A. Kadir (1917, İstanbul -1985, İstanbul) Şair, yazar. Kara Harp Okulu'nda öğrenciyken Nâzım Hikmet'le tanıştığı ve "muzır neşriyat" (zararlı kitaplar) okuduğu için tutuklandı

Çağlarman, Mustafa Zeki III:4a, VI:264b, 294c.

Çağlayan mad. II:459c, III:382c, VII:498a.

İlgili madde-. Sa'dâbâd Camii VL386b

Çağlayan İstanbul mesirelerinde, saray ve konakların bahçelerinde, suların yapay setlerden akıtılması ve köpür-tülmesi ile yapılan düzenekler. Özellikle Lale Devri'nde Kâğıthane'de, su kaynaklarından ve derelerden yararlanılarak çağlayanlar, bunların yanında da çağlayan köşkleri yapılmıştı.

Çağlayan Camii bak. Sa'dâbâd Camii

Çağlayan Kasrı mad. II. 461'a, 4la, 459c, IV:384c, VL385c, 389a.

Çağlayan Köprülü Kavşağı VL254b.

Çağlayan Mahallesi Kâğıthane İlçesi'n-de yer alır. Kâğıthane Merkez, Yahya Kemal, Harmantepe, Hürriyet ve Gürsel mahalleleriyle çevrilidir. Nüfusu (1990) 21.862'dir.

Çağman, İbrahim VL538a. Çakaldağı Mezarlığı II:332c, V:445a. Çakar, Şeref VII:350b. Çakıl Deresi I:151a, III:79c. Çakıl Gazinosu IIL380a. Çakır Ağa (ö. 1457) VII:352b. İlgili maddeler:

Mercimek Tekkesi V:394b Üsküplü Camii ve Hamamı VII:352b

Çakır Ağa Camii bak. Üsküplü Camii ve Hamamı

Çakır Ağa Mahallesi Fatih İlçesi'nde yer alır. Keçi Hatun, Murat Paşa, 'Gure-ba Hüseyin, İne Bey, Yalı, Kürkçüba-şı mahalleleriyle çevrilidir. Nüfusu (1990) 3.129'dur.

Çakır Ağa Mescidi (Aksaray) mad. 11:461 b.

Çakır Ağa Mescidi İstanbul'da Çakır Ağa'nın yaptırdığı mescitlerden iki tanesi Rumeli yakasında, bir tanesi ise Anadolu yakasındaydı. Anadolu yakasındaki Kadıköy'de bulunuyordu. Eski kaynaklarda bu mescidin yeri ve yapımına dair fazla bir bilgi bulunmamaktadır. Hadîka'dz "Banisi ağa-yı mezbûrun merkadi malum değildir. Mahallesi dahi yoktur." diye bir kayıt bulunmaktadır.

Çakır, Avedis Ohanyan V:201a. ilgili madde:

Markiz Pastanesi V:300c Çalar Dede

İlgili madde: Karaabalı Tekkesi IV:438c

Çakır Dede Tekkesi bak. Karaabalı Tekkesi

Çakırcıbaşı Camii mad. II: 461 c,

, 467b.

Çakırgil, Hüsnü III:287a. Çakırhan, NaU Vahdeti VII:203a. Çakıroğlu, Arman VIL460a. Çakıryan, Servicen III: 183a.

Çakmak Dede Tekkesi Beykoz İlçesi'nde, Beykoz Vapur İskelesi'nden Ya-lıköy'e uzanan Ahmet Mithat Caddesi üzerinde, Beykoz Emniyet Başko-miserliği binasının karşısındaki Çakmak Dede Mezarlığı'nın yanında bulunmaktaydı. İstanbul'a ilişkin tekke listelerinde adı geçmeyen bu tesisin varlığı ve geçmişi A. Turnalı ve E. Yü-cel'in araştırmaları sonucunda açıklığa kavuşmuştur. Her ne kadar halk arasında Çakmak Dede'nin, İstanbul' un fethinden bir yüzyıl kadar önce Beykoz'da yerleşen velilerden olduğu rivayeti yaygınsa da Seyyid Hasib Üsküdarî'nin (ö. 1786) Vefeyat-ı Ekâ-bir-ilslamiyye'sinde bu zatın asıl adının Hacı Mehmed olduğu, Kadirîliğin Rezzakî koluna bağlı iken kendi adına bir kol (Çakmak Dede Kolu) kurduğu ve 1148/1735-36'da vefat ettiği kayıtlıdır. Meşihatının, Kadirîliğin merkezi olan, Tophane'deki Kadirî-hane Tekkesi'ne bağlı olduğu bildirilen bu tekkenin 17. yy sonlarında ya da 18. yy'm ilk çeyreğinde faaliyete geçtiği tahmin edilebilir. Mezarlıkta, Çakmak Dede'nin yamsıra oğlu Şeyh Hüseyin Efendi (ö. 1773), ayrıca yine Beykoz'da bulunan, Halvetîliğe

