Mavzu: Kapalaklar- lipidoptera Kapalaklar

Mavzu: Kapalaklar- Lipidoptera

 Kapalaklar (Tangakanotlilar, Lepidoptera). 

Kapalaklarning  80000  xilidan  ayrimlarigina  don  va  don  mahsulotlarining 

zararkunandalari hisoblanadi. Kapalaklar har kungizlar bosib utgan boskichni utaydi: 

tuxum,  kurt,  gumbak,  kapalak.  Kapalaklar  kuydagi  belgilari  bilan  kungizlardan  fark 

qilishadi:  ogiz  apparati  surishga  moslashgan;  ikki  juft  kanoti  bor;  kurtlari  uch  juft 

kukrak  oyoklaridan  tashqari  ikki-uch  juft  korin  oyoklariga  har  egalar.  Ko`pgina 

kurtlar uzlaridan suyuklik  ajratib  chiqarishadi va bu suyuklik kotib urgimchak ipiga 

uxshash  tolaga  aylanadi.  Kungiz  va  kanalar  kabi  kapalaklar  har  don  mahsulotlari 

bilan nafakat oziqlanadi balki uni uzining pusti, pillasi, chikindi axlatlari va murdasi 

bilan ifloslantiradi. 

Don  mahsulotlari  zararkunandalari  -  kapalaklar  kuya,  parvona  va  tunlam 

oilalariga mansubdir. 

6.4.1. Don kuyasi (Sitotroga cerealella oliv). 

Bu kapalak uyik kanotli kuyalar oilasiga kiradi. Kapalak uncha katta bulmagan 

ulcham  (4  -  6  mm)ga  ega.  Kanotlarining  yoyilmasi  11...16  mm.  Tanasi  ok  rangli, 

kanotlari  kulrang-sargish.  Don  kuyasi  donni  dalada,  ombor  va  elevatorlarda 

zararlaydi. Kulay sharoitda kapalakning butun rivojlanish tsikli 27...30 kunni tashkil.

 

Mavzu: Suvaraksimonlar – Bliattopiera turkumi

Suvaraklar (Blattoptera) — hasharotlar turkumi. Uz. 4—95 mm. Oldingi koʻkrak boʻgʻimi boshini qisman yopib turadi. Moʻylovlari uzun, qilsimon, koʻp boʻgʻimli. Ogʻiz organlari kemiruvchi. Qanotlari pardasimon, oldingi qanotlari nisbatan qalin. Bir qancha turlarining qanoti rivojlanmagan yoki boʻlmaydi. Oyoklari yuguruvchi. Erkaklari qorin boʻshligʻida hid bezlari boʻladi. Chala oʻzgarish orqali rivojlanadi. 3600 ga yaqin turi bor; asosan, tropik va subtropiklarda tarqalgan. S. — tungi, yashirin hayot kechiradigan hasharotlar. Oʻsimlik qoldiqlari orasida, toshlar ostida, yerdagi yoriqlarda yashaydi. Tuxumlarini maxsus kapsula — ootekaga qoʻyadi, 3—4 oydan 3— 4 yilgacha rivojlanadi. Hamma narsani yeyaveradi. Qora suvarak va sariq suvarak sinantrop boʻlib, Yer yuzining hamma joyida xonadonlarda yashaydi. S uyda oziq zaxiralari, xona oʻsimliklari, kitoblarga va teridan tikilgan kiyimlarga ziyon keltirishi, ichburugʻ bakteriyalarini va gelmintlar tuxumlarini tarqatishi mumkin. Oʻzbekistonda S.ning 30 ga yaqin turi, jumladan, xonadonlarda 2 turi (sariq suvarak va qora suvarak) tarqalgan.

Ortoperoidlar. Bu bosh turkum vakillarining og’iz apparati tipik kemiruvchi tipda, qanotlari yaxshi