A zərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti Niyazi Əlikram oğlu Həsənov Bİznesin strateji İdarə ediLMƏSİ (Dərslik)

Sxem 6.2
Rəqib təhlinin sxemi



Biznesdə rəqib təhlili



Özü və sahələrinə dair mülahizələr



Rəqibi nə yönəldir?



Rəqib nə edir və nə edəcək?





İdarəetmə səviyyələrinin gələcək məqsədləri



Gələcək strategiya

Mövcud strategiya





Rəqib davranış profilinin tərtibi

Təhlil 2 (iki) istiqamətdə aparılır:

1. Müəyyən edilsin ki, rəqib nə yönəldir;
2. Məlum olur ki, rəqibi nə edir və nə edə bilər.
Rəqib konsentrasiyanı öyrənmək üçün onun fəaliyyətini 2 (iki) aspekt üzrə yerinə yetirir:
1. Bütün səviyyələrdə idarəetmə üçün gələcək məqsədləri olan;
2. Rəqibin özü və sahələri ilə bağlı olan ehtimalları.
Təhlil öyrənilməsi ona görə də 2 (iki) istiqamət üzrə keçirilir, rəqib nə edir və nedə bilər:
1. Rəqib mövcud strategiyanı həyata keçirir;
2. Rəqibin imkanlar baxımından zəif və güclü tərəfləri.
Analizin nəticəsi olan bu sahələr üzrə proqnozun tərtibinə fəaliyyət profilinin rəqabətli davranışı olmalıdır.
Rəqibin gələcək məqsədlərinin təhlili:
Rəqibin gələcək məqsədlərinin aydınlaşması firmaya onun fəaliyyətində bir sıra çox mühüm məqamların müəyyənləşməsinə imkan verir. Xüsusilə, onu müəyyənləşdirmək olar ki, rəqib cari vəziyyətlə nə qədər razıdır, nə dərəcədə o öz strategiyasının dəyişdirilməsi üçün getməyə hazırlaşır, əgər onun rəqiblərinin davranışını dəyişsə, o hansı istiqamətlərdə rəqabəti gücləndirəcək vəya zəiflədəcək.
Porter Maykl Yudjin təklif olunan olan gələcək məqsədlərinin təhlili yanaşması aşağıdakı xüsusiyyətlərin öyrənilməsini nəzərdə tutur (77, səh.51-53):
• Maliyyə məqsədləri;
• Riskə münasibət;
• Təşkilatda mövcud olan dəyərlər və normalar;
• Təşkilatın strukturu;
• Nəzarət sistemi və stimullaşdırılması;
• Mühasibat uçotu sistemi;
• Rəhbərlərinin tipləri, xüsusilə ali rəhbərlərinin;
• Firmanın gələcək inkişaf istiqamətləri barədə yaranmış təsəvvürü;
• Direktorlar şurasının tərkibi;
• Müqavilə öhdəlikləri, limit təyin edə bilən alternativ davranış;
• Dövlət tərəfindən davamlı məhdudlaşdırılması.
Əgər rəqib təşkilat çıxış edirsə, bu halda təhsilin daha böyük hissəsi baş təşkilatın gələcək məqsədlərini təhlil etmək üçün vacibdir. Bu vəziyyətin öyrənilməsi aşağıdakı istiqamətlər üzrə aparılır (77, səh. 69) :
• Baş ofisin cari fəaliyyətinin (satış artımı, mənfəət norması və s) nəticələri;
• Baş ofisin ümumi məqsədləri;
• Rəqib təşkilatın baş təşkilatın öyrənilməsi üçün əhəmiyyət dərəcəsi;
• Baş təşkilatın hazırda konkret biznesə daxil olması səbəbləri (şaquli inteqrasiya zərurəti, izafi gücü, paylama şəbəkəsini istifadə etmək istəyi və s.);
• Baş təşkilatın idarəsi altında olan təşkilatlar arasında iqtisadi əlaqələr (şaquli inteqrasiya dərəcəsi, ümumi elmi - tədqiqat, konstruktor işlərinin təşkilinin həyata keçirilməsi və s);
• Ali rəhbərliyin dəyərləri və prinsipləri;
• Baş təşkilatın həyata keçdiyi ümumi strategiya;
• Təşkilatın digər bölmələrinin baş idarəsinin təşkili altında olan fəaliyyətindən asılılıq dərəcəsi (satış həcminə görə, normativlər mənfəətinə, məhdudiyyətlərdə istifadə edilən kapital məqsədləri);
• Diversifikasiya planı;
• Təşkilati strukturun baş təşkilatın hər bir təşkilatın vahidlərini dəqiq yazmaqla mövqe və statusundan;
• Nəzarət və məntəqə rəhbərləri ödənişi;
• Rəhbərlərin adətən təltif tipi (bu strateji davranışın müəyyən tipini dəstəkləyir);
• Kirayə strategiyası;
• Zəifliyi və digər növlərin tənzimlənməsi üçün antitrust;
• Ali rəhbərliyin təşkilata şəxsi münasibəti.
Bundan başqa, baş ofisin biznesinin (məhsul şəxs) strategiyasının portfelini təhlil etmək vacibdir, görək, nə dərəcədə rəqabət aparan təşkilat bu strategiya uyğun fəaliyyət göstərir (portfelin təhlili barədə ətraflı məlumatlara əsaslanır). Bunun üçün aşağıdakı suallara da cavab vermək lazımdır (77, səh. 92):
• Baş ofisdə hansı meyarlar üzrə təsnifat işləri aparılıb;
• Hansı biznes "sağılan inək" siyahısına salınıb;
• Hansı biznes azaldıla və ya xitam verilə bilər;
• Hansı biznesdə sövdələşmələr xüssusi rol oynayır və sabitləşdiricilərin mövcud olması portfelin yaranması üçün əhəmiyyətlidir;
• Hansı biznesdə əsas sıgorta biznes rolu təyin olunur;
• Hansı biznesdə baş təşkilatçılar bazarda pul qoymağa və onların payının genişləndirilməsinə nail olmaq istərdi;
• Hansı biznesə daxil olan pul, mənfəət, satış artımı və s. ən böyük töhfə verir.
Bütün bu təhlilləri apararaq, firma özü üçün müəyyənləşdirə bilər ki, o nə dərəcədə yaxşı mövqe tapmağa çalışır və bu məhsulla o həmin konkret rəqibləri ilə bazarda rəqabət aparmaq iqtidarındadır ki, ona rəqabət mübarizəsini asanlaşdıracaq.