Ünden bugüN

U

İSTANBUL

istanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı; Önce hafiften bir rüzgâr esiyor; Yavaş yavaş sallanıyor Yapraklar, ağaçlarda; Uzaklarda, çok uzaklarda, Sucuların hiç durmıyan çıngırakları; İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı.

İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı; Kuşlar geçiyor, derken; Yükseklerden, sürü sürü, çığlık çığlık. Ağlar çekiliyor dalyanlarda; Bir kadının suya değiyor ayaklan; İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı;

İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı;

Serin serin Kapalı Çarşı;

Cıvıl cıvıl Mahmutpaşa;

Güvercin dolu avlular.

Çekiç sesleri geliyor doklardan,

Güzelim bahar rüzgârında ter kokulan;

İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı;

yaşamasa bile halkın yaşantısını yakından gözlemlemiştir. Şoförler, hayat kadınları, boyacılar, çöpçüler Orhan Veli'nin şiirlerinin kişileridir. Ada vapurları, simit, macun, horozşekeri, kayık salıncağı ve sinemalar hep İstanbulludur. İlk şiir kitabı Garipte Yüksekkaldınm, Alemdar Sineması, Kız Kulesi, Üsküdar gibi İstanbul mekânları ve semtlerinden söz edilir. Bu kitaptaki bir şiirinin adı da "İstanbul İçin" dir. Vazgeçemediğim'deki "İstanbul Türküsü" adlı şiir, İstanbul türkülerinden esinler taşır. Şiirde Rumelihisarı, İstanbul'un Rumeli (Trakya) göçmeni (muhaciri) halkının diliyle "Urumelihisarı" diye anılır. Orhan Veli'nin mezarı, şiirinde "tarifsiz kederler içinde" oturup bir türkü tutturduğu Ru-melihisarı'ndadır. Yenisi adlı kitabındaki "Kumrulu Şiir", "Denizi Özleyenler İçin" şiirleri İstanbul'u çağrıştıran şiirlerdir. Ünlü "Kapalıçarşı" siki de bu kitaptadır.

Karşı'daki "İstanbul'u Dinliyorum" adlı şiirde İstanbul'un şehir kimliğini ya da kişiliğini oluşturan belirgin ve kendine özgü yanlarının altı çizilir: Sucuların çıngırakları, kuşlar, dalyanlar, Kapalıçarşı'nın serinliği, Mahmutpaşa'nın kalabalığı, cami avluları, doklar, kayıkhaneler, lodos, yosmalar ve bıçkınlar... "Galata Köprüsü" adlı şiirde ise eski Galata. Köprüsü'ndeki günlük yaşantı, biraz da toplumsal eleştiri eşliğinde anlatılır. Bu şiir 1980'lere kadar yaşamış olan eski Galata Köprüsü ve çevresindeki yaşantıyı anlatması bakımından günümüz için bir belge niteliğindedir.

Kitaplarına girmemiş ve sağlığında yayımlamadığı şiirlerinden "Bebek SuiteT'n-de de tramvay, Reji (eski tütün idaresi), vatman, kömür depoları, İstanbul'la özdeşleşmiş deniz taşıtları (çatana, mavna, kayık), balıkçılar söz konusu edilir. "Bir Şehri Bırakmak" adlı şiirde de, adı anıl-mamakla birlikte, İstanbul'dan söz edilir. Bu şiirde de mavna, liman, Beyaz Rum

DİNLİYORUM

İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı; Başında eski âlemlerin sarhoşluğu, Loş kayıkhaneleriyle bk yalı; Dinmiş lodosların uğultusu içinde İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı;

İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı;

Bir yosma geçiyor kaldırımdan;

Küfürler, şarkılar, türküler, lâf atmalar.

Bir şey düşüyor elinden yere;

Bir gül olmalı;

İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı;

İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı; Bk kuş çırpınıyor eteklerinde; Alnın sıcak mı değil mi, biliyorum; Dudakların ıslak mı değil mi, biliyorum; Beyaz bk ay doğuyor fıstıkların

arkasından

Kalbinin vuruşundan anlıyorum; İstanbul'u dinliyorum.

ORHAN VELİ