A I, taacüp haykırması; taaccüp veya memnuniyetsizlik edasiyle sual; 3

> diye haykırmak (dervişler veya dilenciler hakkında) ; meni ak cerden öltürsönğ, öltür: beni öldürmek istersen, öldür, ancak ben haklıyım; 2. = akı; 3. Tanrı.

ak III= ok V.

ak IV, a. reddedilmiş (kovulmuş); uulun ak kıldı: oğlunu reddetti (lanetledi); emçegim sütün ak kılam folk. : (nankör çocuğum sana) mememin sütü haram olsun! ; ak moko bk. moko.

ak V, ak etkende tak etet bk. tak IV.

ak- VI, akmak, akıp geçmek.

akademik, akademi azası.

akademiya, r. akademi.

akak, 1. kehrübar; 2. kırmızı akikten halka (ziynet) ; akak taş renkli, kıymetli taşlar.

akakta-, 1. dilini çıkararak sık sık solumak (köpek hakkında) ; tilin sunup akaktap: dilini çıkararak ve sık sık soluyarak; 2. takatten düşmek, bitkin bir halde bulunmak; akaktap cıgıldı: kuvvetten düşerek yıkıldı.

akaktoo, işs. akakta-dan.

akalakçın, Çinde Kırgızlar arasındaki bir memur (Çini Türkistan’da oturan müslümanlar arasındaki şanğıya gibi) .

akar, akar-çakar: tecrübeli, haberdar insanlarla muamele etmenin kaidelerini bilen.

akarat, a. hakaret, tahkir, akarat kıldı: tahkir etti.

akbar, a. en büyük, ekber (allahın sıfatı) .

akça I, 1. sikke, para; kagaz akça: kağıt para; kümüş akça: gümüş para; 2. es. maliye, akça bölümü: maliye şubesi; akça inspektri: maliye müfettişi.

akça II, beyazımtırak, oldukça beyaz, oymoktoy oozum, akça cüzüm folk. : küçücük ağzım, akça yüzüm.

akçalata = akçalay.

akçalay, para ile, nakden; akçalay berdim: para verdim, nakden verdim; akçalay mayana: para olarak verilen iş ücreti.

akçaluu, paralı, zengin; akçaluubusunğ? : paran var mı, üzerinde para bulunuyor mu?

akçasız, parsız, parası olmayan.

akçasızdık, parasızlık.

akçı, kendisinin veya başkasının suçunu inkar eden adam.

akçılan-, yalandan kendisini haklı çıkarmaya çalışmak, suçunu inkar etmek; akçılanıp kün murun keliptir: vakti zamanında geldi ve kendisinin haklı olduğunu temin etmeye başladı; akçılanıp ıylap iydi: kendisinin haklı olduğunu ispat etmek için ağladı bile.

akçıldoo, beyazımsı, akçıl.

ake, 1. baba; 2. (bazı bölgelerde) = ata I; 3. amca (yaşça büyük erkeğe hitap tarzı) ; 4. (çokca <> şeklinde olmak üzere) yaşça büyük olanlara karşı saygı ifadesi için yarayan söz; atake: babacık; eneke: annecik, eceke: hemşirecik (büyük hemşire için) .

akı, a. hakedilen şey, birisinin alınmaz hakkı olan; mende akınğ cok 1) ben sana borçlu değilim, benden hiçbir alacağın yoktur; 2. senin bana karşı hakkın yoktur; akısın aldı: hakkını aldı; akım ketti: hakkımı kaçırdım, bir som akımdı cep ketti: bir rublemi yedi; akısın cedirbeyt: hakkını yedirmiyor: hakkını bırakmıyor; akıbızdı duşmanga ketirbes: bizim menfaatlerimizi düşmana geçirmez; kızmat akı: iş ücreti; cetim akı 1) öksüzlere ait olan kısım; yetim malı, mülkü; 2) koyun çobanına emek mukabilinde verilecek hisse; taman akı: iş ücreti (başlıca hayvan gütmek mukabilinde) kirüü akısı: bir şirkete veya cemiyete intisabederken verilen ilk para; köz akım bar: <> hakkım vardır (diyelim, etin nasıl doğrandığını görenin bir parça ete hakkı vardır) .

