Ünden bugüN

İSTANBUL KADILIĞI

"İstanbul mollası", "İstanbul efendisi", "ka-dı-yı İstanbul", "taht kadısı", "mansıb-ı vâ-lâ-yı İstanbul", "kadı-yı darü's-saltanat-ı a-liyye" ad ve unvanlarıyla da bilinir. İstanbul'un, yargı, belediye, kolluk hizmetlerine bakan Osmanlı il kadılarının en büyüğüydü. İstanbul'daki ticaret, sanat, üretim, iaşe, güvenlik, imar, adalet işlerinden sadrazama karşı sorumlu olan İstanbul kadısı, ilmiye sınıfı içinde de Rumeli kazaskerlerine bağlıydı. Yetki alanı, suriçi İstanbul ile iskele ve limanlan, giriş çıkış noktalarını kapsıyordu. İstanbul kadısından bağımsız olan Bilad-ı Selase(-») kadılarının yetki alanlarındaki Galata, Eyüp ve Üsküdar yargı ve yönetim çevreleriyle birlikte dört kadının yetki sınırları Silivri'den Gebze'ye uzanmaktaydı. İstanbul kadılığı 500 akçe gündelikli bir mevleviyet (il kadılığı) idi. Olağan koşullarda Mekke, daha sonraları Haremeyn kadılığından, ilkin İstanbul payesi denen onursal kadılığa, bir yıl sonraki "silsile"de de (sıralı atamalar) "man-sıb"a (kadro) yükselen molla, l yıl süreyle fiilen İstanbul kadılığı yapardı. Buradan, Anadolu kazaskerliğine yükselinirdi.

Hızır Bey Çelebi'den, kentin beledi sorunlarıyla son kez ilgilenen Mehmed Ce-laleddin Efendi'ye (1877) kadar 390 kadı bu görevde bulundu. Bunlardan 25'i, i-kinci, üçüncü, dördüncü kez İstanbul kadılığına atandıklarından, 1453-1877 arasında 429 kez atama olmuştur. 1854'te şeh-remaneti(->) kurulduktan sonra İstanbul ve Bilad-ı Selase kadılarının beledi yetkile-