bağlı Süleyman Efendi Tekkesi'ne ait kabirler, mezarlık duvarında da 1229/ 1813-14'te Ayşe Hatun tarafından Çakmak Dede kabrinin ihya edildiğini ve kandil yakılmasının sağlandığını belirten bir kitabe ile Nakşibendi ve Ka-dirî tarikatlarından, Şeyh Abdülganî en-Nablusî halifesi Şeyh Ali Sami Efen-di'nin 1183/1769-70 tarihli mezar kitabesi dikkati çeker.

Çakmak, Fevzi (Mareşal) (1876, İstanbul -1950, İstanbul) Asker. Kara Harp Oku-lu'nu ve Harp Akademisi'ni bitirdi. TBMM hükümetinin Müdafaa-i Milliye vekili, İcra Vekilleri Heyeti reisi ve Erkanı Harbiye-i Umumiye reisi oldu. Mareşalliğe yükseldi. Cumhuriyet döneminde yirmi yılı aşkın süre (1923-1944) genelkurmay başkanlığı yaptı. 8. dönem (1946-1950) İstanbul milletvekili olarak parlamentoda bulundu.

III:252b, 56lb, IV:l47a. İlgili madde: Babanakkaşzadeler I:518a

Çakmak Hasan Efendi Tekkesi bak. Hatuniye Tekkesi

Çakmak Mahallesi Ümraniye İlçesi'nde yer alır. Mustafa Kemal, İstiklal, İnkılap, Aşağı Dudullu, Yukarı Dudullu mahalleleri ve Kadıköy 11-çesi'yle çevrilidir. Nüfusu (1990) 14.837'dir.

Çakmakçılar I:4a, II:476a. İlgili maddeler: Kumrulu Han V:121b Küçük Yeni Han V:154b Mahmutpaşa V:273a

Çalak Tekkesi Eminönü İlçesi'nde, Nu-ruosmaniye'de bulunduğu bilinen bu tekkenin kuruluş tarihi tam olarak tespit edilememektedir. Banisi 17. yy' m tekke musikisi bektekârlarından, Halvetîliğe mensup "Çalak" lakaplı Şeyh Mustafa Efendi'dir. Kendisinden sonra posta, Bayramîliğin Himmetî kolundan Himmetzade Şeyh Abdüs-samed Efendi'nin halifesi olan oğlu Çalakzade Şeyh Ahmed Efendi (ö. 1757) geçmiş ve 18. yy'm en büyük tekke musikisi üstatlarından birisi olarak tanınmıştır. Altıncı postnişin Şeyh Seyyid Ahmed Efendi'nin (ö. 1841) vefatından sonra Halvetîliğin Cerrahî koluna intikal eden tekke "Çaylak, Çaylak Baba, Çaylakzade" gibi adlarla da anılmakta, ayin günü Asitâ-ne'de (1256/1840) cuma, Mecmua-i Tekâyâ'du (1307/1889) perşembe olarak verilmektedir. Cumhuriyet döneminde tamamen tarihe karışmıştır.

II:4l5b. Çalapala, Nimet V:209a.

