Ünden bugüN

Bibi. Tarih-i Naima, V, 444 vd, VI. 29-104; Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, m/1, 272-287.

NECDET SAKAOĞLU

İPTİDAİLER

"Mekatib-i iptidaiye", "usul-i cedide mektepleri", "numune iptidaileri", "taş mektep" de denmiştir, ilki, 1862'de istanbul' da açılan ve Arap elifbası ile Türkçe okuma yazma öğretimini de içeren ders programlarının uygulandığı resmi ve özel Osmanlı ilkokulları, iptidainin sözcük anlamı "başlangıç" olup Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerinde medreselerin dışında kalan okullar aşamalandırılırken iptidailer bu sıralamada başlangıç sayılmıştı, iptidailer, ders programı, öğretim yöntemleri, a-raç gereçleri ve öğretmenleri ile geleneksel mahalle mekteplerinden(->) farklıydı. Bu nedenle bunlara "usul-i cedide mektepleri" de deniyordu. Binası kagir ve daha özenli olanlarına "taş mektep", kapsamlı ders programlan ve öğretmen kadroları bulunanlara ise "numune iptidaisi" denmekteydi.

Rüştiyelere(->) öğrenci hazırlamak için, sıbyan mekteplerinin ıslah edilmesi girişimi, 1862'de yayımlanan bir nizamnameyle başlatıldı. Buna göre istanbul, "merkez" denen 12 eğitim-öğretim bölgesine ayrıldı. Her merkezde, ilkin 2'şer, daha sonra 3'er sıbyan mektebinde okuma yazma öğretimi ağırlıklı bir uygulamaya geçildi. Bu okullara Meclis-i Maarifte yapılan sınavı kazanan muallimler atandı ve kendilerine 100'er kuruş aylık bağlandı, iptidai denen 3 yıllık bu yeni okullardaki Kuran-ı Kerim, tecvid ve ilmihal dersleri, diğer sıbyan mekteplerine koşuttu.

18 Aralık 1862'de kaleme alınan Meclis-i Maarif-i Umumiye mazbatasında, ilköğretimin önemi vurgulanarak istanbul' daki sıbyan mekteplerinin yetersizlikleri ve ıslah edilmeleri gerektiği açıklandı. Kentteki 360 sıbyan mektebinin yenileş-

İPTİDAİLER

188

189