1 GÜMRÜk sorunlari
Yüklə 0,56 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Moldova Cumhuriyeti
- Nicolae TİMOFTİ
| / MOLDOVA CUMHURİYETİ  
Moldova ekonomisini etkileyen son dönem ekonomik ve siyasi gelişmeler arasında; Avrupa Birliği ile Derin ve Kapsamlı Bir Serbest Ticaret Anlaşması’nı da içeren Ortaklık Anlaşmasının imzalanması, ülkedeki genel seçimler, Rusya ekonomisinde yaşanan gelişmeler, Rusya’yla ekonomik ve politik ilişkilerin kötüleşmesi, Ukrayna’daki güvenlik krizi, AB tarafından Moldova vatandaşlarına uygulanan vizelerin kaldırılması, Romanya ile Moldova arasında doğalgaz boru hattı inşasının tamamlanması ve bankacılık sektöründeki belirsizlikler sayılabilir.
AB ile Moldova arasında 27 Haziran 2014 tarihinde imzalanan Ortaklık Anlaşması, Moldova Parlamentosu tarafından 2 Temmuz 2014 tarihinde onaylanmıştır. Diğer taraftan Avrupa Parlamentosu da 13 Kasım 2014 tarihinde bahse konu Ortaklık Anlaşmasını onaylamış olup, Anlaşma, AB üyesi 28 ülke parlamentosunun tümünün onayının ardından yürürlüğe girecektir. Söz konusu Anlaşma 1 Eylül 2014 tarihinden itibaren geçici olarak yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Moldova ile AB arasında ayrıcalıklı bir bağın oluşturulmasını öngören Ortaklık Anlaşması, Moldova mevzuatının Topluluk mevzuatıyla uyumlaştırılması, AB’nin Moldova’daki reform sürecini aktif olarak desteklemesi ve ticaretin serbestleştirilmesini hedeflemektedir. Ortaklık Anlaşmasının kapsamında yer alan ve söz konusu anlaşmanın ekonomik boyutunu nitelendiren Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Anlaşması (DKSTA), hemen hemen tüm ürün gruplarında Moldova ile Avrupa Birliği arasındaki gümrük vergilerinin ve diğer engellerin kaldırılmasını sağlayacaktır. Engellerin kaldırılması Moldova ve AB arasındaki dış ticaret hacminin artması ve çeşitlendirilmesi, öte yandan Moldovalı girişimcilerin AB’de kullanılan çağdaş teknolojilere ulaşabilmesi için gerekli koşulları oluşturacaktır. DKSTA, Moldova için özellikle tarım ve gıda sanayi alanında artacak rekabet tehdidini oluştursa da, ülkenin söz konusu anlaşmadan elde edeceği avantajların daha büyük olacağı düşünülmektedir. Söz konusu anlaşmanın Moldova ekonomisine pek çok somut katkısı olması beklenmektedir. Ortaklık Anlaşmasının siyasi, ekonomik ve kurumsal istikrarı artırması neticesinde Moldova ekonomisinin ekonomik büyüme rakamlarının istikrarlı bir şekilde artması öngörülmektedir. Moldova’nın DKSTA kapsamındaki reformları tamamlaması halinde Moldova’nın AB’ye yapacağı ihracatın % 16 oranında, AB’den yapacağı ithalatın ise % 8 oranında artacağı ve Moldova’nın yıllık ortalama % 5,4 oranında bir ekonomik büyüme oranını yakalayabileceği tahmin edilmektedir. Söz konusu büyüme rakamının, DKSTA ile liberalleşecek Moldova ekonomisinin yabancı yatırımcılar için çok daha cazip bir hale gelmesi sonrası artacak yabancı yatırımların da etkisiyle daha yüksek düzeyde gerçekleşme potansiyeli bulunmaktadır. Söz konusu Anlaşma çerçevesinde, Moldova hükümetinin performansına bağlı olarak, AB