Çalapala, Rakım (1909, İstanbul) Gazeteci, yazar, yayımcı. Ankara Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. 1936'da gazeteciliğe başladı. Türkiye Yayınevi'nin çıkardığı dergilerde yazı işleri müdürlü-

ğü yaptı. Son Posta, Yann, Akın, Türkiye, Tasvir, Hürriyet gazetelerinde, Yeni Yol, Resimli Mecmua, Resimli Ay, Cumhuriyet Çocuğu, Yıldız, 7 Gün, Akbaba, Karikatür ve Amatör dergilerinde çeşitli görevler üstlendi. Yavru Türk, Çocuk Haftası, Resimli Hayat gibi dergiler yayımladı. Atlas Yayınevi'ni kurdu. Yirmiyi aşkın çocuk ve ders kitabı yazdı.

V:209a.

Çalgı Yapımcılığı mad. ll:462b. Çahkman, Berç III:395c. Çalımlı, Mehmed Ali mad. II: 463a.

Çalın, Vahit (1933, İstanbul) Avukat. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi' ni bitirdi. Serbest avukatlık yaptı. 15. dönem (1973-1977) İstanbul milletvekili olarak parlamentoda bulundu.

Çallı, İbrahim mad. IL463c, 317a, III:82b, 513a, V:l69c, VI:22c, 176c.

ÇaUıoğlu, Belma IV:358b Çalt, Saide IV:356a. Çaltı, Cemal IV:218c, V:43a. Çanı Limanı

nli madde:

Heybeliada Sanatoryumu IV: 59a Çaman, Hadi III:44lc, VLSla. Çamaşırcı Deresi II:301c, 304b, V:281c. Camay, Rüçhan II:388b. Çambel, Halet III:207a, 3l6a.

Çamçeşme Mahallesi Pendik İlçesi'nde yer alır. Yayalar, Kavakpınar, Esenya-lı, Güzelyalı, Kaynarca, Fevzi Çakmak ve Veli Baba mahalleleriyle çevrilidir. Nüfusu (1990) 20.633'tür.

Çamçıyan, Mikayel (1738, İstanbul -1823, Venedik) Mıkhitharist rahibi ve tarihçi. En önemli eseri üç ciltlik Ermeni Tarihi, 1784-1786 arasında Venedik' te, bir ciltlik özeti ise 1812, 1850 ve 1862'de yine Venedik'te, Gülzar-ı Te-varih adıyla Ermeni harfli Türkçe olarak basılmıştır. Eserde İstanbul tarihine ait bahisler vardır.

Çamiç, Ohannes IV: 179a.

Çamları Yetiştirme ve Güzelleştirme Derneği 9 Eylül 1934'te, Çamlıca ve çevresini güzelleştirmek, yeşilliğini, çamlarını korumak amacıyla kurulmuş dernek. Merkezi Kısıklı'da CHP binasmdaydı. 1947'de başkanı Dr. Lütfi Aksu'ydu. Yönetim kurulu Yusuf Ziya Demirci, Selahaddin Kızıltaş, Fahri Alpas, Hayrettin Tav, Celal Morali, Osman Karagöz, Mustafa Öğretmen, Hayri Batu'dan oluşuyordu.

Çamlı Bahçe Mahallesi Beykoz ilçe merkezinde yer alır. Yalıköy, Tokat-köy ve Orta Çeşme mahalleleriyle çevrilidir. Nüfusu (1990) 5.165'tir.

II:198b.

- Çamhbel, Faruk Nafiz (1898, İstanbul -1973, İstanbul) Şair. Tıp öğrenimini yarıda bırakarak öğretmenliğe başla-

dı. 1946-1960 arasında İstanbul milletvekilliği yaptı. Aruz vezniyle şiire başladıktan sonra, heceye geçti ve en önde gelen hececilerden oldu. 1960' ta Demokrat Parti milletvekilleriyle birlikte tutuklandı; Yassıada'da kaldı. Bir deniz yolculuğu sırasında öldü. Şiir kitapları, Şarkın Sultanları (1919), Gönülden Gönüle (1919), Dinle Neyden (1919), Çoban Çeşmesi (1926), 'Suda Halkalar (1928), Bir Ömür Böyle Geçti (seçilmiş şiirler, 1933), Elimle Seçtiklerim (ünlü "Han Duvarları" şiiri ilk kez bu kitapta yayımlanmıştır, 1934), Akarsu (1937), Zindan Duvarları (1967); oyunları Canavar (1925), Akın (1932), Yayla Kartalı (1945) şeklinde sıralanabilir. Çamlıbel'in Yıldız Yağmuru (1936) adlı bir de romanı vardır.

