Xəstəlikləri” fənni Giriş. Dişlərin və ağız boşluğu selikli qişasının anatomo- fizioloji xüsusiyyətləri haqqında qısa məlumat

Şüa xəstəliyinin kliniki gedişatı iki formada olur: kəskin və xroniki. Kəskin şüa xəstəliyi 
orqanizmə bir dəfəlik böyük dozada ionlaşmış şüalanma təsiri nəticəsində əmələ gəlir.  
Şüalanma ağırlıq növləri  
Yüngül dərəcə 1-3 qray;  
Orta dərəcə 3-4 qray;  
Ağır dərəcə 4-5 qray;  
Ölüm dozası -6 qray doza.  

---

Kəskin  şüa  xəstəliyini  sxematik  olaraq,  kliniki  gedişatına  görə  4  dövrə  bölmək  olar. 
Birinci dövr, ya da başlanğıc dövr – xəstənin şikayəti, ağızın selikli qişasında quruluq, 
dilin  üzərində  yanğı  hissiyatının  olmasıdır.  Bəzən  dad  hissiyatının  itməsi  xəstəni 
narahat  edir.  Yüksək  dozalarda  şüalanma  nəticəsində,  bütün  yuxarıda  dediyimiz 
simptomlarçox güclü və qabarıq olur. Şüalanmanın əlamətləri 2 saatdan sonra təzahür 
edir.  Selikli  qişada  al  qırmızı  rəngdə,  nöqtəli  qansızmalar  əmələ  gəlir,  xəstə  əzgin, 
halsız olur.  
İkinci – gizli dövr adlanır. 4-6 saatdan bir neçə sutkaya qədər davam edir. Bu dövrdə 
subyektib  və  obyektiv  əlamətlər  o  qədər  bilinmir.  Patogenez  baxımından  əslində 
doğrulmayan yaxşılıq hiss olunur. Bu da depolardan qanın (qaraciyərdən, dalaqdan, 
sümük iliyindən) periferik qan dövranına keçməsi ilə izah olunur. Bu dövr bir saatdan 
2-3  həftəyə  qədər  davam  edir.  Üçüncü  dövr  –  xəstəliyin  ən  qızğın  və  zəngin  kliniki 
əlamətlərinin olması ilə xarakterizə olunur. Bütün əlamətlər təzədən üzə çıxır və çox 
qabarıq formada təzahür edir. Bu dövrdə müxtəlif intensivli ağrılar baş verir. Birinci 
növbədə diş ətinin selikli qişası, ödemli yumşaq, tez zədələnən və kövrək olur. Daima 
qansızmaların və qanaxmaların nəticəsində diş ətinin rəngi tündləşir. Dil ödemli olur, 
yan səthlərində dişlərin izi görünür, üzəri boz qəhvəyi ərplə örtülür və çatlar əmələ 
gəlir. Ağız suyunun ifrazı azalır. Ağızın bütün selikli qişası ağ rəngli seliklə örtülür. Bir 
neçə  gündən  sonra  selikli  qişanın  üzərində  nekrotik  proseslər  inkişaf  edir.  Birinci 
növbədə epitel nekrozlaşır, ona görə selikli qişanın üzərində yastıq şəklində ağ ləkələr 
təzahür  edir.  Sonra  həmin  yastıcıq  ləkələr  qopur  və  yerində  xoralı  sahələr  yaranır. 
Xoraların kənarı hüdudsuz olur və dibi boz ərplə örtülür. Çox vaxt xoralar dərinləşir, 
alveol sümüyündə proses davam edir, sağalmağa meyillilik müşahidə olunmur.  
Xoralar  əsasən  selikli  qişanın  qıcıqlanan  nahiyələrində  (dişlərin  iti  kənarları,  asılmış 
plombların  kənarları,  süni  qapaqlar)  əmələ  gəlir.  Bu  dövrdə  orqanizmdə  ümumi 
dəyişikliklər təzahür edir. Xəstə anemiyadan əziyyət çəkir. Qanda yüksək leykopeniya-
lekyositlərin 1000 b mm çox olmur. Eritrositlərin sayı azalır, hemoqlobin aşağı düşür, 
EÇS yüksəlir (30-40 dəq).  
Üçüncü dövrdə bir neçə həftədən – bir neçə aya qədər davam edir.