ÜSTÜn yetenekli Çocuklar biLDİRİler kitabi

2. Öğretmenler, zamanlama konusunda her öğrencinin kendine özgü bir kavrayış ve uygulama hızı olduğunu dikkate alarak esnek davranmalıdır (NAGC, 1994).

3. Sınıf atmosferi öğrencilere ferahlık ve rahat hareket olanağı verecek şekilde dizayn edilmelidir

4. Öğrenme ortamı yalnız okul binası ve sınıfla sınırlı tutulmamalıdır. Haftasonu ve yaz okulları gibi imkanlarla üstün yetenekli çocukların birarada eğitim görecekleri ortamlar hazırlanabileceği gibi sınıf veya grup aktivitesi şeklinde müzeler, bilim merkezleri, sosyal tesisler, sağlık enstitüleri, kültür merkezleri, piknik ve park alanları, devlet daireleri, ilkokullar için lise ziyareti gibi ideal kazandırıcı ortamlar, sanat aktiviteleri, yaşlılar evi, tarihi, turistik veya tabiat ortamları gibi yerler ziyaret edilerek normal dersin çok ötesinde kaliteli öğrenme sağlanabilir (Ford, 2004).

5. Öğretmen sınıf içinde tek otorite ve bütün bilgileri veren kişi olmaktan daha çok bir rehber ve organizator rolü yüklenmelidir (NAGC, 1994)

Bu prensiplere ek olarak üstün yetenekli çocukların eğitiminde ekol sahibi olan Harry A. Passow’un ürettigi üç soruluk test ile herhangi bir programın üstün yetenekli çocuklar için uygun olup olmadığı anlaşılabilmektedir. Bu sorular şunlardır:

a. Bütün öğrenciler bu öğrencilerin yürüttüğü aktiviteler ve öğretimin içinde bulunmak isterler miydi?

b. Bütün öğrenciler bu aktivite ve programlara katılım ve başarı sağlayabilirler mi?

c. Bu ileri düzeydeki program ve aktiviteler için bütün öğrencilerin katılımı ve başarı sağlaması beklenmeli mi?/beklenebilir mi? Bu sorulara ‘evet’ cevabı veriliyorsa, bu programlar üstün yetenekli öğrencilere hitap etmemektedir (Passow, 1988).

ÖĞRETİM TEKNİKLERİ VE ÖRNEK AKTİVİTELER

Bloom Taksonomisi: Bloom Taksonomisi üstün yetenekli öğrencilerde yüksek seviyeli düşünme yeteneğini geliştirmek için kullanılmaktadır. Ayrıca bu yöntemle ünite ve konular için yapılacak aktivitelerde her öğrencinin seviyesine göre öğretimin farklılaştırılması da mümkün olmaktadır. İlk üç seviye klasik eğitim metotları arasına girerken, en üst seviyedeki aktiviteler üstün yetenekli öğrencilere daha cok hitap etmektedir. Değişik seviyedeki düşünme yeteneklerine göre ödevler ve aktivitelerde kullanılan anahtar sözcüklerden bazıları şunlardır:

• Bilgi (basit anlamıyla öğrenmek): “Hatırlamak, bilgi toplamak, isim, gözlemlemek, göstermek, kaydetmek, belirlemek”.

• Kavrama (anladığını göstermek): “Gruplandırmak, göstermek, kategorilere ayırmak, tasvir etmek, yeniden düzenlemek, yeniden sıralamak”

• Uygulama (bilgiyi kullanmak, problemleri çözmek): “Uygulamak, örnek almak, sıralamak, öğrenilen bilgiyi yeni ortam ve durumlarda kullanmak, işletmek”

• Analiz (parçalar halinde incelemek): “Karşılaştırmak, ayırmak, analiz etmek, çözmek, karşıtını düşünmek, tahlil etmek, araştırmak, tartışmak”

• Sentez (üretmek, uyarlamak): “Hayal gücünü kullanmak, tahmin yürütmek, dizayn etmek, geliştirmek, değiştirmek, üretmek, icad etmek, inşa etmek, uyarlamak”

• Değerlendirme (hükme varma, muhakeme): “Kritiğe tabi tutmak, değişik seçenek ve aktiviteleri yorumlamak, yansıtmak, standartlara göre karar vermek, kanıtlamak” (Hegeman, 1987).

