplanma şeklinde ortaya çıkmaktadır
Hukuk kurallarındaki tepki

• 
  Hapis,
  
• 
  Tazminat,
  
• 
  Eski hale getirme gibi devlet organları tarafından gösterilen tepkidir.
  

Diğer kurallar için tepki;

• 
  dinsizlik,
  
• 
  imansızlık
  
• 
  ahlaksızlık ve
  
• 
  görgüsüzlük şeklinde toplum tarafından gösterilen tepkilerdir.
  

Hukuk kuralı ile diğer toplumsal düzen kuralları bir kaç açıdan birbirlerinden ayrılırlar. Ancak bu ayrımlar her zaman kesin çizgilerle ortaya konamayabilmektedir.

• 
  Biçimsel Ayrım: Hukuk kuralları yasa, tüzük, yönetmelik gibi yazılı metinler halinde ortaya çıkar. Ahlak ve görgü kuralları ise yazılı bir kaynağa dayanmaz. Bu ayrım İngiltere’de geçerli değildir. Bu ülkede yazılı olmayan yasaların bulunduğu, din kurallarının ise kutsal kitaplarda toplandığı gerçeği bu ayırımı ortadan kaldırmaktadır.
  
• 
  Kaynak Ayrımı: Hukuk kuralları toplumun ortak değerlerinden oluşurken, din kuralları Tanrının buyruğu olarak değerlendirilir. Oysa, kimi hukuk kuralları da (Şeriat Hukukunda olduğu gibi) Tanrı buyruğu olarak değerlendirilmekte, görgü ve ahlak kurallarının önemli bir bölümü toplumsal iradenin sonucu olarak çıkmış kurallar olabileceği düşünülmektedir.
  
• 
  İlişkilerdeki farklılık Ayrımı: Din kuralları Tanrı ile kulları arasındaki ilişkileri düzenlerken, hukuk, ahlak ve görgü kuralları ise insanlar arasındaki ilişkileri düzenler. Toplumsal düzeni kollayan din kurallarının varlığı bu ayrımın da her zaman kesin olmadığını göstermektedir.
  

2. Hukuk Sözcüğünün Çeşitli Anlamları:
Hukuk “toplumu düzenleyen ve kamu gücü ile desteklenen kurallar” bütünü olarak tanımlanmakla birlikte bu tanım ülkeden ülkeye, dönemden döneme değişebilmektedir. Günümüze kadar Hukukun her kesin üzerinde uzlaştığı bir tanımı henüz yapılamamıştır.
Bazı bilim adamları Hukuku amaç yönünden aşağıdaki şekilde tanımlamışlardır:

“Hukuk toplumun genel yararını veya bireylerin ve toplumun ortak iyiliğini (menfaatlerini) sağlamak amacı ile konulan ve kamu gücü ile desteklenen kuralların bütünüdür.”

Bu tanımlardan anlaşılacağı üzere:

1. 
   Hukuk kuralları herkesi bağlayan kurallardır
   
2. 
   Bu kurallara uyulmaması cezai bir yaptırıma neden olmaktadır (Devlet gücü ile)
   

Özet olarak, “Hukuk toplumsal yaşamı düzenleyen, devletçe uygulanan yaptırımlarla etkinliği sağlanan toplumsal düzen kurallarıdır.” diye tanımlanabilmektedir.

Hukuk sözcüğüne, kullanıldığı yere göre, çeşitli anlamlar yüklenmektedir. Bunlardan bazıları;

• 
  Yasa, Yasalar Bilimi
  
• 
  Yürürlükteki Yasaların ayni konuya ilişkin olanları
  
• 
  Haklar ve geleneklerin bütünü gibi anlamlardır.
  

Ancak hukuk sözcüğünün üç değişik anlamı uygulamada önem taşımaktadır.

