TüRKİYE’de itfaiyeniN yeniden yapilandirilmasi

Yunanistan

Ülkedeki acil durum planları, üç ölçeğe ayrılarak yapılmıştır. Bunlar merkezi hükümet bünyesinde, İçişleri Bakanlığına bağlı sivil koruma genel sekreterliği bünyesinde, ülke bünyesinde yer alan acil durum planlarıdır. Bu planlar dolaysız olarak sağlık,ordu ve itfaiye ünitelerini etkilemektedir. Bu merkezi planların altında, özel bölge planları vardır. Bu planlarda yerel ordu birlikleri ile yerel itfaiye teşkillerini dolaysız olarak etkilemekte, diğer bir deyişle bu üniteleri ulusal organizasyon bünyesine çekmektedir. Bu yerel üniteler aynı zamanda iller düzeyinde yapılan özel planların da nüvesini oluştururlar. Kısaca, itfaiye teşkilleri merkezi komuta sisteminin yani merkezi planın bir parçasıdır, işlevleri iller ve bölgeler düzeyinde iki ölçekte yer almakta ve illerdeki eşgüdüm merkezleri tarafından yönetilmektedir.

Sonuç

Avrupa Birliği ülkelerinin acil durum yönetimi ve sivil koruma olgusu geniş bir yönetim yelpazesi ortaya koymaktadır. Bu tipolojik açılımda tüm organizasyonlarda acil durumun farklı oluşumlarına karşı oluşturulan farklı düzeyde koruma ekipleri de yer alabilecek düzeydedir. Diğer bir deyişle ortaya koyulan organizasyonlarda esnek bir genişleme kavramı vardır. Bu gelişebilecek modeller içerisinde itfaiye teşkilleri daha çok yerel yönetimlerle işbirliği içerisindedir. Bu organizasyonlar aynı zamanda da acil durum yanıt sisteminin önemli bir nüvesini oluştururlar. AB ülkelerindeki sivil koruma modellerinin çalışma ilkesini ülkenin yüzölçümü ve coğrafyası önemli ölçüde belirler. Bu anlamda nüfusu göreli olarak az ülkelerde, merkezi hükümetin emir ve komuta sistemi ve hiyerarşik yapısı son derece belirgindir. Buna karşın, farklı coğrafya ve budunsal özellikler ortaya koyan ülkelerde itfaiye teşkilleri diğer bir deyişle genel sivil koruma sistemi yerel nitelikler gösterir.

Kaynaklar

European Commission (1999) Vade-mecum of Civil Protection in the European Union, Brüksel, Belçika.

EK-2

İSVİÇRE İTFAİYE HİZMETLERİ VE GELECEKTEKİ GELİŞİMİ

İdari Yapı ve İtfaiyenin Yeri
İsviçre 26 Kantondan oluşan bir konfederasyondur. Her Kontonda değişik sayılarda Belediye Meclisi ve bunun bağlı olduğu Belediye Başkanlığı mevcuttur. İtfaiye teşkilatı belediyeye bağlı olarak faaliyet göstermektedir (Şekil 1).

Şekil 1.İtfaiyenin İdari Yapı İçinde Yeri

İsviçre Federal Yönetiminde Federal Başkan (Chancellerie) dışında 7 bakanlık mevcut bulunmaktadır. Bunlar:
Dışişleri,