Sıkıştırılmış müfredat (Curriculum compacting): Bu yöntem birçok üstün yetenekli öğrencinin, derste anlatılan konuları bildiği, ders kitaplarının gereğinden fazla basitleştirildiği, yüksek akademik seviyedeki öğrencilerin ihtiyaçlarının karşılanamadığı gibi nedenlerle 1980’lerin başında başlatılmış olup, son yıllarda yoğun bir şekilde uygulanmaktadır. Müfredatın sıkıştırılması, normal not ortalaması beklentisinin cok ötesinde başarı sağlayabilecek bireysel veya küçük gruplar halindeki üstün yetenekli çocuklar için daha çok düşünmeye ve çalışmaya iten aktiviteler için zaman sağlamakta, ayrıca anlatım ve pratik safhalarının hızı ve derinliği artırılabildiği için güvenilir bir program sağlamaktadır (Baum, Reis, & Maxfield, 1998).
Sıkıştırılmış müfredatın uygulanmasını altı ana basamakta özetleyebiliriz:

1. Bir veya birden çok alanda sınıf seviyesi için ortalama öğrenme hedefleri belirlenir.

2. Hangi öğrencinin her ders için ne düzeyde bu hedeflere ulaştığı ve her ders için ayrı ayrı güçlü ve zayıf kaldıkları noktalar pre-testlerle belirlenir.

3. Değişik alanlarda veya ünitelerde, önceden başarı sağlamış olan öğrenciler, bütün sınıf bu konuyu öğrenirken, aynı süre içinde sınıftan uzak veya sınıf içinde farklı zenginleştirme ya da hızlandırma çalışmalarıyla sonraki aşamalara geçirilir.

4. Diğer öğrenciler arasından henüz konuya tamamen hakim olamamış fakat en kısa sürede başarma yeteneği olan öğrenciler için de küçük grup veya tekli öğretim yöntemi uygulanır.

5. Müfredatı sıkıştırılmış olan öğrencilere alternatif zenginleştirme ve hızlandırma uygulanarak değişik aktiviteler ve yüksek seviyede çalışma imkanı sağlanır. Bu, tekli veya küçük grup projeleri, ilgi ve öğrenme merkezleri, seminer grupları, daha büyük yaştaki öğrencilerden rehberlik yardımı alınması, oyun dizaynı, üretici ve eleştirel düşünme eğitimi, öğrencilerin kendilerinin yönlendirdiği kontratlı projeler gibi yöntemler kullanılarak yapılır. Öğretmenler için en cok zaman ve emek gerektiren aşama da budur.

6. Her öğrenci için ayrı bir dosya ve değişik dökümanlarla belgeleme yapılır. Bu belgeler öğrencilerin pre-test skorları, öğrencinin güçlü ve zayıf olduğu alanlar, haftalık/günlük performans kayıtları ve geleceğe yönelik hedef aktivite ve çalışmaları içerebilir (Reis, Burns & Renzulli, 1992).

Hızlandırma (Acceleration): Müfredatın ve genel anlamıyla eğitimin üstün yetenekli öğrenciler için hızlandırılmasıdır. Sınıf içi ve sınıf dışı çalışmalarla sağlanabilir. Uygulama örneklerinden bazıları, konu ve ana bilim dalında hızlandırma, ilkokul, ortaokul, lise veya üniversiteye erken başlatma, sınıf veya dönem atlatma, liseden erken mezuniyet, ve öğrenci lisedeyken üniversite dersleri almasını sağlamaktır (Van Tassel-Baska & Sher, 2003). Bununla birlikte sınıf atlatma ve erken mezuniyet gibi durumlarda öğrencinin aşılan basamaklarda öğretilecek olan bütün bilgi ve becerileri kazanmış olduğundan emin olunmalıdır.

Bağımsız Projeler (Independent study): Öğretmen ve öğrencinin biraraya gelerek öğrencinin ilgi ve yetenekleri doğrultusunda belirledikleri bir problem veya konuyla ilgili öğrencinin yaptığı bireysel çalışma ve elde ettiği ürünlerdir. Bu projeler, öğrencinin yetenek ve bilgisini bir konuda veya problemi çözmede kullanma yeteneğini geliştirmesini sağlayarak o konuyla ilgili merak ve ilgisini tatmin eder. Öğrenci yetenek gelişimi açısından, karmaşık ve soyut meselelerde düşünmeye, bağımsız çalışmanın öğrenilebilmesine, yoğunlaştırılmış ve kaliteli bilgi edinmeye, bilim dilinin ve bilimsel kelime ve kavramların erken öğrenimine, planlama ve araştırma becerilerinin gelişmesine imkan verir (Tomlinson, 2001).

