A. ÖZel eğİTİme giRİŞ 2 Özel Eğitim Nedir? 2

DAVRANIŞ ÖNCESİ İPUCU VE SINAMA ÖĞRETİM YÖNTEMİ

Davranış öncesi ipucu ve sınama yönteminde, başlangıçta öğretmen kontrol edici ipucu ve hedef uyaranı birlikte sunar. Bu davranış öncesi ipucu belli sayıda deneme ya da oturumda sunulur. Deneme ya da oturumlardan sonra öğretmen davranış öncesi ipucunu tamamen ortadan kaldırarak öğrencinin sadece hedef uyaran sunulduğunda doğru tepkide bulunup bulunmadığını sınar.

• 
  Bu yöntemde uygulamacı ya da öğretmenin dikkat etmesi gereken nokta belli sayıda kontrol edici ipucu sunulduktan sonra kontrol edici ipucunun tamamen ortadan kaldırılmasıdır.
  
• 
  Davranış öncesi ipucu ve sınama öğretim yönteminin otizm, hafif zihinsel engel , ileri zihinsel engel , fiziksel engellilik ve öğrenme güçlüğü gibi değişik özür gruplarında yer alan çocuklara öğretim yapmakta etkili bir öğretim yöntemi olduğu görülmekledir.
  
• 
  Öğretim yönteminin değişik yaş gruplarına beceri ve davranış öğretiminde etkili bir yöntem olduğu da araştırma bulgularıyla desteklenmiştir.
  
• 
  Okul öncesi dönemde, ilkokul döneminde ve yetişkinlerde etkili biçimde kullanıldığı görülmüştür
  
• 
  Ayrıca bu öğretim yöntemiyle fotoğraflara bakarak nesne isimlerini söyleme, sözcük okuma gibi tek basamaklı becerileri ve telefon kullanma, bisiklet kullanma, bağımsız hareket etme gibi zincirleme beceri ve davranışların da etkili bir biçimde öğretildiği görülmektedir.
  
• 
  Davranış öncesi ipucu ve sınama öğretim yönteminin etkili biçimde uygulanabilmesi için aşağıda sıralanan yedi basamaklı öğretim planını önermişlerdir:
  

a) Öğrencinin tepkide bulunması için ipucu olacak uyaranı belirleme,

b) kontrol edici ipucunu belirleme,

c)davranış öncesi ipucunun nasıl sunulacağını belirleme,

(d) sınama yöntemini belirleme,

(e) tepki aralığı süresini belirleme,

(f) öğrenci tepkilerine sunulacak uygun tepkileri belirleme,

(g) uygulama, kaydetme ve öğrencinin gösterdiği performansa ilişkin değişikliklerde bulunma

DAVRANIŞ ÖNCESİ İPUCU VE SİLİKLEŞTİRME ÖĞRETİM YÖNTEMİ

• 
  Davranış öncesi ipucu ve silikleştirme yönteminde, öğretmen ya da uygulamacı kontrol edici ipucu ve hedef uyaranı birlikte sunar ve zamanla davranış öncesi ipucunu ortadan kaldırır.
  
• 
  Bir başka deyişle, ipucunu giderek azaltma öğretim yönteminde olduğu gibi kontrol edici ipucunu azaltmak üzere bir ölçüt belirlenmez.
  
• 
  Davranış öncesi ipucu ve silikleştirme öğretim yönteminin hafif zihinsel engel, orta zihinsel engel ve ilen zihinsel özürlülük ve çok engellilik, otizm ve gelişimsel gerilik, gibi değişik engel gruplarında yer alan çocuklara öğretim yapmakta etkili bir öğretim yöntemi olduğu görülmüştür.
  
• 
  Bu öğretim yöntemiyle hemen tüm yaş gruplarındaki kişilere okul öncesi dönemden yetişkinliğe kadar- beceri ve davranış öğretiminde etkili öğretim yapılmaktadır.
  
• 
  Okul öncesi dönemde, ilkokul döneminde ortaokul ve lise döneminde ve yetişkinlerde etkili biçimde kullanıldığı görülmüştür.
  
• 
  Davranış öncesi ipucu ve silikleştirme yönteminin kullanıldığı becerileri büyük çoğunluğu yönerge takip etme, vücudun bölümlerini tanıma gibi tek basamaklı davranışlar olmasına karşın bağımsız yemek yeme, karşıdan karşıya geçme gibi kimi zincirleme davranışların öğretiminde de etkili olarak kullanıldığı görülmektedir.
  
• 
  Davranış öncesi ipucu ve silikleştirme öğretim yönteminin etkili biçimde uygulanabilmesi için aşağıda sıralanan yedi basamaklı öğretim planını önermişlerdir.
  

(a) öğrencinin tepkide bulunması için ipucu olacak uyaranı belirleme,

(b) kontrol edici ipucunu belirleme,

(c) ipucunu silikleştirme yöntemini belirleme,

(d) tepki aralığını belirleme,

(e) öğrenci tepkilerine sunulacak uygun tepkileri belirleme,

(f) hedef davranışa bağlı olarak uygun veri toplama sistemini belirleme,

(g) uygulama, kaydetme ve öğrencinin gösterdiği performansa ilişkin değişikliklerde bulunma

Önerilen Kaynaklar:

• 
  Görme Engelli Bireylerin Eğitimi İçin: Tuba Tuncer, Banu Altunay. (2005). Doğrudan Öğretim Model’inde Kavram Öğretimi. Kavram Öğretimi Türkiye. Kök Yayıncılık.
  
• 
  İşitme Engelli Bireylerin Eğitimi İçin: İşitme Engelliler İçin Öğretmen Kılavuzu (2015) MEB Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü
  

KAYNAKÇA

Vuran, S.,&Çelik,S.(2013) Örneklerle Kavram Öğretimi Zihinsel engelli çocuklar için.(2.Baskı) Ankara: Vize Yayınları

Eripek, .(2003).Özel Gereksinimli Çocuklar ve Eğitimi.

Tekin, E. & Kırcaaili-İftar, G.(2001)Özel Eğitimde Yanlışsız Öğretim Yöntemleri

Tuncer, T.,&Altunay,B.(2004).Doğrudan Öğretim Modelinde Kavram Öğretimi.(1.Baskı).Ankara:Kök Yayıncılık

Uysal, A.,(2003) Kavram ve Beceri Analizleri

I. ÖZEL EĞİTİM İHTİYACI OLAN ÖĞRENCİLERE BECERİ ÖĞRETİMİ

YÖNTEM VE TEKNİKLERİ

TEMEL KAVRAMLAR

Beceri: Beceri, bireyin sahip olduğu yetenekler doğrultusunda gerçekleştirdiği faaliyetlerdir.

Bireyin bu faaliyetleri gerçekleştirebilmesi için birden fazla tek basamaklı davranışı basamak atlamaksızın ardı ardına gerçekleştirmesi gerekir.

Birkaç davranışın bir araya gelerek daha karmaşık bir davranışı oluşturmasına zincirleme davranışlar denir. Örneğin, boyama, bulaşık yıkama, bankamatikten para çekme vb.

Zincirleme: Zincirleme, bir becerinin tamamlanması için bireye o beceriyi oluşturan basamakların belli bir sırayla yapılmasının öğretilmesidir.

Beceri Analizi:

Bir beceriyi oluşturan her bir öğretilebilir basamağın sıralanmasıdır.

Sözü edilen bu basamakların neler olduğunun belirlenmesine beceri analizi denir.

Beceri Analizinin Özellikleri

Öğretim öncesinde öğrencinin performansını belirlemek. Öğretim sırasında öğrencinin gösterdiği gelişmeyi kayıt etmek ve öğretimin gidişatını izlemek. Öğretim sonunda da değerlendirme yapmak amacıyla kullanılır. İyi bir beceri analizinde öğretilecek becerilerin sırası mantıklılık izlemelidir. Ayrıca, zincirde öğrencinin amaca ulaşabilmesi için gerekli tüm basamaklar yer almalıdır.

Örnek:

Arabayı çalıştırma becerisinin analizi:

1. Sol ayağıyla debriyaja basar.

2. Sağ eliyle vitesi boşa alır.

3. Sağ eliyle anahtarı kontağa yerleştirir.

4. Sağ ayağını gaz pedalına koyar.

5. Sağ eliyle anahtarı çevirirken, aynı anda sağ ayağıyla da gaz pedalına basar.

Beceri analizinin ne kadar detaylı hazırlanacağı öğrencinin performans düzeyine göre farklılık gösterir.

Çalışılan aynı beceri için kimi öğrencinin beceri analizinde daha az basamak varken kimi öğrencinin analizinde daha çok beceri analizi basamağı olabilir.

Öğrenci beceri analizindeki bir basamağa takılıp kaldıysa, beceri basamaklarındaki sıralama gözden geçirilir ve daha az karmaşık ara basamaklar oluşturulur.

Beceri Analizinin Öğretime Katkıları

• 
  Bilgi
  
• 
  Öğretimin Bireyselleştirilmesi
  
• 
  Öğretimin Kolaylaştırılması
  
• 
  Objektif Değerlendirme
  
• 
  Tekrarlanabilirlik
  

Beceri Öğretim Programının Aşamaları

• 
  Beceri analizinin yapılması ve ölçü aracının oluşturulması,
  
• 
  Öğrencilerin performans düzeylerinin belirlenmesi,
  
• 
  Amaçların oluşturulması,
  
• 
  Öğretim yönteminin belirlenerek öğretim sürecinin yazılması ve uygulanması,
  
• 
  Öğretim sonu değerlendirmelerin yapılması.