Ünden bugüN

İSMAİL RUMÎ TEKKESİ

bak. KADlRÎHANE TEKKESİ

İSMAİL ZÜHDİ PAŞA (Altunizade)

(1806, istanbul - 16 Ocak 1888, istanbul) Altınvarakçılar kethüdası Hacı Ali Efendi'nin oğludur. Fatih Kurşunlu Medresesi' ni bitirdikten sonra babasının yanında al-tınvarakçılık ve hattatlık yaptı.

64 gemilik bir ticaret filosuna sahip o-lan babası Hacı Ali Efendi 1829'da ölünce işin başına geçti. Bir gün hazineden 30.000 lira alacağını tahsil etmek için komşusu Serasker Hüsrev Paşa ile birlikte II. Mah-mud'un huzuruna çıkan ismail Zühdi Efen-di'ye, uzun boylu ve iri yapısından ötürü, II. Mahmud "vay Altunizade vay" diye gü-leryüz gösterir ve alacağının hemen ödenmesini emreder. II. Mahmud'un bu sözü ferman kabul edilerek İsmail Zühdi Efendi "Altunizade" unvanını alır. Altunizade, padişahın emriyle 2 yıl Enderun'da okur. 1831'de bina eminliğine atanır ve Galatasaray'daki Mekteb-i Tıbbiye binasının yapımıyla görevlendirilir. Bu arada sahibi bulunduğu gemilerden 60 tanesini satarak büyük bir servete kavuşur. Daha sonra "mimar ağalığı" unvanı verilen ismail Zühdi Efendi birçok önemli yapının inşasında sorumluluk yüklenir. Bu yapıların en ünlüleri şunlardır: izmit Hünkâr Köşkü, Kü-çüksu Kasrı, Beykoz Kasrı, Beykoz'daki debbağhane, Paşabahçe şişe, mum ve kâğıt fabrikaları, Zeytinburnu Fişek Dökümhanesi, Defterdar Çuha Fabrikası, Salıpa-zarı'nda Çifte Saraylar, izmit'te Kirazlıde-re'de Çuha ve Fes Fabrikası, Taksim'de Taşkışla ve Dolmabahçe Sarayı.

ismail Zühdi Efendi ayrıca 1858'de Ziraat Meclisi üyeliği, 1859'da Nafıa Meclisi üyeliği, 1860'ta Şûra-yı Askeri üyeliği gö-

revlerinde bulunmuştur. Tüm bu görevleri hiçbir maddi karşılık beklemeden yapan ismail Zühdi Efendi, servetinin büyük bir bölümünü hayır işlerine harcamakla ün kazanmıştır. Altunizade(->) semtinde bir külliye yaptırmış (bak. Altunizade Külliyesi), semtin gelişmesi için çaba harcamıştır. 1851'de Haydar'da Bıçakçı Mes-cidi'ni, 1853'te Çarşıkapı'daki Sinekli Medrese'yi, 1854'te Şehzadebaşı'nda Kadı Hüsameddin Camii'ni, 1855'te Çukur-çeşme Kirimi Camii'ni, 1857'de Şeyh Vefa Camii'ni yeniden yaptırmış, 1865 Hoca-paşa yangınında zarar gören 16 camiyi onartmış ya da yeniletmiştir. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda üç tabur askerin tüm masraflarını üstlenmiştir. Bu taburlara ait sancak bugün Altunizade Ca-mii'nde saklanmaktadır. 1878'de Şehza-debaşı'ndaki 30 odalı konağını muhacirlerin barınması için bağışlamıştır. Bu hayırseverliğinden dolayı iane-i harbiye komisyonu ikinci başkanlığı ile muhacirin komisyonu başkanlığı görevlerine getirilmiştir. 1878'de vezir rütbesiyle Ayan üyeliğine atanmış ve paşa unvanı almıştır.

Altunizade'deki köşkünde ölen ismail Zühdi Paşa'nın mezarı Altunizade Ca-mii'nin önündedir.

Bibi Sicitt-i Osmani, I, 387; Gövsa, TürkMeş-hurları, 416; E. T. Taşçıoğlu, "19. Yüzyıl Saraylarının ve Çeşitli Devlet Yapılarının Yapımında Görev Almış Olan Altunizade îsmail Züh-tü Paşa'yla ilgili Belgeler", Milli Saraylar Sem-pozyumu-Bildiriler, ist., 1985, s. 79-84.

TUNA BALTACIOĞLU