Probleme dayalı öğrenme (Problem based learning): Problem çözme becerilerini geliştirmek ve organize etmek için üretilen altı aşamalı yöntemdir. Bu aşamalar sırasıyla, karmaşık durumu bulma, durumla ilgili bilgi toplama, çözülecek problemi ortaya koyma, fikir üretme ve beyin fırtınası, çözüm üretme ve çözümü uygulamak için plan hazırlama ve yapılacak işlemleri maddelemedir (VanTassel-Baska, 2003).

Yaratıcı düşünme yeteneği (Creative thinking skills): Bu yetenek, eldeki soyut veya somut malzemeleri veya problemleri kavrayarak ve işleterek yeni, alışılmadık ve şaşırtıcı ürünler ve çözümler ortaya çıkarma yeteneğine denir (Urban & Jellen, 1995). Yaratıcı düşünme yeteneği, genel kabul görmüş dört farklı özelliği kapsar:

Akıcılık (Fluency): Çok miktarda çözüm veya alternatif üretme yeteneğidir (Guilford, 1967). Biyoloji dersi için klasik yöntemlerin yanında hayvanların fotoğrafının çekilmesi, hayvanat bahçesine gidilmesi, bazı hayvanların sınıfa getirilmesi veya video kasetler ve internet üzerinden hayvanların yapısının incelenmesi gibi değişik yöntemlerin üretilmesi akıcılık kapsamına girer (Ford, 2004).

Esneklik (Flexibility): Farklı kategorilerde düşünebilme, herşeye farklı perspektiflerden bakabilme ve varolan bilgiyi değişik ve yeni durumlar için kullanma yeteneğidir (Winebrenner, 2001). Esnekliğe bir örnek, tiyatroda kullanılan kostümleri ve dramatik anlatım tarzını sınıfta tarih dersindeki önemli olayları öğrenmek-anlamak için kullanmaktır (Ford, 2004).

Orjinallik (Originality): Daha önce kimsenin düşünmediği, tamamen yeni, alışılmadık ve özgün bir düşünce veya ürün ortaya koyma yeteneğidir (Guilford, 1967). Edison’un ampulü bulması veya tekerleğin icadı buna örnek verilebilir.

Ayrıntılama (Elaboration): Ayrıntılar ve yeni fikirler ekleyerek ürünü veya fikiri geliştirmek. Fotoğraf çekme özelliği eklenen cep telefonları buna örnek verilebilir.

Bu kısımlardan orjinallik örnekleri en çok geçmişte büyük icatlar şeklinde görülmüştür. Günümüzde teknolojinin bir bina gibi geçmiş bilgilerin üzerinde ilerlemesi ve hazır bulunanı geliştirmesi, yaratıcılıkta daha çok esneklik, akıcılık ve ayrıntılama kullanıldığına bir örnektir.

Öğrencilerde yaratıcı/üretici yeteneğin geliştirilmesi için kullanılan yöntemlerden biri SCAMPER olarak adlandırılan 7 aşamadan oluşan sorular listesidir. Bu listede üzerinde düşünülen ürün, işlem veya fikiri geliştirmek için, yerine başka birşey koyma, değişik parçaları biraraya getirme, başka bir duruma uyarlama, alternatifiyle değiştirme, hedeflenen projeye başka amaçlarla hazırlanmış teknikleri uygulama, sonuç vermeyen alternatifleri eleme ve çözüm yolunun sırasını değiştirip tersten düşünme gibi yöntemleri uygulamaya yardımcı olan sorular vardır (Michalko, 1991) .

Ürün kartları: Sınıfın tümüyle, büyük veya küçük gruplarla ya da bireysel olarak yapılabilecek aktiviteler için fikir, açıklama ve örneklerin yer aldığı kartlardır. Bu kartlar, eğitim materyalleri sağlayan kuruluşlardan edinilebilir ve genellikle 100’u aşkın değişik aktivite örnekleriyle üstün yetenek eğitimini destekleyen bu ürün kartları öğrencilere birkaç tane olarak verilerek onlara değişik projeler için fikir edinme ve seçim yapma şansı verilir (Ford, 2004).