tarafından Moldova’ya önümüzdeki 3 yıl içinde en az 500 milyon Avro değerinde teknik ve finansal yardım sağlanabilecektir. Diğer taraftan, söz konusu anlaşma ile AB mevzuatına uyum konusunda gerçekleştirilecek reformlar, gerek kamu gerekse de ekonomik yönetim kapasitesinin güçlenmesine ve AB standartlarının hayata geçirilerek Moldova ekonomisinin daha rekabetçi bir düzeye erişmesine imkan sağlayacaktır; böylece Moldova’nın AB pazarı ile birlikte diğer pazarlara yönelik ihracatı artacaktır. Anılan Anlaşma sayesinde yapılacak yeni yatırımlar, kurulacak yeni firmalar ve daha hızlı büyüyen bir ekonomi yeni iş olanaklarının doğmasını sağlayacak, bu da hem artan ücretler hem de azalan işsizlik ile Moldova halkının toplumsal refah düzeyini iyileştirecektir. Sonuç olarak, söz konusu Anlaşma kapsamı hükümlerinin Moldova tarafından hayata geçirilmesi, Moldova ekonomisinin AB ekonomisine, dolayısıyla da Dünya ekonomisine entegre olmasını ve beraberinde artacak rekabet gücü ile Moldova’nın ekonomik kalkınmışlık düzeyini hızla geliştirmesine fırsat yaratacaktır. Bununla birlikte, söz konusu Anlaşma kapsamında yer alan Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Anlaşması kapsamında Moldova tarafı 1 Ocak 2015’den itibaren AB menşeli ürünleri tavizli rejim kapsamına almıştır.
Moldova’da 30 Kasım 2014 yılında yapılan genel seçimler, başta bütçe harcamalarındaki artış ile birlikte artan bütçe açığı başta olmak üzere ekonomiyi farklı yönlerden olumsuz etkilemiştir. Hükümet tarafından seçim öncesi dönemde izlenen popülist politika çerçevesinde emekli aylıkları ve memur maaşlarına yapılan zamlar ile bu dönemde başlatılan pek çok altyapı projesi için yapılan harcamalar, IMF tahminlerine göre (dış yardımlar hariç tutulduğunda) bütçe açığının Gayri Safi Yurtiçi Hasılaya oranının, 2013 yılındaki % 3,8 seviyesinden % 5,4 seviyesine yükselmesine neden olmuştur. Seçimler, ekonomik büyümeyi teşvik etmek için ihtiyaç duyulan bazı reformların gerçekleştirilmesini mümkün kılmamış, yapılan düzenlemeler hayata geçirilememiş ya da beklentileri karşılamamıştır. Özellikle yatırım ortamının iyileştirilmesine yönelik atılan pek çok adım arzu edilen etkiyi göstermemiş, adalet reformu ise hiçbir kesimi tatmin etmemiştir. Bununla birlikte emeklilik sistemi reformu ise belirsizliğini korumaktadır. Seçimler nedeniyle artan harcamalar ve yapısal reformların hayata geçirilmesinde yaşanan sıkıntılar, Moldova’nın ekonomik kırılganlığını artırmış ve ekonomik büyüme için ihtiyaç duyulan yapısal altyapının geliştirilmesine sekte vurmuştur. c) Rusya Ekonomisinde Yaşanan Gelişmeler ile Rusya’yla Ekonomik ve Politik İlişkilerin Kötüleşmesi Rusya Moldova’nın en önemli 2. ticari ortağı durumundadır. 