İçişleri,

Adalet ve Polis,

Savunma- Toplumun Korunması ve Spor,

Finans,

Ekonomi,

Çevre, Ulaştırma, Enerji ve Haberleşme bakanlıklarıdır.
Federal yönetim içinde itfaiye, Savunma- Toplumun Korunması ve Spor bakanlığı altında yer almaktadır. Ayrıca bu konuda Conception de la Confederation Gouvernmentale pour la Coordination du Service du Feu (CCGCSF) adı altında toplanan bir yapı mevcut. Bu komisyon itfaiye hizmetlerinin etkinleştirilmesi, görev alanlarının tanımı, ülkedeki gelişmeler ışığında itfaiyenin yapısı, organizasyonu, insan kaynağı, eğitim ve teknolojik standartlar hakkında prensip ve kuralları oluşturmaktadır. Diğer yandan bu kurum afet durumlarında kaynakların kullanımı açısından Savunma Bakanlığı ve Savunma-Toplumun Korunması ve Spor Bakanlığı ile koordinasyonu sağlar.
İsviçre idari yapısı içinde Konfederasyon esas olarak denetleme görevi yapmaktadır. Tüm Kantonlar Federal kuralları uygulamakla yükümlüdürler. Belediyeler sivil savunma ve itfaiye hizmetlerinin en temel sorumluları durumundadırlar. İsviçre’de “subsidiarity” sistemi işlemektedir. Yani olayı mümkün olan en küçük birim çözer. Bu nedenle itfaiye belediyelere bağlıdır. Kural olarak her belediyenin kendi itfaiyesi vardır. Her belediye itfaiyelerinin organizasyonu kendi yapar ve satın alınacak ekipmana kendisi karar verir. Konton ise bu faaliyetleri denetler.
Afete Hazırlık ve İtfaiyenin Rolü
COMCAT (Commission de L’etat Major de la Defense pour la Cordination de la Preparation de l’aide en Cas de Catastrophe) isimli bir afete hazırlık çalışmalarının koordine eden bir komisyonları mevcuttur. Bu komisyon bir icra organı olmayıp planlama ve hazırlık organıdır. Bu komisyonda ;
Savunma Genel Müdürlüğü (Başkanlık ve daimi sekreterya)

Federal Başkan ve Bakanlıklar

Federal Teknik Üniversite

Sivil Savunma

Ordu

İsviçre Belediyeler Birliği

Kızıl Haç

İtfaiyeciler Birliği

İsviçre Sigortacılar Birliği yer almaktadır.
İsviçre’deki sisteme göre acil durum yönetimi esas olarak kanton ve belediyelerin sorumluluğunda bulunmaktadır. Konfederasyon afet yönetimine yedek ve ek yardım gücü olarak katılıyor. Belediyelerin olanakları, alarm servisi, kurtarma, itfaiye, sihhi hizmetler, altyapı hizmetleri ve polis iken, kantonların olanakları, kimyasal destek merkezleri, laboratuarlar, polis, sivil savunma ve afet yönetim merkezi olarak belirtilmektedir.
Şekil 2’den de izlenebileceği gibi İtfaiye afet kriz masasında yer almaktadır. Gerek Belediye, gerek kantonal ve diğer bölgesel afetlerin yönetiminde temsil edilmektedir. Diğer yandan acil durumlara müdahaleyi hemen yapan üç ekip içinde yer almakta takip eden diğer iki aşamada en temel rolü oynamaktadır.

Şekil 2. Afet Yönetim Merkezinde İtfaiyenin Rolü

Halkın Korunmasına Yönelik Yönlendirici Plan

İsviçre’de 1 Ocak 2003 tarihinde, 1999 yılından beri çeşitli kesimler tarafından üzerinde çalışılan “Halkın Korunmasına Yönelik Plan” yürürlüğe girecektir. Bu plana göre, 31 Aralık 2002’ye kadar sivil savunma bir federal örgütlenme olarak kalacaktır. Bu federal örgütlenmenin temelinde savaşa karşı sivil savunma vardır. Ocak 2003 yılından itibaren yeni sivil savunma Federal Hükümet’in denetiminde kantonların bir örgütlenmesi haline gelecektir. Bu yeni örgütlenmenin temelinde ise esas olarak afet ve acil durumlara karşı halkı koruma vardır.