1. 
   Pozitif Hukuk: Bir ülkede, belli bir dönemde yürürlükte bulunan hukuk kuralları Pozitif ya da Objektif hukuku oluşturur. Bu tanıma;
   

1. 
   Devletin çıkardığı bütün yasalar, tüzükler, yönetmelikler
   
2. 
   Tebliğlerde yer alan bütün yazılı kurallar
   
3. 
   Yazılı olmayan ancak zamanla hukuk kuralı haline gelmiş gelenekler (örf-adet)
   
4. 
   Bağlayıcı mahkeme kararları (içtihatlar, yargısal içtihatlar)
   
5. 
   Bilimsel görüşler (bilimsel içtihatlar) dahildir.
   

2. 
   Doğal (İdeal) Hukuk: Belli bir ülkede ve belli bir dönemde uygulanması gereken, sosyal gereksinimleri adalete en uygun şekilde karşılayacağı düşünülen hukuk kurallarıdır.
   

Doğal (İdeal) Hukuk

1. 
   Zaman ve mekan boyutundan soyuttur
   
2. 
   Toplumsal düzeni en iyi şekilde sağlayacağı düşünülür
   
3. 
   Adalet fikrine uygun olduğuna inanılır
   
4. 
   Pozitif hukuka yol gösterebilecek niteliğe sahiptir.
   

2. 
   Nesnel Hukuk – Öznel Hukuk (Objektif – Sübjektif Hukuk): Hukuk Arapça’da “haklar” anlamına gelmektedir. Türkçe’de hukuk ve hak kelimeleri iki ayrı olguyu ifade eder.
   

• 
  Hukuk toplu yaşamda uyulması gerekli kuralları ifade eder
  
• 
  Hak ise bu kuralardan kişiler yararına doğan yetkiyi ifade eder
  

“Hukuk” günümüzde nesnel (objektif) anlamadaki kuralları ifade eder, “Hak” kavramı ise öznel (sübjektif) yetkiyi tanımlar.

BÖLÜM II

2. 
   HUKUKUN KAYNAKLARI
   

Hukuk kurallarını oluşturan ve geliştiren yol ve yöntemlere Hukukun Kaynakları denir. Hukuk kurallarının ortaya çıkışı çeşitli yol ve yöntemlerle olur. Hukuk kurallarının ortaya çıkış yöntemleri;

• 
  Kendiliğinden ortaya çıkan kurallar: Gelenek Hukuku
  
• 
  Yetkili Kamu kuruluşları tarafından çıkarılan kurallar: Yazılı Hukuk
  
• 
  Yargıçların çalışmaları/kararları ile ortaya çıkan kurallar: İçtihat Hukuku
  
• 
  Hukuk kurallarını eleştiren ve geliştiren çalışmalar: Öğreti Hukuku
  

Hukukta “Kaynak” kavramı farklı anlamlarda kullanılmaktadır. Bunlardan:
Bilgi kaynağı: Yasa, Tüzük, Yönetmelik gibi hukuk kurallarının nerde bulunabileceğini ve içeriği hakkında nasıl bilgi edinilebileceğini gösteren kaynaklardır. Bu kaynakların başlıcaları;

• 
  Resmi Gazete
  
• 
  Hukuk alanındaki süreli ve süresiz yayınlarıdır. (Baro Dergileri, T.C. Kanunları, Meri Kanunlar gibi alanlardaki fihrist ve kataloglar)
  

Organik kaynak: Sosyal düzen kuralını hukuk normu haline getiren Organı ifade eder. Örnek olarak;

• 
  Yasama Organı olarak TBMM’nin kanun çıkarması
  
• 
  Yürütme Organı olarak Bakanlar Kurulunun Tüzükler, Yönetmelikler, Tebliğler ve Genelgeler yapması ve uygulamaya koyması, gösterilebilinir.
  

Biçimsel (Şekli) kaynak: Hukuk kurallarının aldığı şekil ve görünümü gösterir. Hukukun “Uygulama kaynakları” da denilen Biçimsel kaynaklar yasa, tüzük, yönetmelik ve içtihadı birleştirme kararı şeklinde ortaya çıkar.

