PeşİN Ödenen giderler

TÜRKİYE BANKALAR BİRLİĞİ

Bankaların Ödemekle Yükümlü

Oldukları Vergilere İlişkin Rapor

Şubat 2002

İÇİNDEKİLER

I) BANKALARIN KURUM OLARAK ÖDEMEKLE YÜKÜMLÜ OLDUKLARI VERGİLER 3

II) BANKALARIN BANKA OLARAK ÖDEMEKLE YÜKÜMLÜ OLDUKLARI VERGİLER 40

III) UMUMİ DİSPONİBİLİTE 66

IV) ZORUNLU KARŞILIKLAR 69

I) BANKALARIN KURUM OLARAK ÖDEMEKLE YÜKÜMLÜ OLDUKLARI VERGİLER

1)KURUMLAR VERGİSİ VE KAR DAĞITIM STOPAJI

Bankaların kurum kazançlarının vergilendirilmesine ilişkin bilgilere raporumuzun bu bölümünde özet olarak yerverilmiştir.

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 1. maddesi hükmü gereğince sermaye şirketlerinin kazançları kurumlar vergisine tabi olacağından, bankaların kazançları %30 oranında kurumlar vergisine tabi olacaktır. Bu vergi yükü %10 fon payı ile birlikte %33 oranına ulaşmaktadır.
Kurum kazançları üzerindeki bir diğer vergi, kurumun kar dağıtımı yapması halinde hesaplanması gereken gelir vergisi stopajıdır. Buna göre, kar dağıtımı yapılmaması halinde kurumun vergi yükü sadece % 33 (fon payı dahil) oranında kurumlar vergisi ile sınırlı kalmaktadır.
Üzerinden stopaj yapılacak olan kar paylarının neler olduğu, Gelir Vergisi Kanunu’nun 75. maddesinin ikinci fıkrasının 1, 2 ve 3 numaralı bentlerinde sıralanmıştır. Bunlar;
- Her nevi hisse senetlerinin kar payları,

- İştirak hisselerinden doğan kazançlar,

- Kurumların yönetim kurulu başkan ve üyelerine verilen kar paylarıdır.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 94-6/b-i maddesi hükümleri uyarınca, Kurumlar Vergisi’nden istisna kazançlara isabet eden kısım düşüldükten sonra, yukarıda sayılan kar paylarından halka açık anonim şirketlerde % 5.5 (Fon payı dahil), diğerlerinde ise % 16.5 (Fon payı dahil) oranında gelir vergisi stopajı yapılacaktır.
Bankaların kar dağıtımı yapmaları durumunda bu durumda halka açık olan bankalarda %5.5, diğer bankalarda %16.5 oranında gelir vergisi stopajı hesaplanması gerekmektedir.
Şube statüsünde dar mükellef kurum olarak faaliyette bulunan bankaların kar dağıtımı yapmaları söz konusu olmadığı için, kar payı stopajı yapma yükümlülükleri de bulunmamaktadır. Ancak, dar mükellef kurumların şube karları için de kar payı stopajına benzer bir stopaj öngörülmüştür.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 75. maddesinin ikinci fıkrasının 4 numaralı bendinde, dar mükellef kurumların, indirim ve istisnalar (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 8. maddesinin 1 numaralı bendinde yazılı kazançlar hariç) düşülmeden önceki kurum kazancından, hesaplanan kurumlar vergisi ve fon payı düşüldükten sonra kalan kısım menkul sermaye iradı sayılmıştır.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesi uyarınca, yukarıda belirtilen menkul sermaye iradından, indirim ve istisnalar düşüldükten sonra kalan kısımdan % 16,5 (fon payı dahil) oranında stopaj yapılması gerekmektedir.
Şube statüsünde dar mükellef kurum olarak faaliyette bulunan bankanın merkezinin mukim olduğu ülke ile Türkiye arasında çifte vergilendirmenin önlenmesine dair bir anlaşma bulunmakta ise, şube karının vergilendirilmesine ilişkin gelir vergisi stopajının anlaşmada yerverilen esaslar ve oranlar dahilinde hesaplanması gerekmektedir.

2)GELİR VERGİSİ STOPAJI (GELİR VERGİSİ KANUNU MADDE 94)

Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesinde kamu idare müesseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan

etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçilerin bu maddenin bentlerinde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecbur oldukları belirtilmiştir.
Bankalar Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesi kapsamında yaptıkları ödemelerden gelir vergisi kesintisi hesaplamak zorundadırlar.

• 
  Bankalar, bankada çalışan personele ödenen ücretler üzerinden Gelir Vergisi Kanunu’nun 103. maddesinde belirtilen oranlar dahilinde gelir vergisi tevkifatı yapmak zorundadırlar. Gelir Vergisi Kanunu’nun 103. maddesine göre 2002 yılı ücret gelirleri için uygulanacak gelir vergisi oranları aşağıdaki gibidir.
  