II: 286a, 288b, 448b, 465b, V:l69b, 530c.

Çamlıca mad. IL464a, IV:78a, VII:500b. İlgili madde:

Aydınlatma ve Isıtma Araçları Müzesi I:481b

Çamlıca Askeri Göğüs Hastalıkları Hastanesi I:349b.

Çamlıca Askeri Hastanesi ve Sanatoryumu 1:349a.

Çamlıca Askeri Sanatoryumu I:64a.

Çamlıca Camii Üsküdar İlçesi'nde, Bü-yükçamlıca'da Yalnızselvi Sokağı'n-dadır. Halk tarafından 13l6/1898'de ahşap olarak yaptırılmış, 1960'ta kagire çevrilmiştir.

Çamlıca İnas Sultanisi I:131c.

Camlıca Kız Lisesi mad. II:466a, I:63c, VII:347c.

İlgili madde: Ahmed Ratib Paşa Köşkü I:131c

Çamlıca Özel Sanatoryumu Haziran 1959'da Kısıklı'da bir köşkte, Dr. Nüz-het Ziyal tarafından açıldı. Başlangıçta 40 olan yatak sayısı zamanla 85'e yükseldi. Sosyal Sigortalar Kurumu hastalarına hizmet vermekteyken bu kurumun 1993'te aldığı, özel müesseselere hasta göndermeme kararı üzerine kapatıldı. Ziyal'in girişimiyle, Bü-yükçamlıca Hastanesi adı ile yeniden düzenlenerek Mart 1995'te hizmete girmesi planlanmaktadır. 65 yataklı bu yeni hastanede Türkiye'nin ilk yataklı akupunktur servisinden başka bir doğum-ameliyat servisi de hasta kabul edecektir.

Çamlıca Spor Kulübü Adını taşıdığı semtin spor kulübü. Vefalı Muhteşem Kural'ın öncülüğüyle 1928'de kuruldu. Forma renkleri yeşil-beyazdır. Futbolun dışında voleybol dalında da faaliyet gösterdi. Kulüpten yetişmiş sporcular arasında İstanbul Spor Ku-lübü'nün eski kaptanı Saim, Anadolu Spor Kulübü'nden Safi, Fenerbahçeli Yaşar ve Naci, Karagümrüklü Sa-

Çamlıca Suları

104

105

Çatma Mescit Hamamı

im, Vefalı Muhteşem Kural ve Galatasaray'ın kalecilerinden Erdoğan sayılabilir.

Çamlıca Suları III:77c, IVöOSc.

Çamlıca Tepeleri mad. 11.466a, III:437a,

VII:317c. Çamlıcalı Mehmed Efendi Tekkesi

mad. II:467b. Çamlık III:223b. Çamlimanı IV: 5 5a.

Çana Sinagogu Balat'ta, Vodina Cadde-si'ndedir. Bizans döneminde de var olduğu bilinir. l663'te Romanyot Yahudileri tarafından Sefarad Yahudi-lerine satılmıştır. 1950'lerde semtteki Yahudi nüfusunun azalması üzerine kapanan sinagog bugün harap durumdadır.

II:lla. Çanakkaleli, H. İbrahim III:58c.

Çandarlı İbrahim Paşa Camii ve Medresesi mad. IL468a, V:393b.

Çandarh İbrahim Paşa Hamamı mad. Il:468b, VI:457c.

Çankaya Oteli mad. IL468c.

Çap, Hamdi Emin (1892, istanbul -1966, İstanbul) Spor adamı. Altınordu takımında kısa bir süre futbol oynadı. Yükseköğrenimi için İngiltere'de bulunduğu yıllarda futbol üzerinde bilgi ve uzmanlığını artırdı. Yurda dönüşünde, Türk sporunun ilk örgütü olan Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı' nın kuruluşunda görev aldı. İlk Futbol Federasyonu'nda asbaşkanlık yaptı. Futbol kurallarını İngilizce aslından çevirerek Türk futbolunun ilk kural kitabını hazırladı. Futbol hakemliği konusunda da ilk ciddi prensipleri koydu. 1924'te Moskova'da, 1925'te Ankara'da oynanan Sovyetler Birliği-Türkiye milli futbol maçlarında Uluslararası Futbol Federasyonu FiFA'nın tayiniyle hakemlik yaptı. Böylece ilk uluslararası Türk futbol hakemi oldu. 1928-1936 arasında Futbol Federasyonu başkanlığı görevinde bulundu.