1. 
   Hukuku Yaratan Kaynaklar: Hukuku yaratan kaynakları (biçimsel anlamda) ikiye ayırmak mümkündür.
   

• 
  Bağlayıcı kaynaklar: Uyulması zorunlu olan Yasa, Tüzük, Yönetmelik gibi kaynaklar
  

Bağlayıcı ya da Uyulması zorunlu kaynaklar da ikiye ayrılır:

• 
  Yazılı olanlar: Anayasa, Yasa, Tüzük, Yönetmelik, Uluslararası Antlaşmalar
  
• 
  Yazılı olmayanlar: Gelenek hukuku, hukukun genel ilkeleri
  

• 
  Yardımcı kaynaklar: Öğreti ve Yargı kararlarından (İçtihatlar) oluşan yardımcı kaynaklardır. Bağlayıcılık nitelikleri yoktur.
  

2. 
   Hukukun Yürürlük Kaynakları: Hukukun yürürlük kaynaklarını üç başlık altında incelemek mümkündür. Bunlar Yazılı Hukuk, Örf ve Adet Hukuku ve İçtihat Hukukudur.
   

1. 
   Yazılı Hukuk:
   

Yazılı hukuk başta Anayasa olmak üzere, Kanunlar, Uluslararası Antlaşmalar, Kanun Hükmünde Kararnameler, Tüzük ve Yönetmeliklerden oluşmaktadır. Yazılı hukuku oluşturan kurallar Anayasanın yetkili kıldığı erklerce (Yasama ve Yürütme erklerince) çıkarılan kurallardır. Yazılı kuralların tümüne genelde “Mevzuat” denilmektedir. Yazılı hukuk kuralları arasında yapılan önem ve üstünlük sıralamasına “hukuk kurallarının hiyerarşisi” ya da “Normlar Hiyerarşisi” denilmektedir.

1. 
   Normlar Hiyerarşisi: Hukuk kurallarının kendi aralarındaki üstünlük sıralamasını ifade eder. Buna göre, Anayasa hukuk kurallarının en üst derecesini taşımaktadır. Kanunlar ve Kanun Gücünde Kararnameler Anayasa aykırı olamaz, ayni şekilde Tüzükler kanunlara, Yönetmelikler de Tüzüklere aykırı olamaz. Tebliğler ise kendinden daha üst derecede bulunan kanun, tüzük ve yönetmeliklere aykırı olamaz.
   

Normlar Hiyerarşisi iki önemli sonuç doğurmaktadır.

• 
  Alt sırada yer alan bir hukuk kuralı kendinden önce gelen hukuki düzenlemeye aykırı olmayacaktır
  
• 
  Normlar hiyerarşisinde kurallar soyuttan (Anayasa hükümleri) somuta doğru sıralanmak zorundadır.
  

• 
  Anayasa: Devletin temel yapısını, işleyişini, başlıca organlarını, başlıca organların kendi aralarındaki ilişkilerini, bireylerin devlete karşı temel haklarını ve özgürlüklerini soyut bir şekilde ortaya koyan hukuk kurallarıdır. Anayasalar yazılı hukuk kurallarının en başında yer almaktadır. Bunun tek istisnası gelenek hukukun uygulandığı İngiltere gibi ülkelerdir.
  

Anayasalar ya Yasama Organı tarafından ya da “Kurucu Meclis” adı altında toplanan özel bir meclis tarafından kabul edilir.

Örneğin, 1924 Anayasası Yasama Organınca, 1961 ve 1982 Anayasaları Kurucu Meclisler tarafından kabul edilmiştir.