İlgi ve yetenek gruplaması: Sınıftaki öğrencilerin belli aktiviteler veya ders anlatımları için ilgi ve yeteneklerine göre farklı özellikteki gruplara yerleştirilmesi ve böylece belli alanlarda kapasiteleri ve öğrenme hızları yüksek üstün yetenekli öğrencilerin kendi yeteneklerine uygun öğretimden, hızlı ve gelişmiş anlatımdan istifade etmelerini ifade eder (NAGC, 1991). Fakat son yıllarda eğitimin farklılaştırılması daha çok esnek gruplama yöntemiyle yapılmakta, bu gruplama değişik zaman ve şartlara göre benzer veya farklı özellikteki gruplar, kişileri öğretmenin veya öğrencilerin belirlediği gruplar, ya da tamamen karışık ve rastgele seçilen gruplar şeklinde uygulanabilmektedir. Bu yöntemin avantajları, öğrencinin değişik ilgi ve yeteneklere sahip diğer öğrencilerle uyum içinde çalışmayı öğrenmesi, demokrasi anlayışının, sosyal becerilerin gelişmesi ve öğrenciler arasında daimi bir grup ayrımı olmadığı için üstün yetenekli öğrencilerin etiketlenmesinin önüne geçilmesidir (Tomlinson, 2001). Grup çalışmalarında, öğrencinin önceki dönemlerin konusunu ve önceki bilgilerini yeni bilgi ve projelerde kullanmayı ve diğer alanlarla bağlantı kurmayı öngören sıralı projeler de kullanılmaktadır. Grup çalışmalarında bir diğer yöntem, bütün sınıfta aynı konuyu işlemek, fakat, grupların yetenek ve ilgilerine göre konunun ele alınışını, öğrenme sürecini ve ortaya çıkacak proje veya ürünü çeşitlendirmektir (Tomlinson, 2001). Çoklu zekâ kuramının önerdiği faaliyet ve projeler öğrencilerin ilgi ve yeteneklerine göre katıldıkları grup çalışmalarında rahatlıkla uygulanabilir.

Bireysel okuma ve kitap klüpleri: Edebiyat ve çocuk kitapları üstün yetenekli öğrencilerin yetenek ve ilgilerini geliştirme ve onlara ideal kazandırmada etkili olduğu gibi, bu öğrencilerin duygusal ve sosyal sorunlarını aşmalarında yardımcı olmaktadır (Ford, 2004). Bu kitaplara örnek olarak, ünlü kaşif ve mucitlerin hayatları, üstün yetenekli olan diğer insanların yazmış olduğu kitaplar veya hayat hikayeleri, üstün yetenekli çocukları konu eden ve öğrencilerin kendilerini tanımasına, anlamasına ve kendiyle barışık olmasına katkı sağlayabilen öykü, roman ve resimli kitapları verebileceğimiz gibi bu öğrencilerin uygun konulara sahip olan yetişkinlere hitap eden kitap, dergi ve her türlü bilimsel yayından istifade edebileceğini söyleyebiliriz (Ford, 2004). Ayrıca ilgi ve yetenek grupları dahilinde genel beğeniye sahip bir kitabın okunması ve daha sonra bu kitabı çeşitli yönleriyle incelemek ve tartışmak için öğrencilerin biraraya gelmesi üstün yetenekli öğrencilerin eğitiminde yaygın olarak kullanılan ve çok yönlü beceriler kazandırabilen bir yöntemdir (Winebrenner, 2001).

Teknoloji ve internet kaynaklarının kullanımı: Teknoloji son yıllarda eğitimde bilgi kaynağı olarak yoğun şekilde kullanılmaktadır. Bilgisayar ve internet imkanları üstün yetenekli öğrencilerin eğitiminde de önemli yer tutmaktadır. Bu çalışmalara başarılı bir örnek de veb-ödev olarak ilk kez Türkçeye çevirmeyi denediğimiz web quest projesidir. web-ödev, öğrencilerin bütün gerekli bilgi ve elementleri internetteki kaynakları kullanarak elde ettikleri, araştırmaya dayalı fakat öğrencilerin araması gereken bütün kaynaklar verildiği için zaman kazandıran bir aktivitedir. Öğretmenler, öğrencilerin yürüteceği bu projeyi dizayn ettikleri bir veb sayfasına yerleştirirler. Veb-ödev 6 ana kısımdan oluşur: Temel bilgilerin verildiği ve ödevin açıklandığı giriş, ilgi çekici ve yerine getirmesi zor olmayan bir projenin açıklandığı ödev kısmı, öğrencilerin ödevi yapmakta kullanacakları internet kaynaklarının listeleri, açıklamaları ve linkleri içeren kaynaklar kısmı, öğrencinin projeyi tamamlaması için geçmesi gereken basamakları açıklayan ve öğrenciye ödevi nasıl dizayn edebileceği konusunda rehberlik yapan yöntem kısmı, ve öğrencinin bu proje sonucunda neler öğrendiğini hatırlatan ve öğrenciye yapması gereken işlemler sonucunda alacağı not ve puanları maddeler halinde gösteren puan tablosunu kapsayan sonuç kısmı. Veb-ödevler öğrencinin teknoloji becerilerini geliştirdiği gibi, yüksek seviyede düşünce yeteneği, yaratıcı düşünce yeteneği, değerlendirme gücü, grup çalışma becerileri ve problem çözme yeteneğini geliştirir (Dodge, 1997).

