Ünden bugüN

İPSİLANTİLER

Komnenos Hanedanı(->) soyundan oldukları iddia edilen Fenerli Rum ailesi (bak. Fenerliler).

Aile 19. yy'ın başında Balkanlar'da Osmanlılara karşı başlayan ayaklanmalara öncülük etmesiyle tanınır. Ailenin ilk tanınmış şahsiyeti Atanasios Ipsilantis 1730'da İstanbul'da doğdu. İtalya'da Padova Tıp Fakültesi'nden mezun oldu. 1760'a kadar İstanbul'da vezir Ragıb Paşa'nın hekim-

zı ayrıntılar eklemesi nedeniyle ya da binalarda gerçekleştirilen onarımlar sonucu mu ortaya çıktığı, yoksa 19.' jjy'ın'ikinci yarısında, ek binanın yanısıra esas yalının da yeniden yapılmış olmasından mı kaynaklandığı şimdilik bilinememektedir.

Yalının arkasındaki tepenin Boğaz tarafına bakan yamacında, tabanı kabaca kıyı boyunca uzanan bir üçgen oluşturan geniş bahçe, iki büyük set halinde düzenlenmiştir. Yukarı set, iki tarafı fıstık ağaçlarıyla çevrilmiş, ortası da satranç biçiminde dikilmiş ağaçlarla bezeli gayet büyük bir teras şeklindedir. Setin yalı tarafında küçük bir çıkması vardır. Bu set ile aşağı set arasında, kaskatlı bir çeşme bulunmaktadır. Kat kat istinat duvarıyla tutulan bu setler merdiven ya da rampalarla kıyı tarafındaki aşağı bahçeye bağlanmıştır.

Ipşilanti Yalısı günümüzde Marmara Üniversitesi Fransızca Kamu İdaresi Bölümü olarak kullanılmaktadır.

Feıyal Îrez-Hüsamettin Aksu, Boğaziçi Sefarethaneleri, ist., 1992

ligini yaptı. Daha sonra Bükreş'e yerleşti, danışman hekim olarak Prens Giga'nın yanında bulundu.

Ailenin ikinci ünlü kişisi Aleksandros İpsilantis (1726-1806) çok iyi Fransızca, İtalyanca, Türkçe, Arapça ve Farsça konuşurdu. 1774'te Babıâli'ye baştercüman tayin edildi. 1787'de Boğdan'a voyvoda oldu. 1794'te de Eflâk voyvodalığına getirildi. Burada gizli çalışmalarla silahlı bir güç oluşturdu. Bu güç Yunan ihtilalinin temelini teşkil edecekti. Ancak oğullarının aşırı davranışları sonucu bu emeli gerçekleşmeyince istifa etmek zorunda kaldı. 1787" de patlak veren Osmanh-Rus Savaşı'nda Osmanlılara esir düştü. Daha sonra affedilerek 1796'da yeniden Eflâk voyvodalığına tayin oldu. 2 yıl sonra istifa etmek zorunda kaldı ve 1799'da yerine oğlu Kons-tandinos getirildi. İhtilalci damgası yediği için bir süre sonra tutuklandı ve gördüğü işkencelerden dolayı 1806'da öldü. Oğlu Konstandinos İpsilantis (1760-1816) 1796-1799 arasında İstanbul'da babası gibi tercümanlık yaptıktan sonra Eflâk voyvodası oldu ve çevreye Rus etkisini yaydı. 1806'da İstanbul'a gelen Napolyon'un generali Sabastiani'nin ısrarı ile görevinden azledildi. Tilsit barışı sonunda Rusya' ya gitti ve orada öldü.

Konstandinos İpsilantis'nin oğlu Aleksandros îpsilantis (1792-1828) 1820'de İstanbul'dan Odessa'ya geldi. Rus çarının harp yaverliğini yaptı. Odessa'da kurulan • Fililci Eterya Cemiyeti'ni yönetti. 1820'de başlayan Eflâk-Boğdan isyanında önemli rol oynadı. Bu isyanı Eflâk-Boğdan'da başlatmayı istenmesinin nedeni, Romen, Sırp ve Bulgarları da bu harekete katmaktı. 1821'de Yaş şehrine girerek Yunanlılara bağımsızlık için kardeşleri Yeorgios ve Nikalaos'la çalışmaya başladı. Bu durumu Tepedelenli Ali Paşa, Babıâli'ye duyurmuş ise de Halet Efendi(->) Fenerli Rum beylerinin kâtipliğinden yetiştiği ve Ali Pa-şa'ya da husumet beslediği için bu ihbarı dikkate almamıştı.

Aleksandros îpsilantis 1821'de Osmanlı Devleti aleyhinde beyannameler dağıtarak harekete geçti ve Bükreş'i işgal etti. Ancak, halk eskiden beri burayı yöneten Fenerli Rum beylerinden nefret etmekteydi. Bu yüzden ayaklanma başarılı olamadı ve Aleksandros Avusturya'ya kaçmak zorunda kaldı. Burada uzun süre tutuklu kalan Aleksandros 1827'de Rus çarının çabası ile serbest bırakıldı ve l sene sonra öldü.

Aleksandros'un kardeşi Dimitrios da bağımsızlık savaşına katıldı. 1822'de asilerin oluşturduğu mecliste bir anayasanın hazırlanmasında görev aldı. 1825'te Kava-lalı Mehmed Ali Paşa'nın oğlu İbrahim Paşa'nın ilerleyişine karşı koydu ancak başarı sağlayamadı. 1832'de Nauplion'da (Anapa) öldü. En küçük kardeşleri Ni-kolaos da 1821'de ağabeyi Aleksandros' un yanında kutsal birliğin topçu komutanlığını yapmıştır.