Çapa mad. II:469b, IV:3a. ilgili maddeler: Abbas Ağa Çeşmesi I:8a

Abdurrahman Çelebi Camii ve Türbesi I:18c

Bezmiâlem Valide Sultan Çeşmesi II:225c

Darülmuallimat Binası II: 567a Dişçi Mektebi III:63b Gureba Hastanesi III:430c Gureba Hastanesi Camii III:433a

Hekimbaşı Ömer Efendi Medresesi IV:4lb

Lütfi Paşa Mescidi V:231b Yüksek Öğretmen Okulu VII:539b

Çapa, Güneş (1936, Tokat) Voleybolcu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakülte -

si'ni bitirdi. Önce basketbolle başladığı spor yaşamını voleybolla sürdürdü. Fenerbahçe kız voleybol takımında kaptanlığa kadar yükseldi. Bu takımda 1954-1960 arasında 7 yıl üst üste Türkiye şampiyonluğu, 10 yıl da İstanbul şampiyonluğu yaşadı. 1965-1969 arasında kız milli voleybol takımı antrenörlüğü yaptı.

Çapa Tıp Fakültesi

İlgili madde:

İstanbul Tıp Fakültesi Hastanesi IV:24la

Çapa Yahşi II:450c.

Çapan, Cevat (1932, Darıca) Şair, çevirmen, tiyatro kuramcısı. Robert Kolej ve Cambridge Üniversitesi İngiliz Edebiyatı Bölümü'nü bitirdi. Aynı dalda İstanbul Üniversitesi'nde öğretim üyeliğinde uzun süre kaldıktan sonra, şimdi Mimar Sinan Üniversitesi Tiyatro Bölümü başkanıdır. Şiirlerini topladığı ilk kitap Dön Güvercin Dön'dür (1985). Tiyatro incelemeleri arasında İrlanda Tiyatrosunda Gerçekçilik (doktora tezi, 1966), Değişen Tiyatro (1972), John Whiting (1975), şiir çevirileri ve antolojileri arasında Sappho (1966), Üç Kırmızı Güvercin (Sappho, 1971), Umarsız Penelope (Seferis, 1974), Alışkanlıklar da Değişir (Yannis Ritsos, 1982), Çılgın Nar Ağacı (Odisse-us Elitis, 1982), Çağdaş Yunan Şiiri Antolojisi (1982) ve Çağdaş ingiliz Şiiri Antolojisi (1985) vardır.

VII:9b. Çapan, Nerime IV:356c.

Çapanoğlu, Münir Süleyman mad.

IL470b, V:406a. Çapcı, Orhan V:170a.

Çaprastçıyan, Mikael mad. II:470c, 153c.

Çardak İstanbul'a gelen yağ, bal, un, erzak, kahve, tütün, enfiye, pamuk, mensucat vb her türlü zahire, mal ve emtia çardak denen gümrük yerlerine ve depolarına alınır; mallar türlerine göre ihtisab resmi, bac resmi, kantar ücreti, âmediye, reftiye, mizan resmi, imaliye, ruhsatiye, resm-i munzam vb adlar altında vergilendirilir; bu işlemler için çardak emini, çardak naibi, çardak kâtibi gibi görevliler bulunurdu. Çardak işlevinde olan kapan, mizan, mengenelerde de benzeri işlemler yapılmaktaydı. İstanbul çardak ve kapanlarında 80 dolayında çardak naibi ve kâtibi görevliydi. Haliç kıyısındaki Çardak İskelesi önünde ise olası yangınlara karşı ateş kayıkları hazır bekletilirdi. Esnafın, toptancıların sorunlarının görüşüldüğü, muhtesib, kethüda ve naiplerin oturdukları ehl-i hıref divanhanesi de çardak mahallin-deydi. Tartı, muayene ve vergilendirme işlemleri tamamlanan mallar çardaklardan esnafa dağıtılırdı.