akıbal, a. = abal II; al-akıbal: vaziyet, ahval, şartlar.

akıl, a. idrak, akıl, iz’an; kebinğ akıl: akıllı konuşuyorsun, ciddi konuşuyorsun; akıl körsöt- yahut akılayt- : fikir vermek, yol göstermek; akıl oylo- : düşünmek; her yandan düşünmek, eni konu düşünmek, men bir akıl oylop turam: ben bir şey düşünüyorum; akıl sal- yahut akıl sura-: danışmak, danışmak için başvurmak; katınına akıl saldı: karısına danıştı; akılga tüş- : fikrini değiştirmek, akla gelmek; aklınğa tüşö kör- : aklına getirmeye çalış; akılga sal- : akıl etmek, mülahaza eylemek; bulardın sözün akılga salıp: bunların sözünü mülahaza ederek, tartarak; akıl tap- : akıl erdirmek, farkına varmak, akılanmak; akıl taptım: (bunda ne yapmak lazım geldiğinin) farkına vardım; tabılgan akıl: ustaca düşünülmüş, iyi bulunmuş; akıl kıldık: kararımızı verdik, lüzumlu bulduk; akılga cenğdir bk. cenğdir, akılım cenğip bk cenğ II; akılım cetpeyt: aklım almıyor, anlayamıyorum; akılga mıktap tokunğar folk: hakkiyle aklınıza koyunuz.

akılaş-, haklaşmak; akılaştık: haklaştık (birbirimizden hakkımız olanı aldık) .

akılaştır-, haklaşmaya yardım etmek, haklaştırmak (üçüncü eşhas hakkında) ; haklaşmaya icbar eylemek; eköön akılaştırıp akısın alıp ber: onlara haklaşmaya yardım et.

akılaştıruu, haklaşmaya yardım etme (üçüncü eşhas hakkında) .

akılaşuu, haklaşma.

akılat= akilatnoy.

akılçı, 1. müşavir; 2. akıl öğreten.

akılda-, 1. pek fazla susamak; 2. şiddetle arzu etmek; 3. acele etmek, ivmek.

akıldaş I, 1. müşavir, akılca birbirine denk olan; 2. fikirdeş, hemfikir.

akıldaş- II, akıl danışmak.

akıldaşuu, işs. akıldaş II den.

akılduu, akıllı, idrak sahibi; akılduu otko karayt, akmak kazanga karayt ats. : akıllı ateşe bakar, ahmak kazana bakar.

akılduuluk, akıllılık.

akılduusun-, akıllılık taslamak, ukalalık etmek.

akılman, a-f. düşünceli, kavrayışlı, akıllı, en akıllı, hakim.

akılmanduu, 1. içinde düşünceli, kavrayışlı, idrak sahibi kimse bulunan (muhit) ; 2. = akılman.

akılsız, akılsız, ahmak.

akılsızdık, akılsızlık, ahmaklık.

akıluu, 1. haklı; şayloogo akıluu: seçim hakkında malik olan, 2. ücretli.

akın, şair; el akını: halk şairi.

akındı, 1. suyun getirdiği herhangi bir nesne; 2. yüzdürülen şey.

akındık, 1. şairlik istidadı; 2. şairlik vaziyeti yahut mesleği.

akır, a. 1. son, ahır; akırı-ayagında yahut akırı-ayagı: en sonunda, nihayet; akır zaman dn: dünyanın sonu, ahır zaman; 2. son; 3. nihayet, işin ucunda.

akır II, f. yemlik, yem teknesi.

akır III, akır-çikir: eski püskü şeyler.

akıranğda-, fırlamak (gözler hakkında) .

akıranğdat-, et. akıranğda-dn; közünğdü akıranğdatpa! : gözlerini faltaşı gibi açma!

akıray-, etrafa bakınmak, şaşkın gözlerle bakmak, gözlerini geniş açmak; közü akırayıp, oozu çormoyo tüştü: gözleri bebeğinden fırladı, dudakları sarktı.

