Nizami Gəncəvi

/Dahi şair Nizami Gəncəvinin anadan olmasının 870 illiyi-1141 - 1209 /
b Metodik tövsiyə b

b Gəncə - 2011 b

XII əsr intibahının parlaq zəkası, söz sənətinin əbədiyaşar nümayəndəsi, Azər-baycan xalqının mütəfəkkir oğlu, filosof - şair dahi Nizami Gəncəvinin bəşəriyyətə bəxş etdiyi sənət inciləri elə bir xəzinədirki, özündə varlığın bütün sirlərini, möcüzələrini, qüvvə və qüdrətini,tükənməz enerji mənbəyini, kainatın hərəkət və cazibə qanunlarını,təbiətin minbir çeşidli hikmətlərini, səma cisimlərinin və canlı həyatın səbəb və mahiyyətini ilahi sözün, müqəddəs fikrin əlçatmaz qütblərində cəmləşdirib, insan mənəviyyatını tanrının dərgahına, günəşin fövqünə qaldırıb, zamanların tufanlarını, qasırğalarını, olmuşları və olacaqları, yerin-göyün qarşılıqlı mehrini-məhəbbətini fəhmin köynəyindən keçirib, ağla qaranın, işıq və rəng çalarlarının yaranma səbəbələrini dürüstləşdirib, nəhayət zərrəni də nəzərdən qaçırmayıb. Bu minvalla sözün peyğəmbəri xislətinə yiyələnib, allahın minbir adı ilə mübarək təxəllüsünü əbədiyyətə qovuşdurub.

Dahi şairin rübailəri gözəl, qəlbi oxşayan və dörümüzdə belə müasirliyini qoruyub saxlayan incilərdir.
Gecə xəlvət idi, nazlı yar gəldi, Onun gəlişilə ruhum dincəldi.

Üzunə tökmüşdü qara zülfünü, Üzü zülf içində daha gözəldi.
Bütün aləmləri idrakının və hissiyyatının dinamik gücü ilə çox asanlıqla fəth edən parlaq, ensklopedik zəka sahibi, ulu mütəfəkkir, bütün elmlərin kilidlərinə işıqlı fəhminin açarını salan böyük Nizami Gəncəvinin sənət dünyasının hüdudları o qədər sonsuzdur ki, neçəki insanlıq mövcuddur və hətta neçə-neçə yüz illər, min illər bundan belə elmi axtarışlar-araşdırmalar tələb olunacaq.

Nizami Gəncəvinin əsərləri bu gün də maraqla oxunur, insanları düşündürməkdə davam edir.













1141 İlyas Yusif oğlu 1144-ci ildə Nizami qədim Gəncə şəhərində anadan olmuşdur.

1169 Dərbənd hökmdarı Nizamini öz sarayına cəlb etmək üçün ona Afaq

adlı bir kəniz göndərmişdir. Şair Afaqı qəbul etmiş və onunla evlənmişdir.

1174 Nizaminin Afaqdan Məhəmməd adlı bir oğlu olmuşdur.

1176-1178 Nizami Gəncəvi ilk böyük əsəri olan “Sirlər xəzinəsi”ni yazmışdır.

1179 Şairin həyat yoldaşı Afaq vəfat etmişdir və o, ikinci dəfə Gövhər adlı

bir qadınla evlənmişdir.

1180 Nizami Yaxın Şərqdə ilk romantik poema sayılan “Xosrov və “Şirin

poemasını bitirib Cahan Pəhləvana hədiyyə göndərmişdir.

1186 Cahan Pəhləvanın ölümündən sonra onun yerinə keçmiş Qızıl Arslan

Nizami ilə görüşmək üçün Gəncəyə gəlmişdir.

1188 Nizami üçüncü böyük əsəri “Leyli və “Məcnun” poemasını yazmışdır.

1188 Nizaminin Gövhər adlı ikinci arvadı vəfat etmişdir.

1193-1197 Nizami Ağsunqar Körpə Arslana ithaf etdiyi “Yeddi gözəl” poemasını

yazmışdır.

1200 Nizami yaradıcılığının ən uca zirvəsi sayılan “İskəndərnamə”ni bir neçə dəfə

üzərində işlənilməklə yazılıb qurtarmışdır.

1209 Nizami Gəncəvi qədim Gəncə şəhərində vəfat etmışdir.

1941 Anadan olmasının 800 illiyi qeyd edilmişdir.

1979 Azərbaycan KP MK “Azərbaycanın böyük şairi və mütəfəkkiri N.Gəncəvinin

ədəbi irsinin öyrənilməsini, nəşrini və təbliğini yaxşılaşdırmaq tədbirləri haqqında

“qərar qəbul etmişdir.

1980 Bakıdakı rayonların birinə Nizaminin adı verilmişdir.

1981 Nizami Gəncəvinin anadan olmasının 840 illiyi keçirilməsi münasibətilə

qərar qəbul edilmişdir.

1991 N.Gəncəvinin anadan olmasının 850 illiyi qarşısında yubiley tədbirləri

keçirilməsi haqqında SSRİ mədəniyyət naziri N.N.Qubenkonun əmri verilmişdir.

1991 N.Gəncəvinin anadan olmasının 850 illiyi haqqında qərar qəbul edilmişdir.

1991 N.Gəncəvinin 850 illiyi münasibətilə İraqda beynəlxalq konqres

keçirilmişdir.






Gəncə əsrlər boyunca inkişaf etmiş yerlərdən biri olmuş, əsrdən - əsrə şöhrətlənmiş və ta qədimdən orada Azərbaycan xalqının milli dahiliyini nümayiş etdirən müxtəlif şəxsiyyətlər yaşamışdır. Həmin dahi şəxsiyyətlərdən bir də Şərq Renessansının zirvəsi görkəmli Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvidir. Onun əsərlərində dövrün ən humanist, ümumbəşəri ictimai-fəlsəfi, sosial və mənəvi - əxlaqi idealları parlaq bədii əksini tapmışdır. Nizami Gəncəvi lirikası, yüksək sənətkarlığı, məhəbbətə dünyəvi münasibəti, insan taleyi ilə bağlı humanist düşüncələri ilə seçilir. Məhəbbət mövzusunun Şərq

ədəbiyyatında geniş yayılmasında, ictimai-bəşəri ideallarla, humanist məzmunla zənginləşməsində Nizami Gəncəvi poemalarının mühüm rolu olmuşdur.