Çardak Araba Vapuru mad. II:471a.

Çardak İskelesi IV: 117b, 144a. Çardak İskelesi Deniz Hamamı

III:24c.

Çardak İskelesi Kahvesi Eminönü'nde, Zindankapı yanındaki Çardak İske-lesi'nde bulunan eski yeniçeri kahvehanesi. İskeledeki 56. Yeniçeri Kolluğu çorbacılarının adına ve hesabına işletilirdi. Patrona Halil Ayaklanması (1730) sırasında, asilerin toplanma yerlerinden biri olan kahvehane Vak'a-i Hayriye'den sonra diğer yeniçeri kah-vehaneleriyle birlikte yıkılmış ya da kapatılmış olmalıdır.

Çardak Kulluğu V:119a.

Çardaklı Hamam mad. II:471a, 418a, III:538a, 540c.

Çardaklı Pavyon II:506c. Çardas Lokantası I:356c.

Çarhacı Ahmed Efendi Tekkesi bak.

Akbıyık Mescidi ve Tekkesi

Çark, Y. G. V:286a.

Çarkçı Mektebi I:353b, 354a, III:26b.

Çarkyan, Hacı Mıgırdiç (1800, Kayseri -1899, İstanbul) Ermeni asıllı hassa mimarı. II. Mahmud döneminde (1808-1839) İstanbul'a gelerek, Hassa Baş-mimarı Krikor Amira Balyan'ın yanında çalışmıştı. Eserleri asarında, Sultan Mahmud Türbesi, Beyoğlu'ndaki Üç Horan Ermeni Kilisesi, Santa Ma-ria Latin Kilisesi, Kadıköy'deki Surp Takavor Ermeni Kilisesi ve Tarabya'da-ki İngiltere Elçiliği'nin yazlık binası bulunmaktadır. Yapımında görev aldığı binalar ise Beyazıt Yangın Kulesi, Selimiye, Kuleli, Taşkışla ve Topçu kışlaları ile, Tophane'deki Nusretiye Ca-mii'dir.

Çarşaf İstanbul'da ve Anadolu'da 19. yy' da yayılan ve giderek ferace ile yaşmağın yerini alan kadın üstlüğü. İlkin İstanbul'da ve büyük şehirlerde moda olan çarşafa kenar semtlerde ilgi gösterilmeyerek yeldirme ve maşlah tercih edilmişti. Çarşafın peçeli kullanılmasına karşılık, yeldirme ve maşlah peçesizdi. Arabistan'a gidip dönen ailelerin getirdiği "dolma" ve "torba" tarzı çarşaflar, İstanbul'da, do Lyon, saten düşes, lahuraki, vigoni, şayak, alpaka kumaşlardan, fişekli, harmanlı, volanlı, bastalı, arnuvo, kloş biçimlerde ve hazır olarak da Trabzonkâri-mil-li tarzında dikiliyordu. Renk olarak siyah, lacivert, mor, güvez, nefti, Saksonya mavisi, turkuvaz, tirşe, yeşim, camgöbeği, erguvani, yavruağzı, leyla-ki, bej yaygındı. Peçeler, vual, ajurlu, nakışlıydı. Çarşaf eteğinin altına, tur-nür denen yastık, göğse göğüslük, başa da guguruk denen tepe topuzu bağlanırdı.

Çarşamba mad. U:472a, III:6b, 264c, VII:496c.

ilgili maddeler: Abdülmecid Türbesi I:53b

Büyükotlukçu Yokuşu Sarnıcı IL364b

Cedid Abdürrahim Efendi Medresesi II:391a

Çarşamba Pazarı II:473b Fethiye Camii III:300b Fethiye Medresesi III:301c Hıramı Ahmed Paşa Mescidi IV:66c İsmet Efendi Tekkesi IV:2l6c Mehmed Ağa Külliyesi V:355c Mesnevîhane Tekkesi V:408c

Murad Molla Tekkesi ve Kütüphanesi V:5l6c

Nişancı Mehmed Paşa Camii VI:85c

Şeyhülislam Esad Efendi Medresesi VTI:176b

Şeyhülislam İsmail Efendi Camii

VII: 177a Çarşamba Divanı mad. II:472c, 1:344a,

III:72a, IV:l43b, 227a, V:43c, VL389b,

VII:385b. Çarşamba Pazarı mad. II:473b, 472a,

VL522c. Çarşamba Tekkesi bak. Kurban Nasuh

Mescidi ve Tekkesi

Çarşı Hamamı (Balat) II: l la.

