Ünden bugüN

HİERİA SARAYI

Hieria Sarayı'nm Fenerbahçe Burnu'nda bulunduğu genellikle kabul edilen bir görüştür. I. İustinianos'un (hd 527-565) karısı Teodora, şehirden uzakta bir yazlık saray yapımını düşündüğünde, Anadolu yakasının deniz kıyısında en güzel yerlerinden biri olan Fenerbahçe'yi(->) seçmişti. İustinianos'un yaptırdığı binalara dair bir eser yazan Prokopios, burada imparatorun bir saray dışında, revaklı bir yol, meydanlar ile hamam, Meryem adına (Teotokos) bir kilise yaptırdığını bildirir. Ayrıca bir de liman düzenlenmişti. O çağın bir şairi de, "İustinianos burayı pek güzel inşa etti, denizi ve karayı güzellikler ile kapladı" sözleriyle övmüştür.

6. yy'da Bizans saray halkı, yazları bu saraya göç ediyordu. 7. yy'ın ilk yıllarında Bizans önlerine kadar ilerleyen Sasani-ler 609'da 6l6 ve 626'da kısa süreli olarak sarayı işgal etmişlerdi. Fakat İmparator He-rakleios (hd 610-641) yazları burada yaşamayı tercih etmiş ve hattâ 628'de Sasani-lere karşı zaferini kutlama törenini burada hazırlamıştı. Bundan da Sasani işgalle-

rinde Hieria Sarayı'nm bir zarar görmediği anlaşılır. Herakleios, yaşamının son yıllarında garip bir sinir hastası olarak yarı çılgın halde burada yaşamayı tercih etmiş ve ancak zorlukla şehirdeki Büyük Saray'a^) götürülmüş, orada da ölmüştür. Sudan ürktüğü için Boğaz'ı bile güçlükle geçtiğine göre Herakleios'un Hieria'da nasıl yaşayabildiği de anlaşılması güç bir sorundur.

V. Konstantinos, 753'te burada bir ruhani meclis (konsil) toplayarak, ikonalara ibadeti yasaklama kararı almıştır. Oğlu IV. Leon'a eş olarak seçilen ve 768'de Atina' dan gelen Eirene(->), düğüne kadar burada yaşamış, evlendikten sonra da impara-toriçe olarak Hieria Sarayı'nda kalmıştır. Abbasilere karşı bir seferden 838'de döndüğünde Teofilos (hd 829-842) da yine bu sarayda bir süre dinlenmiştir.

Makedonyalılar sülalesinin kurucusu I. Basileios (hd 867-886) Hieria Sarayı ile buradaki diğer yapılan restore ettirdikten başka, Peygamber Elias adına "zarif bir ibadet yeri" de inşa ettirmiş, 875'te Kilikya'da Abbasilere karşı yaptığı savaştan dönüşünde bu sarayda kalmış, son yıllarında Apostipes'in idam kararını burada vermiştir. Bütün saray erkânı ile kilise ileri gelenlerinin katıldıkları ve arkadaki arazide büyük bir şenlik halinde kutlanan bağbozumu bayramında tören alayı burada toplanıp yola çıkıyordu. Bundan da arkadaki düz arazinin o dönemlerde bağlarla kaplı olduğu anlaşılır.

Porfirogennetos lakabı ile tanınan VII. Konstantinos (hd 913-959) da Hieria Sa-rayı'nı restore ettirmiş ve yaz aylarında burada kalmıştır. Komutan Nikeforos Fokas 9ö2'de Anadolu ordusunun başında buraya gelerek, sarayda konaklamış ve imparator sıfatı ile şehre girmeyi burada beklemiştir. Hieria Sarayı'nda çok kısa süreli olarak iki defa kalan son imparator IV. Romanos Diogenes'tir (hd 1068-1071). Selçuklu Türklerine Anadolu'yu açan Malazgirt Savaşı'na, Hieria Sarayı'ndan yola çıkmıştır.

Bizans tarihinde bundan sonra Hieria Sarayı'nm adına rastlanmaz. Malazgirt'ten sonra Türkler İstanbul önlerine kadar i-lerlediklerine göre, bu sarayın emin bir yer olmaktan çıktığı anlaşılır. Komnenos sülalesi döneminde 12. yy'da Bizans tekrar güçlendiğinde, Hieria Sarayı yeniden can-lanamamıştır.

Hieria'nın neresi olduğu hususunda geçen yüzyılın sonlarında, şehrin tarihi topografyası üzerinde çalışan uzmanlar tarafından değişik görüşler ileri sürüldükten sonra 1899'da P. J. Pargoire bu sarayın ancak Fenerbahçe Burnu'nda olabileceğini savunmuş ve bu teşhis bugüne kadar kabul edilmiştir. Daha 16. yy'da İstanbul'da Bizans izlerini arayarak dolaşan Pi-erre Gilles (Gyllius) Fenerbahçe Burnu'nda sadece bazı kalıntılar görmüştür. 16. yy'da burada bir Türk kasrı yapıldığında her türlü iz ortadan kalkmıştır (bak. Fener Köşkü). Yalnız Bizans dönemine ait olduğu sanılan bir sarnıcın kalıntıları yakın yıllara kadar görülebiliyordu.