Gelir Tutarı Vergi Oranı

3.800.000.000 TL’ye kadar %15

3.800.000.000 TL - 9.500.000.000 TL arası %20

9.500.000.000 TL - 19.000.000.000 TL arası %25

19.000.000.000 TL - 47.500.000.000 TL arası %30

47.500.000.000 TL - 95.000.000.000 TL arası %35

95.000.000.000 TL’den fazla %40

• 
  Bankalar ayrıca yaptırdıkları serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra edenlere yapılan ödemelerden ve Gelir Vergisi Kanunu’nun 70. maddesinde belirtilen mal ve hakların kiralanması karşılığı yapılan ödemeler üzerinden %22 (fon payı dahil) oranında gelir vergisi tevkifatı hesaplamak zorundadırlar.
  

• 
  Bankalarca üzerinden gelir vergisi stopajı hesaplanacak döviz tevdiat hesaplarına ve mevduat hesaplarına yürütülen faizler ve repo işlemlerinden elde edilen kazançlara ilişkin hususlar da Gelir Vergisi Kanunu’nda 94. madde ile düzenlenmiştir. Bu kapsamdaki detaylı açıklamalara raporumuzun II-3 bölümünde yerverilmiştir.
  

3)KATMA DEĞER VERGİSİ

A)Giriş

Katma Değer Vergisi (KDV) 02.11.1984 tarih 18563 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu ile düzenlenmiş bir harcama vergisidir.

Bankacılık ve sigortacılık hizmetleri Katma Değer Vergisi’nin kapsamında olmasına rağmen, mükerrer vergilemeyi önlemek için BSMV kapsamına giren işlemler Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 17/4’ncü maddesiyle katma değer vergisinden istisna edilmiştir.
Ancak bu istisna sorumlu sıfatıyla ödenecek KDV’ye tesir etmemektedir.
Ayrıca Gider Vergileri Kanunu’nun 28. maddesinde yapılan düzenlemeye göre bankaların 10.06.1985 tarihli ve 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu’na göre yaptıkları işlemlerin BSMV’ye tabi olmadığı belirtilmiştir. Bankaların Finansal Kiralama Kanunu kapsamında yaptıkları finansal kiralama işlemleri de KDV’ye tabidir.

B)Verginin Konusu

Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 1. maddesi hükmünce verginin konusu, Türkiye’de yapılan aşağıdaki işlemlerden oluşmaktadır;

1. 
   Ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler,
   
2. 
   Her türlü mal ve hizmet ithalatı,
   
3. 
   Diğer faaliyetlerden doğan teslim ve hizmetler.
   

C)Verginin Mükellefi ve Sorumlusu

Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 8. maddesinde katma değer vergisinin mükellefi açıklanmıştır. Anılan maddenin a bendine göre mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde bu işleri yapanların katma değer vergisinin mükellefi olacakları belirtilmiştir.

Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 9. maddesinde verginin sorumlusu açıklanmıştır. Bu madde hükmünce, Türkiye içinde ikametgahının, işyerinin, kanuni merkezi ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde ve gerekli görülen diğer hallerde Maliye Bakanlığı vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutabilmektedir.
Dar mükellef kurumlara katma değer vergisine tabi işlemler dolayısıyla ödeme yapanlar, sözkonusu ödemelerden katma değer vergisi kesmek ve ilgili vergi dairesine sorumlu sıfatıyla ödemek zorundadırlar. Yurtdışından mal ithali sırasında katma değer vergisi Gümrük İdaresi tarafından tahsil edilmektedir. Dolayısıyla yurtdışındaki bir kuruma mal bedeli transferi sırasında katma değer vergisi ödenmesi gerekmemektedir. Katma değer vergisi sorumluluğu yurtdışına yapılan hizmet bedeli ödemelerinde ortaya çıkmaktadır.
Kanun’un 6/b maddesine göre ise, bir hizmetin Türkiye’de ifa edilmiş sayılması için; hizmetin Türkiye’de yapılması veya hizmetten Türkiye’de faydalanılması gerekmektedir.
Dar mükellef bir kuruma, Türkiye’de ifa edilen veya Türkiye’de faydalanılan bir hizmet için ödeme yapılması durumunda, sözkonusu ödeme için sorumlu sıfatıyla katma değer vergisi hesaplanması gerekmektedir.
Dar mükellef kurumlara yapılan serbest meslek, gayrimaddi hak kirası ve gayrimaddi hak alımı, vb ödemeler sorumlu sıfatı ile KDV ödemesine tabidir.

D)Verginin Matrahı

Finansal kiralama işlemlerinde katma değer vergisinin matrahı finansal kiralama bedelleridir.

Dar mükellef firmaya yapılan ödeme üzerinden Kurumlar Vergisi Kanunu Madde 24 kapsamında kurumlar vergisi stopajı yapılması gerekiyorsa, KDV’nin ödemenin brüt tutarı üzerinden hesaplanması gerekmektedir. Yurtdışına yapılan ödeme için kurumlar vergisi stopajı hesaplanması gerekmiyorsa, KDV’nin transfer edilen net hizmet tutarı üzerinden hesaplanması gerekmektedir.

E)Verginin Nispeti

Finansal kiralama işlemlerine ilişkin olarak belirlenen KDV oranları % 1, % 8, % 18, % 26 ve % 40’dır.

Katma Değer Vergisi Kanunu’nda yapılan düzenlemelere göre sorumlu sıfatı ile KDV oranı %18’dir.

F)Diğer Vergilere Etkisi

Bankalar tarafından sorumlu sıfatıyla ödenen KDV kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınır.