Ünden bugüN

İNAS SANAYİ-İ NEFİSE MEKTEB-İ ÂLİSİ

1914-1926 arasında açık kalmış, kızlara mahsus güzel sanatlar yüksek okulu.

II. Meşrutiyet'in ilanını izleyen yıllarda kadın haklan ve eğitimi konularında filizlenen gelişmelerin bir sonucu olarak Türk kızlarının güzel sanatlar alanında yaratıcılıklarına olanak sağlamak amacıyla açılan okul, ilk öğrencilerini 1914'te kabul etti. Yaklaşık 40 öğrenciyle eğitimini sürdüren okulun, kayıt sırasına göre ilk iki öğrencisi Muzdan Hanım ve Maide Esad Hanım olmuştu. Okulun kuruluş tarihi ile Darülfünun'a kız öğrenci kabulü aynı tarihe rastlanmaktadır. Okul l Kasım 19l4'te Beyazıt'ta Zeyneb Hanım Konağı'nın ikinci katındaki iki odada öğretime başladı. İlk atölye öğretmeni ve müdürü ressam Mihri Müşfik Hanım oldu. Kayıtlar, o zaman Erkek Sanayi-i Nefise Mektebi'nin eğitimini sürdürdüğü binada (eski Şark Eserleri Müzesi) yapılmış ve eğitim kadrosu da Mihri Hanım dışında erkek okulundan sağlanmıştır. Nurettin Ali (Berkol) anatomi, Vahid Bey ve daha sonra Ahmet Haşim sanat tarihi ve estetik, Ahmet Ziya (Akbulut) perspektif derslerini vermiş, Ali Sami de (Boyar) atölye hocalığını sürdürmüştür. Sabahleyin okulda atölye çalışmaları yapan öğrenciler, çoğunlukla öğleden sonra Darülfünun dersliklerinde kuramsal derslere devam ediyorlardı. Öte yandan okulda, dileyenlerin katılabilecekleri ve İhsan Bey'in (Özsoy) başında bulunduğu bir heykel atölyesi de bulunmaktaydı. Yaz aylarında ise öğrenciler, Hoca Âli Rıza denetiminde Gülhane Parkı ve Üsküdar'da, kimi kez de Mihri Ha-nım'la Topkapı Sarayı'nda ve Köprüaltı'n-da özel izin ve polis korumasıyla açık-hava çalışmaları yapıyorlardı. Mihri Ha-nım'ın atölye içinde öğrencileri özendirmek amacıyla yaptığı değerlendirmeler dışında İnas Sanayi-i Nefise Mekteb-i Âlisi öğrencilerinin kendilerini kanıdama o-lanağı buldukları asıl etkinlik, Galatasaray Sergileri olmuştu.

1919'da Mihri Hamm'ın İtalya'ya gitmesi üzerine okul müdürlüğüne Ömer Âdil Bey, usul-i tersim öğretmenliğine ise Fey-haman Bey (Duran) getirildi. Aynı sıralarda Bezmiâlem Kız Sultanisi'ne (bugün İstanbul Kız Lisesi) taşınan okul, daha sonra da Gedikpaşa'da Tiyatro Caddesi'nde bahçe içinde bir okul binasında eğitimini sürdürdü. Mihri Hamm'ın müdürlüğü sırasında, İnas Sanayi-i Nefise Mektebi'nde, kadınlar hamamından ve sokaklardan sağlanan ilk çıplak kadın model kullanımı da başlatıldı. Çıplak erkek model sorunu ise Arkeoloji Müzesi'nden sağlanan toplarla çözümleniyordu. Bu konudaki karşı koyuları Mihri Hanım, torsoların beline peştamal bağladığını söyleyerek savuş-turmuştur. Öte yandan okulda giyinik ol-

mak koşuluyla giysili ve mümkün olduğunca yaşlı erkek modeller de kullanılıyordu. Okulun tam olarak ne zaman kapatıldığı kesin olarak bilinmemekle birlikte Namık ismail'in Sanayi-i Nefise Mektebi müdürlüğünü yaptığı dönemde yaklaşık 1926'da okulun erkekler kısmını o-luşturan Sanayi-i Nefise Mekteb-i Âlisi i-le birleştirildiği düşünülmektedir^

Kız Sanayi-i Nefise Mekteb-i Âlisi'nin tanınmış mezunları arasında Güzin Duran, Nazlı Ecevit, Sabiha Rüştü Bozcalı, Melek Celâl Sofu, Nermin Faruki gibi sanatçılar yer almaktadır. Bibi. T. Atagök, "Kadın, Yaşam, Kültür", Cum-huriyet'ten Günümüze Kadın Sanatçılar, ist., 1993; M. Aksel, istanbul'un Ortası, Ankara, 1977; C. Beykal, "Yeni Kadın ve inas Sanayi-i Nefise Mektebi", Yeni Boyut, S. 16 (Ekim 1983); T. Toros, ilk Kadın Ressamlarımız, îst, 1988; S. Tansuğ, Çağdaş Türk Sanatı, ist., 1991.

ZEYNEP YASA YAMAN