Z SARAÇLI köyü – Sağsağançay'ın sağ kıyısında, ilçe merkezinden 22 km doğudadır, rakımı 510 m. Kıpçak-Kazah Karapapakların Saraçlı kavminin adını yaşatır. Orta yüzyıllarda Osmanlı'da taifelerden biri Saraçlı olmuştu. Doğu semtte erken tunç devrine ait kazı meskeninde sahsıdan siyah, ezme nakışlı, gökcisimleri tasvirli kaplar bulunmuştur. 6.–8. yüzyıllara ait salon biçimli kilse aşikarlaşmıştır. Yüzölçümü: 2400 hektar. Nüfusu: 1870'te 161 ailede 1079 kişi; 1886'da 143 ailede 1026 kişi; 1926'da 316 ailede 1438 kişi; 2002'de 758 ailede 2841 kişi (1391 bay, 1450 bayan), 2006'da 728 ailede 2217 kişi. Okul tarihi 1919'dandır, şimdi ortaokul  | Üstat âşık Hüseyn Saraçlı | (2006'da 18 sınıfta 329 öğrenci) var. Süleyman Çobanov'un “Menim Ezel, Gözel Saraçlı'm” kitabı yayınlanmıştır. Ünlü kişileri: aksakal Paşa Ağa Naibzade, serrac Vahid, Cümşüd Bayramov, âşıklar Sabir, Teymur, şairler Hüseyn, Ehmed, savaş kahramanları İsa Hüseynov, Memmed Seferov, Mehemmed Mirzeyev, emek kahramanları Gülxanım Mirzeyeva, Omar Oruçov, Yaşar Nazıyev, Mehemmed Abdullayev, Paşa Hüseynov, üstat âşık Hüseyn Saraçlı, bilim insanları Zahid Xelilov, Abdulla Mehrabov, Yaşar Nazıyev, Eflatun Saraçlı, Zülümxan Musayev, Bineli Musayev, Bilender Allahverdiyev, Hemdulla Mehrabov, Yadigar Hüseynov, hukuk-muhafezeci Nesib Hacıyev, toplumsalcılar Mahmud Nebizade, Memmed Nebizade, Nebi Nebizade, Fikret Süleyman oğlu, Süleyman Çobanov, Azadxan Mirzeyev, Kerem Bedelov, Reşid Karanizade, şairler Nizami Saraçlı, Taryel Karibli, İntizam, Tofik Karakaya, Diyanet Osmanlı, Dilsuz Musayev, zurnacı Ehmed Bedelov, pehlivan Söhrab Bayramov vb. Z SENEB köyü – Xram çayının sağ kıyısında, ilçe merkezinden 13 km batıda. Nüfusu: 1918'de 41 kişi; 1926'da 8 ailede 36 kişi; 2002'de 37 ailede 157 kişi, 2006'da 104 ailede 164 kişi. İlkokul 1937'de açılmıştı, ana okul faaliyettedir. Ünlü kişileri: eğitimci Aydın Memmedov, hukuk-muhafezeci Salman Musayev vb. Z SİSKALA köyü – Saalıoğlu denir. Otoyolu kenarındadır, rakımı 620 m. Türkçe sis (yarık, kuyu) ve kala (kale) kelimelerindendir. Nüfusu: 1870'te 9 ailede 60 kişi; 1918'de 178 kişi; 1926'da 30 ailede 172 kişi; 2002'de 181 kişi, 2006'da 134 ailede 513 kişi. Okulun tarihi 1930'dan başlanır. Ünlü kişileri: Gürcistan'da yüksek görevler üstlenmiş Mehralı Abbasov, eğitimci İslam Musayev, şair Çoban Reşid vb. Z ŞAHBUZLU köyü – Talaver çayı kıyısında, ilçe merkezinden 20 km doğuda. Nüfusu: 1870'te 10 ailede 67 kişi; 1926'da 46 ailede 236 kişi; 2002'de 25 ailede 120 kişi. Okulun tarihi 1924'dendir, şimdi iptidai okul faaliyettedir. Meşhurlarından: eğitimci Bayram Resulzade vb. TAMARİS kasabası – İlçe merkezinden 19 km doğuda, Kölagir köyü arazisindedir. Gürcüler, Azeriler yaşarlar. Nüfusu: 2002'de 130 kişi, 2006'da 22 ailede 138 kişi. TANZİYA köyü – Gedi çayı kıyısında, ilçe merkezinden 20 km batıda. Gürcü yazar Sulhan-Saba Orbeliani'nin (1658–1725) memleketi. Zamanında Karapapaklar da yaşamışlardı (1870'de 8 ailede 54 kişi) ve köye Tağılı denmişti. Z ZOLGÖYEC köyü – Gedi çayının sol kıyısında, ilçe merkezinden 13 km batıdadır, rakımı 720 m. Nüfusu: 1870'te 21 ailede 141 kişi; 1918'de 505 kişi; 1926'da 91 ailede 474 kişi; 2002'de 556 ailede 2183 kişi (1118 bay, 1065 bayan), 2006'da 403 ailede 2012 kişi. Okul 1923'de açılmıştı, şimdi ortaokul (2005'te 18 sınıfta 259 öğrenci) var. Ünlü kişileri: yiğit Memmed Göyüşov, kırıcı uçakçı Ayvaz Sarıyev, aksakallar Kadir Emir oğlu, İsmail Kadir oğlu, eğitimciler Ellese Alşanov, Ziyeddin Hesenov, İsaxan Ellezov, din hadimi Hacı Rizvan, toplumsalcılar İlyas Topuoğlu, Veli Memmedov, Vekil Memmedov, İmameli Memmedov vb. Ø DMANİSİ İLÇESİNDE – Ülkenin güney-doğusunda, Tiflis'ten 102 km güney-batıda. 