Öğretmen öğrenci kontratı: Öğretmen ve öğrenci arasında yapılan, öğrencinin hedeflerine, hangi konulara ne kadar yoğunlaşacağına, ne kadar zamanda hedefleri tamamlayacağına ve kullanacağı yöntemlere ilişkin çift tarafın da tercihleriyle hazırlanan bir yazılı programdır. Öğrencinin bir düzen ve plan çerçevesinde hareket etmesine, karar verme, uygulama, eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmesine yardım eder (Tomlinson, 2001). Kontratın diğer bir çeşidi de öğrencinin hazırlayacağı iki veya üç haftalık ajandalardır ki, bu plan öğrencinin bu süre zarfında tamamlayacağı işleri, öğreneceği becerileri ve yapacağı proje ve ödevleri listeler (Rindone, 2003).

Not tabloları (Rubric): Her ders veya proje için, öğretmenin öğrenciden neler beklediğini ve hangi ödevin veya projenin kaç puan getireceğini, bir başka deyişle öğrencinin dönem sonu notunu oluşturan elementleri belirten, not vermenin hangi kriterlere göre yapılacağını ve öğrencinin dikkat etmesi gereken noktaları açıklayan tablodur. Bu tablo sayesinde öğrenciler, yapmaları gereken işlemleri karıştırmadan, açık bir şekilde anlayabilir, yaptıkları ödevlerin önem sırasını belirleyebilir, hatta dönem sonu notlarını bu tablonun gereklerini ne kadar yerine getirdiklerine bakarak belirleyebilir ve tahmin edebilirler. Not tabloları, öğrenciye disiplin, motivasyon, organizasyon, zamanlama ve etkili çalışma becerileri kazandıran başarılı bir yöntemdir (Winebrenner, 2001).

Danışmanlık/Rehberlik/Model Yetişkin: Rehberlik, öğrencinin ilgi ve yetenek alanında profesyonel olan rol örneği bir yetişkinin öğrenciye destek ve teşvikte bulunması, ayrıca onu bu alanda yetiştirmek için öğrencinin çalışmalarında ve projelerini yürütmesinde yönlendirmede bulunmasıdır. Rehberlik, eğitimi sınıfın dışına doğru genişlettiği gibi, öğrenciye örnek insan göstererek onun geleceğe yönelik hedeflerinde bilinçlenmesini sağlar. Bu rehber konuya duyarlı herhangi bir gönüllü olabileceği gibi, bir veli, akraba, büyük yaşlardaki bir öğrenci, veya başka bir öğretmen de olabilir (Tomlinson, 2001). Ayrıca öğrencilere model insanlar sunmak amacıyla meslek ve sanatlarından emekli olmuş yetişkinler sınıfa davet edilerek, anı ve deneyimlerinden yararlanılabilir ve bu kişilere mesleklerini tanıtma ve tavsiye etme imkanı verilebilir.