Çarşı Hamamı Kadıköy İlçesi'nde, Sö-ğütlüçeşme Caddesi'nin Külhan Sokağı ile kesiştiği yerde, Osman Ağa Camii'nin yanında yer almaktadır. Banisi Mısırlı Osman Ağa olup, yapı 17. yy'in ilk çeyreğine aittir. Kare planlı soyunmalık kısmı iki katlı düzenlenmiş, üst kattan bir merdivenle külhana yol verilmiştir. Girişin karşısındaki duvarda çift musluklu, mermerden yivli bir teknesi olan, ampir üslubunda zarif bir çeşme yer alır. Üzeri beşik tonozla örtülü, dikdörtgen planlı bir mekân halindeki ılıklık dört kurnalıdır. Soldaki küçük mekânlar hela ve usturalıktır. Dar bir kapının açıldığı sıcaklık yıldızvari bir plan göstermektedir. Köşelerde dört halvet, ortada dikdörtgen şekilli mermer göbektaşı yer alır. Sivri kemerlerin taşıdığı kubbe orta sofanın üzerini örtmekte, girişin karşısındaki enlemesine dikdörtgen planlı sofa ise beşik tonozla örtülmüş bulunmaktadır. Günümüzde faal durumdadır.

Çarşı Hamamı (Üsküdar) III:541c.

Çarşı Mahallesi Kartal İlçesi'nde yer alır. Yakacık Yeni Mahalle, Orta Mahalle ile Gümüşpınar, Cumhuriyet, Hürriyet mahalleleri ve Pendik İlçesi'yle çevrilidir. Nüfusu (1990) 6.890'dır.

Çarşı Olayı 1909'daki 31 Mart Olayı'n-dan bir buçuk ay önce Kapalıçarşı'da yaşanan olay. 28 Şubat 1909'da çarşının kapıları açılır açılmaz hoca kılığında birkaç kişi sokak ortasına bir masa koyup, çıkarılacak yasaların'şe-riata uygun olmasını içeren bir dilekçeyi herkese imzalatmaya başladılar. Kendilerine zorla imza attırılanların

sorularına da "Şeriat istiyoruz!" diye karşılık vermekteydiler. Dindar kişiler bunun hayırlı bir iş olduğu inancıyla oraya yığılınca polis müdahale etmiş ve kalabalığı dağıtmıştı. Bu olay da İstanbul basınında lehte ve aleyhte geniş tepkilere ve yankılara neden olmuştu.

Çarşı Ressamları mad. ll:473c.

Çarşıkapı mad. IL474c. İlgili maddeler:

Çorlulu Ali Paşa Külliyesi II:527c Divan-ı Âli Sokağı Sarnıcı III:71a İstanbul Fetih Cemiyeti IV:222c Kaliçeci Hasan Mescidi IV:400a

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa

Külliyesi V:402a

Mimar Hayreddin Mescidi V:467c

Praetorium VI:282c

Sinan Paşa Külliyesi VIL4a

Yahya Kemal Müzesi VII:413a

Çarşıkapı Geçidi IV:280a.