akırayt-, et. akıray-dan.

akırayuu, işs. akıray-dan.

akırek, köprücük kemiği, göğüsün köprücük kemiği yanındaki kısmı; akırekte koş kaltek folk. : göğsünde iki tane küçücük cebi var.

akıret, a. dn. öteki dünya, ahret; kefin akıret: kefen.

akıretçil, ahrete umut bağlayan.

akırın, yavaş; akırın süylö- : yavaş konuşmak; akırın cür- : ağır yürümek.

akırında-, yürüyüşü yavaşlatmak; akırıdap: yavaşça, tedricen, ağırca, azar azar; akırındap bar- : ağır, ihtiyatlıca gitmek.

akırındat-, yavaşlatmak; koydu akırındatıp cay! : koyunları, onlara ağır yürümek imkanını vererek güt!

akırındatuu, yavaşlatma, ağır yürümeye icbar etme.

akırındık, ağırlık, yavaş davranma; akırındık menen: yavaşça ağır ağır.

akırkı, son, ahır, nihai; akırkı cıldarda: son yıllarda; akırkı söz: son söz, icmal, hülasa.

akısız, 1. haksız; akısız kıl- :hukuktan mahrum etmek; 2. bedava; akısız berilet: bedava veriliyor.

akısızdık, hukuksuzluk, hakkı olmama.

akış, cağli işvebazlık, kırılma (kırıtma) .

akıştan-, işve yapmak, kırıtmak, cilve yaparak çığlık koparmak.

akıştuu, cilveli, kırıtkan kadın.

akıy I, kızların bahse girişmesi.

akıy- II, göz dikmek, muayyen bir noktaya bakmak, gözünü almadan hırsla bakmak; akıyıp tamak anğdıp oturat: oturuyor ve hırsla yiyecek bekliyor.

akıykat, a. hakikat; çeksiz akıykat fel. : hakikatı mutlaka; iştin akıykatına cet- : işin esasına varmak.

akıykatta-, hakkiyle anlamak, tahkikat yapmak.

akıykattal-, gereği gibi anlaşılmış olmak, tahkikat yapılmak

akıykattaluu, işs. akıykattal-dan.

akıykattoo, gereği gibi anlama, tahkikat yapma.

akıylaş-, çekişmek, sövüşmek, birbirini terzil etmeye çalışmak.

akıynek= akıy I; akıynek aytıp kordodu folk. : onu şarkıda kepaze etti.

akıyt- et. akıy II den; köz akıyt- (mana itibariyle) = akıy- II.

aki I, f. alçı; aki taş: alçı alçılı toprak.

aki II, f. akisi urat: bunun için cezaya çarparsın (mukaddes bir şeye veya bir ulu adama hakaret etmek için)

akilatnoy, r. kon. es : vergi tarhına ait; akilatnoy kagaz: vergi tarhına ait kağıt.

akim, a. vali.

akimdik, hakimiyet, idare.

akitaş= aki taş (bk. aki I)

akiyan = okean.

akkuu, kuğu (kuş) .

akma, akıcı.

akmaçılık, akıcılık (müstahdemlerin ve işçilerin gizlice şuraya buraya sıvışmaları) .

akmak, a. ahmak, aptal; akmak kıl- : delice işler yapmak, iğfal etmek, eğlenmek; akmak doston akılduu duşman artık: ats. ahmak dosttan akıllı düşman yeğdir.

akmakçılık= akmaktık; akmakçılık kılba. ahmaklık etme!

akmaktan-, yalandan ahmak görünmek, ahmakça sözler söylemek veya işler yapmak.

akmaktık, ahmaklık, yaramazlık.

akmala- gözetlemek, göz kulak olmak, takibetmek, birisinin gizlice izini takip eylemek, tarassut etmek; cılkı kayda keter eken, akmalap karap turçu: atlar nereye giderler, acaba? gözetleyip dursana! akmalap cürüp öltürdü: izi üzerinde yürüyerek (tarassut ederek) öldürdü.

akmalık, akıcılık, sıvışkanlık.