SONUÇ

Üstün yetenekli öğrencilerin eğitimi, bir çok değişik faktörün rol oynadığı bir süreçtir. Bu makale, üstün yetenek eğitiminin sosyal, ailevi, psikolojik, duygusal boyutlarını ele almadan, akademik yönü üzerinde yoğunlaşmıştır. Müfredatın üstün yetenekli öğrencilerin akademik ihtiyaçlarına uygun olarak farklılaştırmasında sıralanan yöntemler tek tek veya bir arada uygulanabilir. Bu tarz bir müfredatın, ünite ve ders planlarının öğretmen açısından zorlu yönü, uzun süreli emek isteyen bir hazırlık, uygulama, takip ve değerlendirme gerektirmesidir. Buna karşın, öğretmenin kişisel gelişime önem veren, hoşgörülü, teknolojiyi takip eden, demokrasi anlayışını içine sindirmiş, açık fikirli, farklılıkları takdir eden, ve kaliteli bir öğrenme sürecinin ortaya konan üründen daha değerli olduğunu bilen bir yapıya sahip olması bu zorlukları asgariye indirecek yardımcı etkenlerdir.

Yazımızda sıralanan geniş kabül görmüş ve başarı sağlamış eğitim yöntemleri ve örnek aktivitelerin ardından ifade edilmesi gereken bir diğer nokta da Amerika’nın kültür, düşünce sistemi, toplum yapısı ve eğitim anlayışına hitap eden bu yöntemlerin, farklı bir kültür ve düşünce sistemine sahip olan ülkelerde uygulanmasında dikkatli olunması, gerekli değişiklik ve uyarlamaların yapılması zorunluluğudur. Ülkemizdeki üstün yetenekli çocuklarımızın eğitimi için dünyadaki çeşitli usül ve uygulamaları sentezlemenin ve daha da geliştirmenin yanı sıra kendi kültür ve eğitim sistemimize uyumlu, fakat evrensel özellikler taşıyan özgün ve orjinal yöntemlerin üretilerek kullanılması bu alandaki en büyük ihtiyaçlarımızdan biridir.
KAYNAKÇA

Baum, S. M., Reis, S. M. & Maxfield, L. R. (1998). Nurturing the gifts and talents of primary grade students. Mansfield Center, CT: Creative Learning Press

Council of State Directors of Programs for the Gifted (CSDPG) & National Association for Gifted Children (NAGC) (2003). State of the states: Gifted and Talented Education Report (2001-2002)

Davis, G. A. & Rimm, S. B. (1994). Education of the gifted and talented. Boston, MA: Allyn & Bacon.

Dinnocenti, S. T. (1998). Differentiation: Definition and description for gifted and talented. NRC/GT 1998 Spring Newsletter.

Dodge, B. (1997). Some thoughts about WebQuests. http:// edweb.sdsu. edu/courses/ edtec596/ about_webquests.html (Erisim tarihi, Temmuz, 2004).

Ford, D. Y. (2004). Edu T&L 705-805 Gifted Education ders notlari. The Ohio State University.

George, D. (2003). Gifted education. London, Britian: David Fulton Publishers.

Guilford, J. P. (1967). The nature of human intelligence. New York, NY: McGraw-Hill.

Hegeman, K. (1987). Gifted children in the regular classroom: The complete guide for teachers and administrators. New York: Trillium Press.

Michalko, M (1991). Thinkertoys: A handbook of business creativity. Berkeley, CA: Ten Speed Press.

National Association for Gifted Children (NAGC) (1994). Middle Schools. Position Paper. Washington, D.C.

National Association for Gifted Children (NAGC) (1996). Inclusion. Position Paper. Washington, D.C.

National Association for Gifted Children (NAGC) (1996). Cooperative learning for gifted students. Position Paper. Washington, D.C.

O’Connel-Ross, P. (1993). National Excellence: a case for developing America’s talent. U.S. office of Education. Washington, D.C.

Passow, A. H.(1982). Differentiated curricula for the gifted/talented. Ventura, CA: Ventura County Superintendent of Schools Office.

Passow, A. H.(1988). The educating and the schooling of thecommunity artisans in science. In P. F. Bradwein & A. H. Passow’s (Eds.) Gifted young in science: Potential through performance (pp.27-38). Washington, DC: National Teachers’ Association.

Reis, S. M., Burns, D. E., Renzulli, J. S. (1992). Curriculum Compacting: The complete guide to modifying the regular curriculum for high ability students. Mansfield Center, CT: Creative Learning Press.

Renzulli, J. S.(1994). Schools for talent development: a practical plan for total school improvement. Mansfield Center, CT: Creative Learning Press.

Rindone, N. (2003). Differentiation. www.southlakecarroll.edu/ differentiation/ CISD%20Mini%20guide.ppt (Erisim tarihi, Temmuz, 2004)

Tomlinson, C. A. (2001). How to differentiate instruction in mixed-ability classrooms (2nd Edition). Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development.