Çarşılar mad. IL475a, VII:268a. ilgili maddeler: Alışveriş Merkezleri L187c Arastalar I:296c Eyüp Çarşısı III:251a Kapalıçarşı IV:442c Manifaturacılar Çarşısı V:296c Mısır Çarşısı V:449a Sahaflar Çarşısı VI:406c Tiıyaki Çarşısı VII: 271 c

Çartoriski, Adam VI:278c

Çaşnigir Osmanlı sarayında sofra hizmetlerini gören kişi. Hasoda, hazine ve kiler odalarında hizmet eden içoğ-lanlarından bazıları terfi ettirilerek çaş-nigir olurlardı. Sayıları bir aralık 117'ye kadar yükselmişti. Bir kısmı padişahın özel yemeklerini verir, bir kısmı da saray mutfağında pişen yemeklerin dağıtılmasında hizmet ederdi. Başlarına "çaşnigirbaşı" denirdi. Divan-ı Hümayun'un toplantı günlerinde çaş-nigirler, çaşnigirbaşının denetiminde yemekleri dağıtırlardı. Başlarına mü-cevveze, üstlerine de çatma elbise giyerek matbah-ı âmire tarafında oturup bekler, yemek zamanı vezirlere yemek verirlerdi. Hasodaya verilecek yemeklerde çaşnigirbaşı önde olmak üzere yemekleri getirirler, sadrazamla vezirlerin sofrasını kurar, hizmetlerini mehterlerle birlikte görürlerdi. Bayramlarda çaşnigirlere yemekten sonra birer kaftan giydirildiği için, o günlerde arkalarındaki çatmaları çıkarıp yalnız orta kuşağıyla hizmet ederlerdi. Çaşnigirbaşının bir görevi de alay günlerinde padişahın koltuğuna girip ata bindirmekti.

Çatal Çeşmeler mad.E:477a, 303b. Çatalburgaz VII:495a.

Çatalca mad. Il:477c, VL530c, VII:495a. ilgili madde: Çatalca İlçesi II:478b

Çatalca İlçesi mad. IL478b, IV:36a, 137b, 138a, 138b, VII:495a.

ilgili maddeler: Çatalca II:477c Ferhad Paşa Camii III:291c Nakkaş Köyü Camii VL30b Yahköy VII:4l7c Çatalca Yarımadası IIL76b.

Çatalçeşme Eminönü İlçesi'nde, Cağa-loğlu'nda, Babıâli Caddesi üzerindeki Cağaloğlu Anadolu Lisesi (eski İstanbul Kız Lisesi) karşısındaki Çatalçeşme Sokağı, Babıâli Caddesi ile Yere-batan Caddesi'ni (eski adıyla Hilaliah-mer, şimdiki adıyla Prof. Kâzım İsmail Gürkan Caddesi'ni) birbirine bağlar. Çatalçeşme Sokağı'nın genişleyerek küçük bir genişlik oluşturduğu Molla Fenari, Hoca Rüstem, Başmusahip, Dr. Emin Paşa, Tahsin Bey ve Osman sokaklarının açıldığı mahal, oradaki çatal çeşmeden dolayı bu adı alır. Aynı adlı bir mescit, kuduz hastanesi ile biçki ve dikiş yurdu da buradadır.

Çatalçeşme Mescidi mad. II:479b.

Çatladıkapı mad. II:479c, 347a, III:25a. ilgili maddeler: Bukoleon Limanı II:327b Bukoleon Sarayı II:327b

Çatladıkapı bak. Surlar

Çatma Mescit Beyoğlu İlçesi'nde, Kasımpaşa'da, Çatma Mescit Sokağı ile Çatma Mescit Kuyu Sokağı kavşağındadır. Hadîka banisinin Koca Kasım Paşa olduğunu bildirir. Duvarları kagirdir, kırma çatısı kiremit kaplıdır. Yapının kuzeydoğusundaki girişten küçük bir hazırlık mekânı kat edilerek kare planlı harim bölümüne geçilir. Sağdaki merdiven kıvrılarak mahfile çıkar. Yapı günümüzde tamamen yenilenmiş, harim bölümüne betondan fevkani bir mahfil yapılmıştır. Mihrap, minber ve duvarlar yeni Kütahya çi-nileriyle kaplanmıştır. Zamanında ahşap olan minberi ve vaaz kürsüsü bugün yerinde yoktur. Mihrabı dışarıya hafifçe taşkındır. Yapı, güney duvarında dört, doğu ve kuzey duvarlarında üç adet yuvarlak kemerli, ince uzun pencereyle donatılmıştır. Batı duvarı tamamen sağırdır. Kuzeybatı köşesinde sıvayla kaplı, silindir gövdeli, basit minaresi yükselir.