akmaloo, işs. akmala-dan.

akret= akıret.

aksa-, aksamak, topallamak.

aksak, topal.

aksakal I, ak sakallı, elin ulusu, en yaşlısı, kabiyle başı (kabiyle içinde en yaşlı kimse)

aksakaldık, aksakal vaziyeti bk. aksakaldık koom tar: uluya itaat temelinde kurulan cemiyet; eski aksakaldıktın kaldıgı: eski aksakallık devrinden kalma.

aksaktık, topallık.

aksanğda-, hafifçe aksamak.

aksanğdat-, et. aksanğda-dan.

aksaray, saray, hükümdar konağı.

aksargıl, bk. sargıl.

aksarı, tüylü ayaklı bir nevi küçük baykuş, puhu, Strix scops.

aksat-, aksamayı mucibolmak, topal yapmak.

aksay= apsay.

aksener= aktsioner.

aksioma, r. mütearife, belit.

aksiye= aktsiya.

aksiz= aktsiz.

aksöök= ak söök (bk. söök I) .

akşak, övütülmüş pirinç, pirinç yarması.

akşam, 1. akşam; 2. akşam namzı çağı.

akşıy-, 1. kararmak (gözler hakkında) 2. hiddetten dönmek (gözler hakkında) .

akşıyt-, et. akşıy-dan; köz akşıyt- 1. göz belirtmek; 2. hiddetle gözlerin akını döndürmek.

akta I, eyerdin aktası= aktırga.

akta II, iğdiş at.

akta III, 1.ağartmak; taruu akta- (kavrulmuş) darıyı ayıklamak; 2. kabahatsiz bulmak, kabahatsiz çıkarmak; enesinin sütün aktadı: annesiyle alakadar oldu, anasına, terbiyesi için, şükranda kusur etmedi; partiyanın işeniçin aktay algan: partinin itimadını haketti.

aktal-, 1. ağrtılmak; 2. beraat kazanmak; sotton aktalıp çıktım: mahkemede beraat kazandım.

aktan-, 1. ağarmak; 2. beraat etmek, aktanganı menen işi kara. beraat etse dahi suçludur.

aktanuu, beraat etme.

aktat-, 1. ağarttırmak; taruu aktat- : (kavrulmuş) darıyı ayıklatmak; 2. beraat ettirmek.

aktattır-, et. aktat-tan.

aktık I, beyazlık, aklık.

aktık II, suçsuzluk, haklılık; aktık ber- : suçsuzluk delili ileri sürmek ( yemin etme, şahitlerin ifadeleri v.s. gibi vasıtalarla) .

aktık III, son.

aktırga, eğer kaşının yan kısımları.

akti, r. akt. akıt; grajdan cayının aktisi: medeni durum akdi; üstünen akti kıl- (birisi hakkında) zabıt tutmak.

aktip, kon. = aktiv.

aktiv, r. 1. aktiv; 2. devlet müessesesinde veya amme teşkilatında çalışan memur.

aktivdeş-, aktifleşmek.

aktivdeştir-, aktifleştirmek.

aktivdeştiril-, müt. aktivdeştir-den.

aktivdeştirüü, aktifleştirme.

aktivdeşüü, işs. aktivdeş-ten.

aktivdik, aktiflik; aktivdik menen. faal bir tarzda.

aktivdüü, aktif, faal; aktivdüü katnaş: aktif suretke iştirak.

aktivdüülük, faaliyet, aktivite.

aktoo, 1. ağartma; 2. suçsuz çıkarma.

aktsioner, r. hissedar.

aktsiz, r, (accise) , oktruva.

aktuu, beyazlı; aktuu koy: içinde beyaz koyunlarda bulunan koyun sürüsü.

aktsiya, r. hisse, aksiyon.

aktsiyalık, hisseye ait; aktsiyalık koom: hissedarlar şirketi.

akun= akın; akun kuş= öten kuş.

akunduk= akındık.

akuşerke, r (akuşerka) : ebe.