Halkın korunması (protection of the population) afet durumunda, acil durumlarda ve savaş durumlarında yönetim, korunma, kurtarma ve yardım faaliyetlerinin bütünleşik olarak çalışmasını öngören bir sistemdir. Polis, itfaiye, halk sağlığı, teknik hizmetler ve sivil savunma gibi 5 paralel çalışan organizasyonu koordine etmeyi ve aralarında işbirliği yapmalarını sağlamayı amaçlamaktadır.
Halkın korunması tek bir yürütme erkine bağlı ve kantonal, bölgesel ve yerel düzeyde tanımlanan sivil bir yapı olarak tanımlanmaktadır. İşbirliğine dayalı güvenlik yaklaşımına bağlı olarak, halkın korunması ile ilgili tüm birimlerin aynı çatı altında birleştirerek paralel çalışmak yerine işbirliği içinde çalışmalarını sağlamak amaçlanmaktadır.
Bunun yanısıra, bu işbirliğinin kantonal ve yerel birimlere yüklediği görev ve sorumlulukların tümünün tek bir kanun ile belirlenmesi amaçlanmaktadır.
Böylece gelecekte sivil savunma diğer organlara paralele olarak tek başına müdahalelerde bulunmayacak, ancak sivil bir organa bağlı olarak yeniden tanımlanmış ve gruplandırılmış işbirliğine dayalı olarak müdahale edecektir. Yeni kanunda sivil savunma halkın korunması sisteminin integre bir ögesi olacaktır.
Proje çerçevesinde yetki ve sorumlulukların ve maliyetlerin konfederasyon ve kantonlar arasındaki bölüşümü de belirlenmektedir. Ayrıca ordu yine bir ek yardım örgütü olarak varlığını sürdürmektedir. Proje mecburi hizmet ve eğitim sistemini yeniden ele almaktadır.

• 
  Görev ve Yükümlülüklerin Federal ve Kanton Düzeyinde Bölüştürülmesi
  

Kanunlara göre, konfederasyon halkın korunması ile ilgili genel prensipleri oluşturur ve uygular. Sistemin koordineli olarak işlemesini sağlar. Radyoaktivitenin yükselmesi, hidrolik santrallerle ilgili kazalar, insanlarda ve hayvanlarda salgın hastalık durumlarında ve savaş durumlarında konfederasyon yönetimin başındadır.

Konfederasyon, kantonlar ile anlaşmalı olarak olayın bir çok kantonu ya da sınırları kapsaması durumunda yönetimi ele alabilir. Stratejik bilgilendirme, tehlikenin öngörülmesi ve hızlı alarm gibi konular da konfederasyonun görevleri arasındadır.
Sivil savunma konusunda, konfederasyon mecburi hizmet yapanların hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesi, eğitim, materyel, alarmların ve teknik aletlerin yerleştirilmesi ve finansman gibi yükümlülükler altındadır. Kantonlar arası işbirliğini de yürütürler.
Kantonlardan beklenen afet durumunda ve acil bir durumda gerekli önlemleri almalarıdır. Kontonlar organizasyon, eğitim, hazırlık, teknik hizmetler dışında 5 ortak çalışan organizasyonların yüklendikleri görevlerin belirlenmesi konusunda yetkilidir. Korunma için gerekli hazırlık ve idarenin yerine getirilmesinden yükümlüdürler. Kantonlar, konfederasyonun sivil savunma konusundaki kurallarını uygulamak zorundadırlar.

• 
  Neden Bir Reform ?
  

Hazırlanmış olan “Yönlendirici Plana” göre reform gerektiren koşullar şunlardır:

Uluslararası gelişmeler nedeniyle, öncelikli korunmanın afet durumu ya da acil durumlara yönelik olarak değişmesi, savaş durumunda korunma ise ikinci plana düşmesi söz konusu olmaktadır. İsviçre’nin güvenlik konusundaki durumu soğuk savaşın sona ermesinden sonra değişmiştir. Savaş olasılığı bugün bütün Avrupa ülkelerinin önemli bir kısmı için kalmamıştır.
En önemli tehlikeler afet ve diğer acil durumlardan kaynaklanmaktadır. Bu olayların ortaya çıkma olasılıkları çok yüksek ve önuyarı süreleri çok düşüktür. Bu nedenle savaş durumu için öngörülmüş bazı geleneksel müdahale araçları tasviye edilecektir. Buna karşılık, ortak çalışan organizasyonların bölgesel boyutta isbirlikleri güçlendirilecek ve sinerji yaratma koşulları artırılacaktır.
Diğer yandan, özellikle koordinasyon, ekipman ve eğitim İsviçre hariç, bir çok Avrupa ülkesinde merkezi ve profesyoneldir. Bu yeni proje ile İsviçre Kantonların bu konudaki sorumluluklarını artırmayı da amaçlamaktadır.
Ortak Çalışan Beş Organizasyon
Ortak calışan organizasyonlar kendi alanlarında yetkin olmaktan ve görevlerini yerine getirirken sürekli karşılıklı yardımdan sorumludurlar.