Sert –Yumuşak Anayasa

Sert Anayasalar: Kurucu Meclisler tarafından yapılan Anayasaların değiştirilmesi daha güç olmaktadır. Değişiklik Yöntemi diğer yasalara uygulananlardan farklıdır. Örneğin, ülkemizdeki anayasa değişikliği için Değişiklik teklifinin TBMM üye tam sayısının üçte biri tarafından yazılı olarak verilmesi, önerinin üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu tarafından gizli oyla kabul edilmesi, değiştirilmesi teklif dahi edilemeyen maddelerin bulunması sözü edilen kısıtlamalardan bir kaçıdır. 1982 Anayasası Sert Anayasalara örnektir.
Yumuşak Anayasa: Diğer yasalar gibi değiştirilebilen anayasalardır.

Anayasa değişikliğine ilişkin Yasa Cumhurbaşkanının onayına sunulur. Cumhurbaşkanı aşağıdaki işlemlerden birini yapar:

• 
  Bir kez daha görüşülmek üzere TBMM’ne iade eder
  
• 
  Değişikliği Halkoyuna sunabilir
  
• 
  Mecliste üçte ikiden az oyla kabul edilen anayasa değişikliğinin halkoyuna sunulması zorunludur. Halk oyuna sunulan değişikliğin kabul edilebilmesi için geçerli oyların yarısından çoğunun kabul oyu kullanması gereklidir.¹
  

Anayasa Hükümleri devletin bütün erkleri için olduğu gibi idare kuruluşları ile diğer kurum ve kişiler için de bağlayıcıdır. Yasama organı tarafından yapılan bütün yasalar Anayasaya uygun olmak zorundadır (Normlar Hiyerarşisi) aksi taktirde yapılan yasa Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilir. (Örneğin son Anayasa Mahkemesi Kararı ile Türbanının üniversitelerde serbest bırakılmasına ilişkin değişiklik iptal edilmiştir.)

• 
  Kanunlar: Yetkili yasama meclislerince yasa yapma yöntem ve tekniğine uygun olarak çıkarılan metinlere yasa (kanun) denilir. Anayasalar soyut ve genel ilkelerden oluşurken, yasalar toplumsal ve bireysel yaşamı ilgilendiren alanlarda, Anayasaya aykırı düşmeyen, daha kapsamlı kuralları içerir. Yasama organı tarafından belli bir kişiye özgü (maaş bağlama ya da ölüm cezasını af etme) çıkarılanlar dışında yasaların Genel, Nesnel ve Sürekli olması gereklidir.
  

Yukarıda açıklandığı üzere yasalar genel ve özel olabildikleri gibi Süreli ve Süresiz de olabilirler.

Süreli Yasalar: Belirli bir süre için geçerli olup, sürenin bitiminde başkaca bir işleme gerek olmaksızın kendiliğinden yürürlükten kalkan yasalardır. Ülkemizde her yıl çıkarılan Bütçe Yasası süreli bir yasadır.

Süresiz Yasalar: Yayımı tarihinden başlayarak diğer bir yasayla yürürlükten kaldırılıncaya kadar uygulanan yasalar süresiz yasalardır. T.C. Kanunlarının büyük çoğunluğu, bütün temel yasalar süresiz yasalara örnektirler. (Medeni Kanun, Ticaret Kanunu, Borçlar Kanunu, Ceza Yasası gibi)

• 
  Uluslararası Antlaşmalar: Usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan uluslararası antlaşmalar yasa gücünde hukuk kurallarına dönüşürler. Gerek 1924 gerekse 1982 Anayasalarında antlaşmaların yapılması ve onaylanması yetkisi TBMM’ne verilmiştir. Meclis bu yetkisini yine bir yasa ile kullanır. (Uluslararası antlaşmanın onaylanmasına ilişkin kanun çıkarır.)
  