akuşerkelik, ebelik; akuşerkelik punktu: ebelik merkezi

al I = al, alga bas- : ileri hareket etmek, terakki etmek; alda: ileride.

al II, o, şu (genitif: anın: onun) ; dataga, aa, agan: ona, şuna, şunun yanına, ak. anı onu; lok. anda: onda, orada, ozaman; abl. andan: oradan, ondan, ondan sonra, sonra: al emes: şu değil, o değil, al cerde: orada, şu yerde; anı menen birge: onunla birlikte, şununla beraber, şununla aynı zamanda; an üçün yahut anın üçün: onun için, şunun için, şundan dolayı, şu sebepten; ansız: onsuz, şunsuz: ansız da berem : şunsuz dahi veririm, ben öylede veririm; agançeyin: şuna kadar, o esnada; anısı: şu onun (ona ait olan), onlardan şunu: anısı da eçteme emes: (onun) busu hiçbir şey değil, bu, şöyle böyle.

al III, a. 1. kuvvet, kudret; alım ketip turat: gevşeklik hissediyorum; alı az: hali az, dermansız; can alı kalbay calınat: bütün kuvvetiyle rica ediyor, yalvarıyor; can alı kalban kubandı: gayet sevindi, kendisini kaybedercesine sevindi; aldan tay- : bk. tay IV; 2. vaziyet, halet; alı caman: fena vaziyette, hali fena; caman alga tüştüm: fena vaziyete düştüm.

al- IV, 1. almak; katın al- : karı almak, evlenmek; algan 1) almış; 2) koca, karı (zevce); alganım 1) almışım, benim aldığım nesne; 2)kocam, karım; alganınğ 1) almışın; 2) kocan, karın; kançalık caman bolso da, alganınğdan sürdöysünğ folk. : kocan nekadar kötü isede, onun karşısında korkuyorsun; alınğar: alınız ( yiyiniz) alıp ket- : 1) götürmek (vasıtasız veya vasıta ile); 2) bozmak (mideyi) ; bir parça iç yumuşamak; süt içimdi alıp ketti: süt midemi bozdu; alıp kel- : getirmek (vasıtasız veya vasıta ile) tedarik etmek; alıp bar- :söylerken sık sık alpar, apar denir. götürmek, vasıta ile götürmek, sürüp götürmek; cıyın (yahut cıynalış) alıp bar-: toplantıyı idare etmek; alıp cür-: kendisiyle taşımak, daima kendisiyle bulundurmak; alıp ber- : 1) sunmak 2) herhangi birisi için satın almak, hediye olarak satın almak; atam maga tay alıp berdi: babam bana tay satın aldı; alıp kal- : 1) kendinde bırakmak; 2) kurtarmak; ala sal- bk.sal IV 7; al emese, baştadım: o halde ben başladım; aldım- cuttum. dolandırıcı, kalleş; bet al- bk. bet 5; 2. tesellüm etmek; kat aldım: mektup aldım; 3. satın almak; at aldım 1) at aldım; 2) at satın aldım; 4. (av kuşu hakkında) : yakalamak, kapmak; 5. yardımcı fiil rolünde: 1)baş fiilin hal zaman gerondifi ile birlikte <> imkan ifade eder (eğer müsbet şekilde ise) , yahut imkansızlık ifade eder (eğer menfi şekilde ise): çıga alamın: çıkabiliyorum, yukarı çıkabiliyorum; kire alasınğ: girebiliyorsun; okuy alat: okuyabiliyor; bara albayt: gidebilmiyor; kıla albaysınğ: yapamazsın; okuy albadım: okuyamadım; ala albadınğ: almadın; 2) baş fiilin geçen zaman gerondifi ile birlikte ise, <> daha fazla iş yapanın bu işi kendisi için yaptığını ve iş neticesinin iş yapan şahsa tevcih edildiğini gösterir (ber-fiilinin hilafına olarak) ; satıp aldım: satın aldım (kendim için) ; cep aldım: bir parça yedim; kılıp aldım: yaptım (kendim için); cüzün aarçıp aldı: kendisinin yüzünü sildi; catıp aldı: yattı; uyumak için uzandı; oturup aldı: oturdu, gereği gibi oturdu; üydön kempirin çakırıp aldı: evden koca karısını çağırdı; töşünö bir karap alıp: göğsüne bir göz atarak; kirip al- : sokulmak, içeri dalmak; bolup al- : oluvermek <> (herhangi biri tarafından) .

