Xii bob. Sxemalar

Elektromagnit energiyalarning oqimi, elektr signal:

0. 
   ^{yo‘nalish bir tomonlama \}7" ■ yo‘nalish turli vaqtda ikki tomonlama ->-
   

yo‘nalish bir vaqtning o‘zida ikki tomonlama ..X -
Havo (gaz) oqimi:

0. 
   yo‘nalish bir tomonlama ^—O— yo‘nalish ikki tomonlama
   

Suyuqlik oqimi:

0. 
   ^yo‘nalishi bir tomonlama
   

yo‘nalishi ikki tomonlama —O —

0. 
   _To ‘g ‘ri chiziqli harakat yo ‘nalishi:
   

bir tomonlama _vox/
qaytma _—
bir tomonlama chegaralangan ~4 b~
у ж
ilgarilama- qaytma _{K H}
Aylanma harakat:

0. 
   _bir tomonlama yo«>
   

qaytma

0. 
   Gidravlik va pnevmatik sxemalarda mexanik bog‘lanish chiziqlari
   
1. 
   Elektr sxemalarda mexanik bog‘lanish chiziqlari ^------------
   
2. 
   _Harakatni uzatuvchi mexanik bog‘lanish chiziqlari:
   

to‘g‘ri chiziqli yo‘nalish bo‘yicha bir tomonlama _vOKI to‘g‘ri chiziqli qaytma _yoni

aylanma, soat mili yo‘nalishi bo‘yicha _{- >У}
yon4/ =

0. 
   _Mexanizmni to‘xtatish belgisining umumiy tasvirlanishi
   

~~\Г~ i v r уMi

0. 
   Muftaning uzilgan holati ^{UT_ J 1 L}
   
1. 
   ^Muftaning ulangan holati _ r t __ywrJ_/ f t *
   
2. 
   
   yOKi
   Tormozning umumiy belgilanishi ^zzizx
   

0. 
   ^Itargich < = □
   

0. 
   Rolik ^{o =}
   

0. 
   
   YOKI
   Qo‘lda harakatga keltirish ^{— I = H}
   

0. 
   ^{Oyoqda harakatga keltirish} _уQKi
   

Boshqa harakatga keltiruvchi manbalar:

mexanik energiya beruvchi akkumulator ^{- Q}
О
y m i

1 1
elektromagnitli ^{c b ch=}
'/ml

0. 
   
   _yoni
   pnevmatik yoki gidravlik ^{ш - m =}
   

elektromashinali ^{И - IjE H}
уою



У
issiqlik dvigateli ^{O O}
VKt
menbranali ф " ф =
увАГ/

12.2- jadval

Quvuro‘tkazgich armaturalarining shartli grafik belgilanishi

^№ Shartli grafik belgilarning nomi ^Belgisi
Boshqarilmaydigan ventil, klapanlar: _{t x}

1. 
   burchakli
   

uch yo‘nalishli

Boshqariladigan ventil, klapanlar:

₂ o‘tkazuvchi _{t> k i}


burchakli
&
³ Saqlagichli o‘tkazuvchi klapan _{t h}
4 Drosselli klapan _{1Ж 1}
5 Zadvijka _m
Kran:
o‘tkazuvchi _{e x}
burchakli _&
I_О:
uch yo‘nalishli _W

to‘rt yo‘nalishli

Aralashtirilgan kran:

7. 
   _umumiy belgilanishi ₉
   

dush setkali _{< &}
Tindirgich (otstoynik): basseynli

7. 
   ^bir kamerali
   

r

ko‘p kamerali

t o
Filtr (suzgich): qumli

9
barabanli


tasmali
i i •
C c r^ D j^

3-§. Kinematik sxemalar ( 0 ‘zDSt 2-702:2003)

Kinematik sxemalar asosiy vazifasiga ko‘ra prinsipial, strukturali va funksional turlarga bo‘linadi.

Prinsipial sxemada barcha kinematk elementlaming yo‘nalishi va ulaning bog‘lanishi, boshqarilishi, sozlanishi va harakatlarining nazorat qilinishi ko‘rsatiladi. Sxemada mexanik va mexanik bo‘lmagan juftlar, zanjirlar, guruhlar orasidagi bog‘lanishlar ko‘rsatiladi.
Sxemada vallar, o‘qlar, sterjenlar, shatun kabilar 5 yo‘g‘onlikdagi asosiy yo‘g‘on tutash chiziq bilan chiziladi, sxema elementlari si2 yo‘- g‘onlikdagi ingichka tutash chiziq bilan, buyum konturi ichiga chizilgan sxema s/3 yo‘g‘onlikdagi ingichka tutash chiziq bilan chiziladi. Tutash zvenolar orasidagi kinematik bog‘lanishlar s/2 yo‘g‘onlikdagi shtrix chiziqlarda, elementlar orasidagi yoki ulaming harakat manbayi bilan mexanik bo‘lmagan (energetikali) kinematik bog‘lanishlari s/2 yo‘g‘onlikda ikki qatorli o‘zaro parallel shtrix chiziqda, elementlar orasidagi hisob-kitob bog‘lanishlari s/2 yo‘g‘onlikdagi uch qatorli o‘zaro parallel shtrix chiziqlarda chiziladi.
Sxemada mashina va mexanizmlaming qismlari orasidagi harakat- laming o‘zaro bog‘liqligini ko‘rsatish bilan birga vallaming aylanma harakat soni, shkiv diametrlari, tishli g‘ildiraklar tishlaming soni, moduli, dvigatelining quvvati va boshqa texnik ko‘rsatkichlar beriladi.
Sxemada kinematik guruhlar va elementlar vazifasini chiqarilgan chiziq tokchasi ostiga yozib qo‘yish mumkin. Vallar rim raqami bilan, qolgan elementlari arab raqamlar bilan nomerlanadi.
Eng ko‘p tarqalgan sxema elementlariga harfiy belgilar qo‘yiladi. Standartga muvofiq umumiy mexanizmlar - A, vallar - B, Kulochokli mexanizm elementlari (kulachok, itargich) - C, turli elementlar - E, bukiladigan mexanizm elementlari (tasma, zanjir) - K, xrapovikli mexanizm elementlari - P, tishli va friksion mexanizm elementlari - T, harakat manbayi (motor) - M ., muftalar, tormozlar - X, U harflari bilan ko‘rsatiladi.
Strukturali sxemada asosiy funksional qismlar (elementlar, moslama) va ular orasidagi o‘zaro bog‘lanishlar tasvirlanadi.
Funksional sxemada funksional qismlami oddiy geometrik shakl tarzida va ular orasidagi funksional bogianishlar ko‘rsatiladi. Barcha tasvirlangan funksional qismlaming nomlari ko‘rsatilgan bo‘lishi lozim.
Kinematik sxemalar standart tomonidan tasdiqlangan shartli grafik belgilar bilan tasvirlanadi (12.3-jadval).