Zokirjon saidboboyev

58

7. Rossiyada rta Osiyo haqidagi tarixiy-kartografik ma'lumotlar

Rossiyada rta Osiyo haqida XVI asr oxirigacha tplangan ma'lumotlar ilkgeografik-kartografikhujjat — „KHHra EoJibuioMy HepTexy" („Katta Chizmaga Kitob") da z aksini topgan edi (1627 yU). Unda tavsiflangan jami 1500 geografik nomning 50 tasi rta Osiyoga tegishli ekaniigi ham sha davrda rta Osiyo haqidagi ma'lumotlar Rossiya siyosiy va ilmiy doiralarini qiziqtirganligini krsatadi.

Mashhur rus kartografi Semyon Remezov 1683-1685 yillar orasida yaratgan ancha mukammal Sibir „Chizmasi"da ham rta Osiyoga doir ma'lumotlarni tasvirlashda asosan „KHnra BojibmoMy Hepiexy" dan foydalangan.

XVIII asr boshlariga kelib Rossiya rta Osiyo hududlarida zining mavqeini mustahkamlashga intildi. Bu hududlarda joylashgan xonliklar Rossiya imperiyasining Hindistonga kirib borishida qnimgoh vazifasini tashi kerak edi. Bu davrda Hindistonga rta Osiyo orqali yaqin yl qidirilishi rus geografik hamda kartografik tadqiqotlarining asosiy vazifasi blib turardi. Bu vazifani bajarishda Pyotr I ning faoliyati asosiy hal qiluvchi rin egalladi.

1714 yilda Pyotr I Kaspiy dengiziga poruchik knyaz Bekovich-Cherkasskiyni jnatadi va unga bu yerdan Xivaga borish topshirii yuklatildi.

1715 yilning aprelida Bekovich-Cherkasskiy Kaspiyning sharqiy qiroqlariga yetib keladi. rta Osiyo va Kaspiy dengkining ilmiy kartalarini tuzish aynan 1715 yildagi Bekovich-Cherkasskiy ekspedisiyasiga tegishlidir.

1720 yilda Rossiyada Kaspiy dengizining birinchi bosma kartasi chop etildi. Unda dengizning sharqiy sohillaridagi krfazlar notri aks ettirilgan edi. Ushbu karta 1719 yilda F.I. Soymo-novning dengizning arbiy va janubiy qismlarida olib borgan kartografik suratga olish ishlari orqali amalga oshirilgan blsa-