الأصل المعهود: اليقين لا يزول بالشك ‘Meşhur kaide: Şek ile yakîn zâil olmaz’

BİRİNCİ BÖLÜM

İSLAM HUKUKU LİTERATÜRÜNDE KAVÂİDİN YERİ

I. KAVÂİD’İN KAVRAMSAL TAHLİLİ VE İLGİLİ DİĞER ISTILAHLAR.............15

A. Kavâid’in Kavramsal Tahlili...........................................................................15

1. Kavâid’in Sözlük Anlamı.....................................................................15

2. Kavâid’in Istılahî Anlamı.....................................................................16

3. Tanımların Değerlendirilmesi..............................................................24

B. İlgili Diğer Istılâhlar........................................................................................28

1. Dâbıt.....................................................................................................28

2. El-Eşbâh ve’n-Nezâir...........................................................................30

3. Furûk....................................................................................................31

4. Usûl-ı Fıkıh Kâidesi.............................................................................33

5. Fıkıh Nazariyesi...................................................................................37

6. Makâsıd.............. .................................................................................38

7. Külliyyât...............................................................................................40

8. Hukukun Genel İlkeleri........................................................................41

II. KAVÂİD İLMİNİN ORTAYA ÇIKIŞI VE TARİHSEL GELİŞİMİ........................43

A. Kâideleştirme Olgusuna Zemin Hazırlayan Dönem.......................................44

1. Fıkıh İlminin Tedvininden Önceki Dönem..........................................44

2. Mezhep Kurucusu Müctehid İmamlar ve Onları Takip Eden Dönem.46

B. Müstakil Tedvîn Dönemi................................................................................47

1. Fıkhî Kâidelerin Tedvini......................................................................47

2. Kavâid Literatürünün Altın Çağı.........................................................51

C. Tedvin Sonrası Dönem....................................................................................53

1. Önceki Birikimin Derlendiği Dönem...................................................53

2. Mecelle ve Kanunlaştırma Çabalarının Olduğu Dönem......................54

3. Modern Dönem....................................................................................55

III. FIKHÎ KÂİDELERİN İSLAM HUKUKUNDAKİ YERİ........................................56

IV. FIKHÎ KÂİDELERİN MENŞEİ...............................................................................61

V. FIKHÎ KÂİDELERİN MÜSTAKİL KAYNAK OLUŞU..........................................62

VI. KÂİDELERİN SINIFLANDIRILMASI...................................................................65

A. Kaynakları Açısından Fıkıh Kâideleri............................................................65

1. Mansûs Fıkıh Kâideleri........................................................................65

2. Müstenbat Fıkıh Kâideleri...................................................................66

B. Fıkhî Meseleleri Kuşatmalarına Göre Kâideler..............................................66

1. Temel Fıkıh Kâideleri (El-Kavâid el-Külliyye el-Kübrâ)....................66

2. Genel Fıkıh Kâideleri...........................................................................67

3. Özel Fıkıh Kâideleri.............................................................................68

C. İttifak ve İhtilaf Olmasına Göre Fıkıh Kâideleri.............................................68

1. Üzerinde İttifak Edilen Kâideler..........................................................68

a. Bütün Mezheplerin İttifak Ettiği Kâideler................................68

b. Mezheplerin Çoğunluğunun Kabul Ettiği Kâideler.................69

2. Üzerinde İhtilaf Edilen Kâideler..........................................................69

a. Fıkıh Mezheplerinin İhtilaf Ettiği Kâideler..............................69

b. Aynı Mezhebe Bağlı Fakihlerin İhtilaf Ettiği Kâideler............69

D. Bağımsız Olmalarına Göre Fıkıh Kâideleri....................................................70

1. Müstakil Olan Kâideler........................................................................70

2. Başka Bir Kâideye Tabi Olan Kâideler................................................70

a. Kendisinden Daha Büyük Bir Kâidenin Fer‘î Olan Kâideler...70

b. Başka Bir Kâidenin Kaydı, Şartı Veya İstisnası Olan Kâideler........................................................................................71

VII. KAVÂİD LİTERATÜRÜ........................................................................................71

A. Hanefî Mezhebi...............................................................................................72

B. Şafiî Mezhebi..................................................................................................76

C. Malikî Mezhebi...............................................................................................79

D. Hanbelî Mezhebi.............................................................................................81

E. Şîa Mezhebi...........................................................................................82

F. Modern Dönem Literatürü........................................................................83

1. Kitaplar.................................................................................................83

2. Makaleler.............................................................................................87