2013 yılında, Moldova’nın ihracat gelirlerinin % 26’sı, 2014 yılında ise % 18,1’i Rusya’dan gelmiştir. Moldova ekonomisi için hayati derecede önemli olan yurtdışı işçi gelirlerinin ise yaklaşık yarısı Rusya’dan gelmektedir. Diğer taraftan Moldova’daki yabancı yatırımlarında Rusya birinci sırada yer almaktadır. Bu çerçevede, Moldova’nın AB ile ilişkilerinin gelişmesine paralel olarak Rusya tarafından uygulamaya sokulan pek çok politika ve Rusya ekonomisinde yaşanan gelişmeler Moldova ekonomisini 2014 yılında olumsuz yönde etkilemiştir. Rusya, Moldova ile AB arasında gelişen ilişkilere tepki olarak, 2014 yılında Moldova menşeli ürünlerin Rusya’ya ithaline ilişkin kısıtlamaları artırmıştır. Bu çerçevede, Eylül 2013'te alınan Moldova menşeli şaraplara ilişkin ithalat yasağından sonra, Rusya, 2014 yılında, Moldova’nın Rusya’ya ihracatında en ön sırada yer alan elma, erik, şeftali vb. ürünlerine, meyve ve sebze konservelerine ve et-et ürünlerinin ithalatını yasaklamıştır. Büyük ölçüde bu önlemlerin etkisiyle, Moldova’nın Rusya’ya yönelik 2014 yılı ihracatı 2013 yılına kıyasla % 33 oranında (208 milyon ABD Doları) azalmıştır. Bu çerçevede, Rusya’nın ekonomisinde ve para birimindeki gelişmeler Moldova ekonomisini de doğrudan etkilemiştir. Batı ülkelerinin Rusya’ya yönelik yaptırımları ve dünya petrol fiyatlarındaki düşüş, Rusya ekonomisinin 2014 yılında % 0.6 gibi düşük bir düzeyde büyümesine ve Ruble’nin 2014 yılında ABD Doları karşısında % 46 oranında değer kaybetmesine neden olmuştur. Öncelikle, Ruble’deki değer kaybı Moldova’nın ihracatında 2013 yılında ilk sırada yer alan Rusya’ya yönelik ihracatı olumsuz yönde etkilemiştir. Ruble’deki düşüşe ilave olarak Rusya ekonomisinin düşük büyüme performansı, Rusya’nın ithalat talebini azaltarak, Moldova tarafından Rusya’ya yönelik gerçekleştirilen ihracattaki düşüşte etkili olmuştur. Bununla birlikte, Ruble’de yaşanan düşüş, Moldova ekonomisine çok ciddi katkısı olan yurtdışı işçi gelirlerini de etkilemektedir. Moldova’nın yurtdışı işçi gelirlerinde Rusya ilk sırada yer almaktadır. Moldova’da Ruble üzerinden gelir elde eden ve bu gelirleri üzerinden Moldova’ya para transfer eden işçilerin maaşları, Ruble’deki hızlı değer kaybı nedeniyle erimekte ve Moldova’ya transfer edilebilecek geliri azaltmaktadır. İşçi gelirlerindeki bu düşüşler Moldova’daki tüketicilerin harcamalarını düşürerek Moldova ekonomisi üzerinde negatif yönlü bir etkide bulunmaktadır. Diğer taraftan, Ruble’deki değer kaybı Moldova Ley’inin de değer yitirmesine neden olmaktadır. Moldova Ley’inin değer yitirmesi bir yanda enflasyon üzerinde yukarı yönlü bir etki yaratırken bir yandan ise Moldova ihraç ürünlerini ABD Doları ve Avro cinsinden daha ucuz hale getirerek Moldova’nın Rusya dışındaki ülkelere yaptığı ihracatı kısa vadede artırma imkanı yaratmaktadır. Buna ilave olarak, Moldova Leyi’nde yaşanan değer kaybı ithal ürünleri daha pahalı hale getirerek ithalat üzerinde baskılayıcı bir rol oynamakta ve dış ticaret açığı üzerinde olumlu bir etki yaratmaktadır. Son olarak, Ruble’de yaşanan hızlı değer kaybı ve genel belirsizlik ve güvensizlik hali, yarattığı olumsuz algılar ve geleceğin daha kötü olabileceğine ilişkin beklentiler ile Moldova Bankacılık sistemine olan güveni düşürmekte ve Moldova ekonomisini daha kırılgan hale getirmektedir. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||