ala, 1. benekli, alaca; al too: karlı dağ; ak ala: beyaz benekleri olan; kara ala 1) doru benekli, kara alaca; 2) kartal yavrusu; kök ala: açık mavi benekleri olan, külrenkli kula; kök ala kıl- : vücutta (vurmaktan: M.) mor renkler varlığa getirmek; ala koydoy soyup: yarı ölü haline gelinceye kadar döverek; kök ala sakal: kır sakal; kızıl ala kıl- : kan akıtırcasına vurmak; toru-ala: doru kula; çaar ala: benekli kula; boz ala 1) beyazı galip olmak suretiyle kül rekli kula; 2) pürüzlüce toz tabakasıyla örtülmüş; 3) mec. terzil edilmiş, rüsva olmuş; önğü boz ala: rezil olmuş; iştep közü boz ala bolgon: gözü kararıncaya kadar çalışmış; ala ayak: beyaz ayaklı; ala tuyak bk. tuyak I; böksönün alası: kartalın bir çeşidi; ala küü bk. küü; ala küülön bk. küülön; ala çakmak bk. çakmak; ala-bula: alaca bulaca, rengarenk; ala-kula 1)kurt renginde olan kula; 2) mec. darmadağınık, inhilal; ala-kula kılıp cibar- : çığırından çıkarmak, inhilal ettirmek; ala-kula kör- : herkese aynı gözle bakmamak, birini üstün, ötekini alçak saymak; 3) müsavi olmayan; ala-kual eli bar cer: çeşit çeşit kavimlerin bulunduğu ülke(mahal); ala köödön: saf, hilesiz( çokça bahadırlar hakkında); ala kolduk: eli temiz olmamaklık; 2. ayrı gayrılık, ittifaksızlık, inhilal (ihtilaf), müsavi olmayan; ala tabak tarttırbay: herkese aynı yemeği vermeyi emrederek (birine daha lezzetlisinive daha fazla, ötekine daha kötüsünü ve daha az vermeyerek); ayıl iti ala bolso da, börü körsö-çogulat ats. : köy köpekleri kendi aralarında birbirine düşman olsalarda, kurdu görünce birleşirler; 3. cüzam; 4. ala cazdan: baharın başlangıcından; ala caydan: yazın iptidasından; 5. mec. namussuzluk; adam alası içinde, mal alası tışında ats. : insanın namussuzluğu içerisindedir, hayvanınalası dışındadır.

alaa, 1. baldırın dış tarafındaki ince ve uzun kemik;2. (don) ağı; alaası cok şım: çocuk donu (yırtmaçlı, ağsız) .

alaagan, sık sık alam, çok alan, çok almaya tehalük gösteren, aç gözlü; bereegenkolum alaagan ats. : cömert (çok veren) elim çok alıyor da.

alaamat, a. 1. çok güç olan, ıztıraplı şey; tabiatın getirdiği felaket, şiddetli kar tipisi ve s. ; 2. alamet, ayırıcı vasıf.

alaamattık, tabiatın doğurduğu ve sebebi belli olamayan şey.

alabakan= al bakan (bk. bakan) .

alabarmanda-, telaş etmek; ot alabarmandap canat: ateş kararsız yanıyor (bir söner gibi oluyor, bir bakarsın, şiddetlice alevleniyor); corgo alabarmandap cakşı salbay koydu: yorga at kararsız koştu.

alabarmandan-, mut. alabarmanda-dan.

alabuga, tatlı su hani balığı, Perca fluviatilis.

alaça, 1. bir çeşit yollu pamuklu kumaş; 2. bel alaca (Rad.) : bir at donu ismi.