TBMM tarafından bir kanunla uygun bulunan Antlaşma Cumhurbaşkanının onayına sunulur. Cumhurbaşkanı Antlaşmayı onaylayabilmek için söz konu yasanın çıkarılmış olması şarttır.
Ancak ekonomik, ticari ve teknik ilişkileri düzenleyen antlaşmalarla, daha önce onaylanmış uluslararası bir antlaşmaya dayanarak yapılan antlaşmaların TBMM tarafından onaylanması zorunlu değildir. Bu tür antlaşmalar doğrudan yürütme organı tarafından imzalanarak yürürlüğe konabilir. Ancak;

• 
  Ulusal yasalarda değişiklik gerektiren her tür antlaşmanın yürürlüğe girmesi onay koşuluna bağlıdır.
  

• 
  Yürürlüğe giren uluslararası antlaşmalar yasa gücündedir
  
• 
  Bu antlaşmalara karşı Anayasa Mahkemesinde iptal davası açılamaz
  
• 
  Ulusal yasalarla değiştirilmeleri mümkün değildir
  
• 
  Bu antlaşmalar Anayasaya aykırı bile olsa uygulanmak zorundadır
  

• 
  Kanun Hükmünde Kararname (Yasa Gücünde Kararname): Yasa gücünde kararname Anayasamızda 1971 yılında yapılan değişiklikle hukuk sistemimizin bir parçası haline gelmiştir. Ancak 1924 Anayasasından önce, Osmanlı döneminde bu enstrümanın kullanıldığı görülmüştür. Söz konusu kaynakların sayısı giderek azalmış olmakla birlikte, halen yürürlükte olan ve kamu idaresi tarafından kullanılan bu kaynakların başlıcaları aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
  

• 
  Eski kaynaklar: Padişah iradesi ile çıkarılmış çeşitli metinler, Cumhuriyet dönemine ait Meclis Yorumları, Memurin Muhakematı Kanunu (2.12.1999 tarih ve 4483 sayılı yasa ile değişti)
  
• 
  Padişah iradesi ile çıkarılan “Nizamname” ya da “Talimatname” Örneğin, Asarı Atika Nizamnamesi
  
• 
  Geçici Yasa: Meşrutiyet döneminde (1876 Anayasası) Meclisin tatilde bulunduğu zamanlarda Hükümetin geçici bir yasa ile faaliyetlerini sürdürmesine imkan tanıyan kanun gücünde metinler
  
• 
  Meclis Yorumu: 1924 Anayasasına göre tanınan bu yetki, bir hukuk kuralının uygulamada nasıl anlaşılması gerektiğini açıklamak üzere başvurulan bir yöntemdir. Bu yorumların büyük çoğunluğu halen yürürlükte olup kanun gücündedir
  

Günümüzde kullanılan Kanun Gücünde Kararname çıkarma yetkisi TBMM tarafından bir yasa ile Bakanlar Kuruluna belli konularda kanun gücünde kararname çıkarma yetkisinin verilmesini ifade etmektedir. Yetki devri anlamına gelen bu uygulamanın gerekçeleri:

• 
  Olağanüstü durumlarda acil düzenleme yapma ihtiyacı
  
• 
  Yasa çıkarmanın çok zaman alması ve konunun güncelliğini yitirmesine neden olması
  

Ancak Meclis tarafından verilen bu yetkiye olağan durumlarda ihtiyaç vardır. Olağanüstü hallerde (sıkı yönetim) hükümetin bu tür bir yetki yasasına ihtiyacı bulunmamaktadır. Çünkü, olağanüstü hallerde Anayasa bu yetkiyi doğrudan Hükümete tanımaktadır.

Öte yandan, belirli konularda, yasama organında bulunan bu yetkinin Bakanlar Kuruluna devrine imkan tanınmamaktadır. Bu alanlar:

• 
  Temel Haklar
  
• 
  Kişi hakları ve ödevleri
  
• 
  Siyasi haklar ve ödevler
  

Kanun Gücünde Kararname çıkarma yetkisi bir yasa ile gerçekleşmekte, Yasada:

• 
  Kararnamenin amacı
  
• 
  Kapsamı
  
• 
  İlkeleri
  
• 
  Kullanma süresi ve
  
• 
  Bu süre içinde birden fazla kararname çıkarılıp çıkarılamayacağı hususları açıkça belirtilmektedir. Yetki yasasında bu hususlardan birinin belirtilmemesi Yasayı Anayasaya aykırı duruma getirir ve iptali yoluna gidilebilir.
  