• 
  Polis düzen ve güvenliği korumakla görevlidir. İlk müdahale örgütüdür. Polisin çalışma kuralları ve finasmanı kanton düzeyinde yapılmaktadır. Sahip olduğu kaynaklar kanton ve belediye polisleridir.
  

• 
  İtfaiye tüm afet durumlarında (yangın dahil) kurtarma ve mücadelede uzman birimdir. Bir kaç dakika içinde müdahale kabiliyetleri vardır. Müdahaleleri birkaç saatten birkaç güne kadar sürebilir. İtfaiye hizmeti yapma yükümlülüğü kanton düzeyinde kurallara bağlanmıştır.
  
• 
  Halk sağlığı hizmetleri tüm topluma ve müdahale ekiplerine en iyi sağlık hizmetlerini sunmak yükümlülüğündedir. Bunlara önleme-korunma ve psikolojik destek te dahildir. Acil sağlık hizmetleri ilk müdahale birimlerindendir. Hizmetlerin finasmanı ve bağlı oldukları kurallar kantonlar düzeyinde belirlenmektedir.
  

• 
  Teknik hizmetler normal koşullara geri dönme ile ilgilidir. Su, faz, elektrik, verilmesi, iletişim ağının çalışır hale gelmesi, molozların kaldırılması, yolların açılması konusunda görevlidir. Gerekli ekipman, personel ve diğer malzemelerin edinilmesi ve maliyetinin belirlenmesi konusunda yükümlüdür.
  

• 
  Sivil savunma, afet durumunda acil durumlarda halkın ve kültürel varlıkların korunması ve barınmaya ve yardıma muhtaç kalan insanların belirlenmesi ile görevlidir. Uzun süreli müdahalelerde ortak çalışan organizasyonlara destek birimi görevini sürdürür. Sivil savunma normal duruma dönme ve lojistik çalışmalara da yardım eder. İnsan kaynağı ulusal düzeyde mecburi hizmete dayalıdır. Kantonlar federal yasalar çerçevesinde sivil savunma ile diğer ortak organizasyonların birlikte çalışma ilkelerini belirler.
  

Büyük ve müdahale süresi uzun acil durumlarda yukarıda sayılan 5 birimin temsilcilerinin bulunduğu bir yönetim organı koordinasyonu ve olay komuta sistemini sürdürür (Şekil 3) .

Projenin Takvimi
Proje 1999 yılı başında başlamıştır ve 2003 yılında bitmiş olacaktır. Ordunun reformu ve İsviçre’nin güvenliği ile ilgili çalışmalarla paralel olarak yürütülmektedir. Projenin kantonlarda ikinci kez görüşülmesinden sonra parlamentoda 2001 baharında görüşülerek kanunlaştırılmıştır.
Zorunlu Hizmet ve Eğitim
İsviçre’de zorunlu hizmet uygulaması yapılmaktadır. Sivil savunmada görev yapacak olanlar orduda görev yapacak olanlar gibi konfederasyon düzeyinde göreve alınarak mecburi hizmet yaparlar. İtfaiye ise Konton düzeyinde bir zorunlu hizmettir.
Polis eğitimi, kanton ve belediyelerde bulunan “Polis Eğitim Merkezlerinde” ya da İsviçre Polis Enstitüsü’nde yapılır. İtfaiye eğitimi kanton düzeyinde organize edilir. Eğitimin koordinasyonu yukarıda söz edilen CGCSF isimli kurum tarafından sağlanır.