alaçık, küçücük keçe ev, obacık; kulübe, salaş; kan üyününğ tardığı, kara alaçagımdın kenğdigi ats. : dar olsunda zor olmasın (harfiyen: han evinin darlığı, benim kulübemin genişliği) .

alagaçma= ala kaçma (bk. kaç) .

alagaçtı= ala kaçtı (bk. kaç) .

alaganat, bir kuş adıdır.

alagar, büyük, dışarı fırlamış (gözler hakkında) .

alagay, patlak gözlü.

alagaylık, patlak gözlülük.

alagdı, dalgın; alagdı kılba: işimden alıkoma, fikrimi temerküz ettirmeye mani olma; alagdı bolup turam: fikirlerim ikiye ayrılmış vaziyettedir, fikrimi temerküz ettiremiyorum.

alagdılan-, fikrin bir yana sapması, duraklamak; bir işke alagdılanıp: bir iş yüzünden gecikerek.

alagdılık, dalgınlık.

alaaguu, bir nevi yabani orman güvercini.

alak, dışarı fırlamış, çıkık (gözler hakkında); alak közdüü: gözleri dışarı fırlamış olan; alak-culak et- : korkaraketrafa bakmak.

alakaçma, bk. kaç.

alakaçtı, bk. kaç.

alakan, avuç; alakanın çap koydu: el çırptı, avuçlarını birbirine vurdu; alkanga sal- : methü sena ederek yükseltmek, saygı göstermek ((harfiyen: avuca koymak); kamçının aşkanı (yahut düzce alakan) : kamçıyı sapıyla birleştiren kayış; uuktan alakanı bk. uuk; kur alakan yahut kuru alakan: boş elle, boş avuçla; kur alakan keldim: boş elle geldim, hiçbir şey getirmedim; elime hiçbirşey geçmedi.

alakanda-, avuçlamak; alakandap eş- : bir nesneyi avuçlar arasında sıkarak bükmek; kamçı alakanda- : kamçıyı sapına bağlamak.

alakandal-, mut. alakanda-dan; alakandalıp saptalgan kamçı: sapına kayışla pekitilen kamçı (bk. alakan) .

alakandaş, müş. alakanda-dan.

alakandat-, et. alakanda-dan.

alakandoo, işs. alakanda-dan.

alakayım= çalakayım.

alakayır, kar kasırgası, kar çevrintisi.

alakçı, 1. aldatıcı; 2. mec. bu dünya (öteki dünyadan ayırmak üzere) .

alakçıla-, 1. bir işi başkalarından gizlice yapmak; alakçılap şüylöş- : başkaları duymasın diye kuytu bir mahalde konuşmak; 2. birisini üstün tutarak, müsavatsızlıkla muamele etmek.

alaket, a. mahvolma, halak olma; can alaketke tüşüp iştedi: bütün kuvvetini sarfederek çalıştı.

alakolduk = ala kolduk (bk. ala 1) .

alaksı-, 1. rahatsızlanmak, fikren pek fazla meşgul olmak; alaksıp kaldım: dikkat etmedim, dikkatim başka tarafa çevrilmişti; 2.bakınmak.

alaksıt-, birisinin dikkatini başka tarafa çevirmek, oyalamak.

alaksıtuu, işs. alaksıt-tan.

alakta-, bakınmak, korkarak etrafa bakınmak, gözlerini geniş açmak.

alaküülön-, bk. küülön.

alal= adal.

alala-, alacalanmak, beneklerle örtülmek; alalap –kulala- : müsavatsızlıkla muamele etmek (berikini daha iyi, ötekini daha fena saymak, birinisevmek, ötekini hor görmek) .

alalda= adalda.

alaldoo, işs. alalda-dan.

alalık,1. alacalık, müsavatsızlık; ataga balanın alalığı cok ats. : baba için bütün çocuklar müsavidir; 2. nifak (bozgunculuk) ihtilaf, darmadağınıklık.

alaluu, alacalı, tamamıyla alacalardan müteşekkil olan; alaluu cılkı 1) içinde benekli atlar bulunan at sürüsü, 2) şüpheli at sürüsüdür, ki içinde çalınmış atlar bulunduğu tahmin edilebilir.