Yürütme organı tarafından usulüne uygun çıkarılan Kanun Hükmünde Kararnameler Cumhurbaşkanı tarafından imzalanıp RG’ de yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer (Anayasa . 104) ve ayni tarihte TBMM’ne sunulur. Bu işlemin yapılmaması durumunda KHK ayni gün yürürlükten kalkmış olur. Meclis, sunulan Kararnameyi yasaların tabi olduğu prosedür çerçevesinde gerek Komisyonda gerekse Genel Kurulda öncelikli ve ivedi olarak görüşür. Meclisin Kararnameyi olduğu gibi benimseme, değiştirme ya da iptal etme yetkisi vardır.

Ayrıca, Yasa Gücündeki kararnameler de Anayasa Mahkemesinin denetimine tabidir. Sadece olağanüstü hallerde, sıkıyönetim ve savaş hallerinde çıkarılan kararnameler için Anayasa Mahkemesinde “şekil ve esas yönünden” anayasaya aykırılık davası açılamaz.
Yasaların ve Yasa Gücünde Kararnamelerin Anayasaya Uygunluk Denetimi

• 
  Anayasa, Yasama, Yürütme, Yargı organları ile idari makamları, diğer kişi ve kuruluşları bağlayan temel hükümleri içerir
  
• 
  Kanunların Anayasaya aykırı olamayacağı Genel prensiptir
  
• 
  Yasama organınca çıkarılan bütün yasaların (Yasa Gücünde Kararnameler dahil) Anayasaya uygunluk denetimi yapılır.
  
• 
  Anayasaya uygunluk denetimi iki şekilde yapılır:
  

• 
  Siyasal denetim: Ülke yönetiminde görev alan kişiler tarafından yapılır, Türkiye’de siyasi denetim Makamı Cumhurbaşkanlığıdır. Cumhurbaşkanı, yasayı imzalamadan önce Anayasaya uygunluk denetimi yapar ve gerekli hallerde yasayı bir kez daha görüşülmek üzere Meclise iade eder. Ancak Cumhurbaşkanının yetkisi Anayasaya uygunluğun siyasal açıdan sağlanmasını kapsar, yasanın yararlı olup olmadığı ya da ülke ihtiyaçlarını karşılayıp karşılamadığı noktasında bir denetimi içermez-bu tür bir yetki Cumhurbaşkanına Meclisin üstünde bir statü kazandırmış olacağından Anayasaya aykırı bir durum oluşturur.
  
• 
  Yargı denetimi: Siyasal denetimin yeterli olmadığı zamanlarda başvurulmak üzere 1940’lı yıllarda Anayasaya eklenmiş hükümler çerçevesinde gerçekleşmektedir. Yargısal denetim Özel bir Mahkeme tarafından ya da diğer mahkemeler tarafından, yasanın çıkmasından önce veya sonra olabilmektedir. 1961 Anayasası ile uygulamaya başlanan Yargı denetimi, 1982 Anayasası ile başvuru yetkisi kısılarak devam ettirilmiştir.
  

Yargı denetimi yoluyla Anayasaya uygunluk iki yolla yapılmaktadır

• 
  Dava Yolu – Soyut Norm Denetimi ya da İptal Davası:
  

• 
  Cumhurbaşkanı
  
• 
  İktidar Partisi Meclis Grubu
  
• 
  Ana Muhalefet Partisi Meclis Grubu
  
• 
  TBMM üye tam sayısının beşte biri oranında imza ile Anayasa Mahkemesine iptal davası açma hakkını ifade eder.
  

Yasaların, Yasa Gücünde Kararnamelerin ve Meclis İç Tüzüğünün Anayasaya uygunluğu bu tür bir iptal davası sonucu karara bağlanır.