1917'ye kadar Tiflis vilayetinin Borçalı kazasına, 1917–1930 yıllarında Tiflis kazasına, 1930–1933 yıllarında Zalka ilçesine ait olmuştu, sonra ilçe statüsü kazanmıştı. Cavaxet dağ silsilesinin doğu hissesindedir. Yüzölçümü: 1198,8 km², bunun 800 km²'i tarım alanıdır. Temel ekonomik yönü tarımcılık (genelde patatesçilik) ve hayvancılıktır. Nüfusu: 1989'da 33.700 kişi, 2002'de 28.034 kişi (her km²'e 23,4 kişi; ülke ahalisinin % 0,6'i). Arazisi 120000 hektardır, bunun 62000 hektarı otaracak, 27000 hektarı orman alanı, 15000 hektarı ekin alanı, 13000 hektarı biçenektir. Önceler Başkeçid adlanmıştı. Bu da ana geçit, baş geçit anlamlarına uygundur. 1917'ye kadar Borçalı mezrasına (kazasına), 1929'a kadar Lüksemburg ilçesine dâhil olmuştu, 1929'dan Başkeçid ilçesi olarak inzibati birime dönüşmüştü. 1947 yılı 18 Mart tarihinden Dmanisi ilçesi adlanır. Hudutları: doğuda Bolnisi, kuzeyde Zalka ilçeleri, güneyde Ermenistan, batıda Ahalkalak ilçesi. Arazisinde Maşaver, Karabulak çayları akar. Arazisinde kadim kazı meskeni ve milyon yarım yaşı olan insan çenesi aşikarlaşmıştır. Adı geçen kazı meskeninde Müslüman mezarlığından Arap alfabesiyle yazılı 1204 yılına ait epitafi abidesi, 1340 yılına ait olan, üstündeki yazıyla onun Kerem hana mahsusluğu ifadelenen taştan yonma at heykelciyi yüze çıkmıştır. İlçe merkezi: Dmanisi şehri. İlçe gazetesi (önceler “Trialeti”, şimdi “Dmanisi”) Gürcüce ve Azerice basılmaktadır. Nüfusu: 2002'de 28034 kişi. İlçenin köylerinde Karapapaklar topluluk teşkil ederler: 1979'da 32164 kişi (% 72,2), 1989'da 33107 kişi (% 63,9), 2002'de 18716 kişi (% 66,8), 2006'da 5966 ailede 20.032 kişi. 1 şehir, 15 köy belediyesi, 59 köy var, 37 köyde tam Karapapaklar meskundurlar. İlçe köy ahalisinin % 74,4'ü Karapapaklardır. Soydaşlarımız Yırğançay, Hamamlı, Karabulak, Kamerli, Oruzman, Kızılkilse, Lök-Candar, Bezekli, Pantiani (Armudlu), Bağcalar, Dağ Arıxlı, Kirovis, Kamışlı, Dağ Kızılhacılı, Geyliyen, Ormeşen, Seferli, Yakublu, Şahmarlı, Gödekdağ, Memişler, Memişli, Deller, Dunus, Hüseynkend, Şindiler, Saca, Salammelik, Sukala, Engirevan, Soğutlu köylerinde yaşarlar. İlçedeki 30 Azeri dilli okulda 2284 öğrenci, 273 öğretmen var.
DMANİSİ (Başkeçid) ŞEHRİNDE – rakımı 1250 m. Tuman / Tumanis / Tumanın / Duman is biçimlerinde adı erken orta yüzyıllardan kaynaklarda çekilir. Tuman taraflardan gelmiş Duman Türk taifesinin, Hunların ilk hakanı Duman Han'ın adını yansıttığı veya Türkçe arazi birimi anlamındaki Tümen sözcüğüyle ilgili olduğu, Dede Korkut'taki Tumanın kalesinin şu Dmanisi olduğu düşünülür. Hayli önce Başkeçid adlanmıştı. 1947 yılı 18 Mart tarihinden Dmanisi adıyla değiştirilmiştir. Karapapaklar: 2002'de 40 ailede 150 kişi, 2006'da 207 ailede 1000 kişi.
Dostları ilə paylaş: |