Urban, K & Jellen, H. (1995). Test for creative thinking-drawing production, SWETS Test Services, Lisse, The Netherlands.

Van Tassel-Baska, J. & Sher, B. (2003). Accelerating learning experiences in core content areas. In Joyce VanTassel-Baska & Catherine A. Little (Eds.), Content based curriculum for high-ability learners (pp.27-46). Waco, TX: Prufrock Press.

Winebrenner, S. (2001). Teaching gifted kids in the regular classroom. Minneapolis, MN: Free Spirit Publishing.

Erken Çocukluk Eğitiminde Üstün Yetenekli Çocuklara “Kimlikli Bebekler” Çalısmasıyla Farklı Bir Bakış: Bir Uygulama Örneği “Deha Bebek”

Ebru Aktan KEREM*

Emel KINIK**

ÖZET

Dünyada ve ülkemizde eğitim programlarına ilişkin değişik çalışmalar uygulanmaktadır. Tümünün ortak amacı, çocuğun gelişimi ve eğitimi için en yararlı olanı sunmaktır. Bu çalışmalardan bir tanesi de, “Kimlikli Bebekler (Persona Dolls)”’dir. Erken Çocukluk Eğitiminde faydalanılan bu bebekler çocukların, kimlik ve güven duygularının gelişmesinde; toplumdaki önyargılarla mücadele etmelerinde; kendilerinden başka kişilere karşı empati ve saygıya dayalı ilişkiler kurmalarında, eğlenceli ve yenilikçi bir bakış açısı getirmektedir. Bu araştırmanın amacı, üstün yetenekli çocuklardan biri olan “Deha Bebeğin”, Kimlikli Bebekler çalışmasına uygun olarak incelenmesidir. Araştırmanın örneklem grubunu, özel bir okul öncesi eğitim kurumunda öğrenim gören 5-6 yaş grubu çocuklar oluşturmaktadır. Uygulama, 2003-2004 eğitim-öğretim yılının Temmuz ayında gerçekleşmiştir. Araştırmada, tarama yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın uygulanması sürecinde, sohbet, tartışma ve drama çalışmalarına yer verilmiş; sonunda da bir değerlendirme yer alarak, Türkiye’de okulöncesi eğitim programlarında “Kimlikli Bebekler” çalışmasının kullanımıyla ilgili uygulama örnekleri hakkında önerilerde bulunulmuştur.

GİRİŞ

Üstün yetenekliler, zekâ bölümü sürekli olarak 120 ve daha yukarı olup da güzel sanatlar, matematik ve teknik gibi alanlarda yaşıtlarından belirgin ölçüde üstün olanlara verilen addır (Özsoy 1984, 31).

I. Özel Eğitim Konseyi’nde üstün yetenekliler, genel ve/veya özel yetenekliler açsından yaşıtlarına göre yüksek düzeyde performans gösterdiği, konunun uzmanları tarafından belirlenmiş kişilerdir, şeklinde tanımlanmıştır (MEB, 1991).

Marland Raporunda üstün yetenek, aşağıdaki alanlardan birinde ya da bir kaçında yüksek performans ve başarı gösterme şeklinde tanımlanmıştır (Ersoy & Avcı, 2001, 128).

a. Genel zihinsel yetenek

b. Özel akademik yetenek

c. Yaratıcı ya da üretici düşünce yeteneği

d. Liderlik yeteneği

e. Görsel ve gösteri sanatlarında yetenek

f. Psiko-motor yetenek

Literatürde genellikle üstün yetenekli ve üstün zekâya sahip çocukların yaşamlarının ilk yıllarından itibaren gelişim aşamalarına normal gelişim standartları gösterenlere göre daha hızlı ulaştıkları vurgulanmaktadır. Ancak üstün yeteneklilik tiplerine göre, bu hızlı ilerleme özelliği değişebilir, özel bir alanda yetenekli olan çocuğun tüm gelişim alanlarında hızlı olması beklenmemelidir. Örneğin, görsel sanatlar alanında üstün yetenekli olan çocuk sadece bu alanda yaşıtlarından, üstün olma özelliği göstermekle birlikte, diğer gelişim alanlarında standart gelişim ritmi izleyebilir (Ersoy & Avcı, 2001, 129). Dolayısıyla öncelikle üstün zekâ ve yeteneğe sahip çocukların tespit edilmesi ve yetenek alanlarının belirlenmesi gerekir.