Ünden bugüN

KASIM ÇAVUŞ MESCİDİ

bak. AĞACAYIRI MESCİDİ VE TEKKESİ

KASIM PAŞA CAMÜ

bak. GEZERİ KASIM PAŞA CAMÜ

KASIMPAŞA

Halic'in kuzeydoğu kıyısında, sahilde Atatürk Köprüsü'nün kuzeyinden ve Haliç Tersanesi havuzlarından başlayarak Has-köy'e kadar uzanan; kuzeydoğuda karaya doğru Dolapdere sırtlarına tırmanan; güneydoğuda Azapkapı(-»), doğuda Şişhane, Tepebaşı(->), Ömer Hayyam, kuzeyde Hacıhüsrev(-t), kuzeybatıda Piyale Paşa, Okmeydanı(->) Aynalıkavak semt ve ma-halleleriyle çevrili, Beyoğlu İlçesi(-») sınırları içindeki semt.

Osmanlı dönemi istanbul'unun Beyoğlu yakasındaki en eski yerleşmelerinden biri ve eski istanbul'un en önemli semtle-rindendir.

Bizans döneminde "Pegai" (Kaynaklar) olarak bilinen bu yörenin Bizantion-lu Dionisios'un(->) "Krenides" (Çeşmeler) diye adlandırdığı yer olması büyük olasılıktır. Daha sonraki kaynaklarda, "Pegai Psihra Hidata" (Soğuk Sular) olarak da ad-

landırılmıştır. Bütün bu adlar bölgenin sulak olduğunu, kaynakların, derelerin bulunduğunu düşündürmektedir.

Pegai'de I. Basileios(->) (hd 867-886), bir yazlık saray, saraya ek olarak da dört şapel yaptırmıştır. Sarayın 921'e kadar kaldığı, bu tarihte bir Bulgar kuşatması sırasında Bizans ordulan yenilgiye uğradığı sırada yandığı, bazı kaynaklara göre bir süre sonra yeniden onarıldığı nakledilmektedir. 968 tarihli bir kaynak II. Nikeforos Fokas'ın (hd 963-969) Pegaf deki sarayda birkaç hafta kaldığını yazar. Sarayın bu sahildeki yüksek bir tepenin üstünde olduğu sanılmaktadır.

istanbul'un fethi sırasında, II. Mehmed' in (Fatih) gemilerini Halic'e Kasımpaşa Deresi yoluyla indirdiği sanılmaktadır. Kozluca Deresi diye de bilinen bu dere günümüzde bütünüyle kapanmıştır.

İstanbul'un fethinden başlayarak Kasımpaşa'nın Haliç sahili ve çevresi, bugün de olduğu gibi kalyoncuların, denizcilerin, bahriyenin merkezi olmuş; bugünkü Haliç Tersanesi bölgesinde İstanbul Tersanesi kurulmuş, burada gemi yapımı için Lazistan ve Karaman'dan gemiciler getirtilmiş, azepler denen deniz erleri için, daha güneyde bir Azepler Kışlası kurulmuştur (bak. tersaneler). 15l6'da Gelibolu Tersanesi buraya taşınmış; bu sırada gemi inşası için Gelibolu'dan, İzmir'den getirilen nüfus bu bölgede iskân edilmiştir.

Kasımpaşa'nın bu adla anılmasına da neden olan gelişmesi, I. Süleyman (Kanuni) dönemine (1520-1566) rastlar. Kanuni, sadrazamlarından Ayaş Paşa'yı, Ferhad Pa-şa'yı, Kaptan-ı Derya Piyale Paşa'yı ve Güzelce Kasım Paşa'yı bölgenin imarı, tersanelerin ve bahriyenin güçlendirilmesiyle görevlendirmiş; semt sonradan burada ö-nemli imar hareketleri, cami vb binalar yaptırmış olan Vezir Kasım Paşa'nın adıyla a-nılmaya başlanmıştır (bak. Güzelce Kasım Paşa Camii).

17. yy'da Kasımpaşa İstanbul'un en mamur ve önemli semtlerinden biri olmuştur. Evliya Çelebi bu yüzyılda semti anlatırken, başta gemi yapımı için bölgeye iskân edilen "ehl-i zanaat"ın semtin çeşitli mahallelerine dağıldıklarını, Bingazi ve Mısır'

Kasımpaşa kıyılarının 19. yy'ın sonlarındaki görünümü. Nazım Timuroğlu arşivi

dan getirilmiş kalafat ve sal yapanların Zin-danarkası'na, demirci Ermenilerin Yeniçeş-me'de Ermeni mahallesine, demir işleyen, halka yapan Çingenelerin Çürüklük ve daha yakanlara yerleştirildiğini, Türk ve Müslüman mahallelerinden başka 10 Rum mahallesi, l Ermeni mahallesi olduğunu, Yahudilerin burada dükkânları olmakla birlikte evlerinin Kasımpaşa'da bulunmadığını yazar. Yine Evliya Çelebi'ye göre, bu dönemde Kasımpaşa'da bağlar, bahçelerle çevrili binlerce hane vardır.

Kasımpaşa 16-18. yy'larda önemli dinsel yapılarla donatılmıştır. Cami-i Kebir diye anılan Güzelce Kasım Paşa Camii, Kaptan-ı Derya Piyale Paşa Camii, Sinan Paşa Camii, Küçük Piyale Paşa Camii, Kulaksız Mescidi, Cezayirli Hasan Paşa Camii(->) bu dönemlerin yapılandır.

Kanuni döneminde kaptan paşalar için Fatih döneminde yapılan mescidin çevresinde inşa edilen divanhane, sonraki dönemlerde çeşitli defalar yenilenmiş, Bahriye Nezareti binası(->) olarak bilinen son

Kasımpaşa iskelesi ve çevresinin denizden görünümü (solda) ve semtin ahşap yapılarını koruyan sokaklarından biri. Hazım Okurer(sol), Turgun Erkişi, 1994

L,