Ünden bugüN

Haseki Sultan Meydan Çeşmesi

Yavuz Çelenk, 1994

belirtmektedir. Ancak bugün çevre bütünüyle bakımsız durumdadır.

Bibi. Tanışık, istanbul Çeşmeleri, I, 78; A. Egemen, istanbul'un Çeşme ve Sebilleri, ist., 1993, s. 358.

ALIN TALASOĞLU

HASEKİ TARLASI SARAYI

Beşiktaş Ilçesi'nde, Vişnezade Mahalle-si'nde yer almaktaydı.

"Tarlabaşı Sarayı" olarak da anılan ve günümüzde tamamen ortadan kalkmış bulunan Haseki Tarlası Sarayı'nm mimari ö-zellikleri hakkında bildiklerimiz bazı eski fotoğraflarla S. H. Eldem'in hazırlamış olduğu plan restitüsyonlarına dayanmaktadır. Söz konusu saray, bünyesinde barındırdığı, sedir ve yüklük gibi, geleneksel Osmanlı sivil mimarisine has birtakım ö-ğelerin varlığından hareketle 19. yy'ın ilk yarısına tarihlenebilir.

Saray, aralarında havuzlu bir iç bahçenin bulunduğu, her ikisi de ahşap olan, bağımsız harem ve selamlık binalarından o-luşmaktadır. Selamlığa göre çok daha büyük boyutlu ve iki katlı olan harem binasında orta sofalı plan tipi uygulanmış, gerek zemin katta gerekse de üst katta yer alan mekânlar, dikdörtgen planlı büyük sofaların çevresine dağıtılmıştır. Sedirlerle donatılmış ve girişleri iki yandan yüklük birimleri ile kuşatılmış olan bu mekânların arasına, sofaya açılan birer eyvan yerleştirilmiştir. Zemini bir seki ile yükseltilmiş olan bu sedirli eyvanların sınırında iki ' tane ahşap dikme bulunur. Katlar arasında bağlantıyı sağlayan ve bu eyvanlara göre simetrik konumda olan çift kollu iki merdivenin arasında hamam bölümü yer almaktadır. Hamamın, üst kat sofasına a-çılan girişini ufak bir hol izler. Bu holdeki iki kapıdan biri ahşap soyunmalık (soğukluk) mekânına, diğeri de kagir olan ı-lıklık, halvet ve hela birimlerine geçit vermektedir. 4 adet pencereyle, bir ocakla ve sedirlerle donatılmış olan soğukluk mekânı yapı kitlesinden dışarı taşar. Kare plan-

lı ılıklık yuvarlak bir kubbeyle, dikdörtgen planlı halvet ise beyzi bir kubbe ile örtülmüştür. Harem binasının cepheleri, eyvanların ve odalardan çoğunun oluşturduğu çıkıntılar sayesinde hareketli bir görünüme sahiptir. Özellikle sofaların iç bahçe tarafında yer alan odaların kavisli çıkıntısı dikkati çeker.

Tek katlı selamlık binasının girişi yamuk planlı bir taşlığa açılır. Taşlığa açılan mekân, ağalara mahsus bir oda olmalıdır. Taşlığı izleyen ve iç bahçeye açılan, kare planlı sofa ile buna bağlanan koridora, çeşitli boyutlarda birçok oda açılmaktadır.