Dava açma süresi, ilgili mevzuatın RG’ de yayınlandığı tarihte başlar.

Şekil bozukluğuna dayalı iptal taleplerinde Süre yayın tarihinden itibaren:

• 
  Yasalar için 10 gün,
  
• 
  KHK ve içtüzük düzenlemelerinde 60 gün;
  

Esas bakımından iptal istemlerinde süre hepsi için 60 gündür.

• 
  İtiraz Yolu – Somut Norm Denetimi: görülmekte olan bir davaya bakan mahkemenin uygulayacağı yasa ya da KHK’nin hükümlerini Anayasaya aykırı bulması halinde, konuyu Anayasa Mahkemesine götürmesi şeklinde istenen uygunluk denetimidir.
  

Anayasaya aykırılık savı davada taraf olanlarca ya da davaya bakan mahkeme tarafından ileri sürülebilir. Her iki şekilde, uygulanacak mevzuatın Anayasaya aykırı olduğu kanısına varan mahkeme, davayı olduğu yerde durdurur ve konuyu “itiraz yolu ile” Anayasa mahkemesine götürür. Mahkeme söz konusu itirazı, teslim tarihinden itibaren 5 ay içinde karara bağlar. Süre sonunda karar verilmemiş olması durumunda itirazda bulunan mahkeme davayı yürürlükteki mevzuat çerçevesinde sonuçlandırır.
Davaya bakan mahkeme tarafların aykırılık savını ciddiye almaz ve davayı yürürlükteki mevzuata göre sonuçlandırırsa aykırılık savı bir üst mahkemeye yapılan itiraz sırasında ele alınır.
Anayasaya Uygunluk Denetiminin Kapsamı

Bu açıklamalardan anlaşılacağı üzere Anayasaya Uygunluk Denetimi

1. 
   Şekil bakımından: Yasanın Anayasada öngörülen usul ve şekil kurallarına göre yapılıp yapılmadığının araştırılması
   
2. 
   Esas bakımından: Yasanın içeriğinin Anayasa ile çatışıp çatışmadığının incelenmesi şeklinde olmak üzere iki başlık altında yapılmaktadır.
   

Anayasaya Uygunluk Denetiminin Sonucu ve Anayasa Mahkemesi Kararlarının Niteliği
Anayasa Mahkemesi kararları kesindir, bu kararlara karşı temyiz yolu kapalıdır. Kararlar gerekçe yazılmadan açıklanamaz. Anayasa Mahkemesinin iptal kararı dava konusu olan normu ortadan kaldırır, bu nedenle karar her kes için hüküm ve sonuç doğurur.

İptal kararları RG’ de yayınlandığı tarihte yürürlüğe girer. Ancak geriye doğru işlemez.

Yürürlük tarihi Mahkeme tarafından, kararın RG’ de yayınlandığı tarihten itibaren bir yılı geçmemek üzere, ertelenebilir. Bu durumda TBMM iptal kararı ile ortaya çıkan hukuki boşluğu dolduracak yasa tasarı ve teklifini öncelikle görüşüp karara bağlar.
Anayasa Mahkemesinin Oluşumu
Anayasa Mahkemesi 11 asıl ve 4 yedek üyeden oluşur. Üyelerin atanmaları aşağıdaki kurumlar tarafından yapılır.

Cumhurbaşkanı: 2 asıl 2 yedek üye

Yargıtay: 2 asıl 1 yedek üye

Danıştay: 1 asıl üye

Askeri Yargıtay 1 asıl üye

Sayıştay 1 asıl üye

YÖK 4 asıl 1 yedek üye

• 
  Mahkeme 1 başkan ve 10 üye ile toplanır
  
• 
  Anayasa değişikliklerinde üçte iki çoğunluk esası aranır
  
• 
  Mahkeme Yüce Divan görevini yürütür
  

•