A zərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti Niyazi Əlikram oğlu Həsənov Bİznesin strateji İdarə ediLMƏSİ (Dərslik)

Rəqib davranış profilinin tərtibi:
Aparılmış təhlil nəticəsində nəinki, o nə edir və nə etməli olduğuna təsəvvür yaratmağa cəhd etmək olar, belə ki, o, özünü rəqabət mübarizəsində aparacaq deyə təqdim edir. Onun rəqabət davranış profilini tərtib etmək üçün aşağıdakı suallara da cavab vermək lazımdır:
• Rəqib rəqabət mühitində öz mövcud vəziyyətdən razıdır ya yox;
• Rəqib strategiyanın dəyişilməsində hansı mümkün addımlar ata bilər;
• Rəqibi zəif edir;
• Hansı rəqabət hərəkətləri rəqib tərəfindən ən güclü və ən səmərəli qarşılıq səbəb olacaq.
Firmanın mövqeyi rəqabət mühitində
Rəqiblərin öyrənilməsi, təhlili rəqabət mühiti və rəqabət qüvvələri qurumun rəqabət strategiyasının hazırlanması üçün çox mühüm və qiymətli məlu­mat verir. Lakin, yalnız bu məlumata əsaslanaraq, firma strategiya işləyib hazır­laya bilməz. Ona görə də rəqabət mühitində öz vəziyyətini aydın etmək lazım­dır. Bu məsələ F.Kotler və K.Kellerin 2014-ci ildə «Marketing Management» adlı dərsliyində ət­raf­lı verilib (142. səh. 390—403). Firmanın rəqabət meydanı kifayət qə­dər dəqiq müəyyən mövqeləri olan dörd yerə ayrılır:
1. Bazarda lider mövqeyi;
2. Bazar ətrafında meydan oxuyan mövqe;
3. Mövqe tərəfdarı;
4. Bazarda öz lazımi yerini bilən mövqe.
Müxtəlif mövqelərdə rəqabət olanda, firmanın rəqabətin tamamilə fərqli strategiyasını seçir, hətta əgər onlar tamamilə eyni strategiya artım təşkil edərsə. Firmanın mümkün rəqabət strategiyasını nəzərdən keçirsək, bazarda müxtəlif mövqe tutan, bir şərtlə ki, onların hamısı yığılmış artım strategiyasını həyata keçirir.
Bazarın lideri:
Əgər o, qüvvətli inkişaf strategiyasını seçərsə bu halda bazarın lideri onu aşağıdakı üsullarla həyata keçirməyə cəhd bilər:
• Məhsulun istifadə edilməsi hesabına yeni istehlakçıların, yeni imkanların axtarışının ya məhsulun istehlakının sürətləndirilməsi, məhsulun ümumi bazarını genişləndirmək;
• Bu halda bazarda öz payını genişləndirmək, əgər mövcud bazar payını saxlamaq yaxud da firmanın sürətli artımı nəzərdə tutulmursa.
Bazar payının artırılması uğrunda mübarizə apararaq, liderlər çağırış mövqeyində olur. Rəqabət strategiyasının bu halında aşağıda, rəqabət strategiyasının təhlili zamanı baxılacaq. İndi isə rəqabət strategiyasının liderinin bazar payını necə müəyyən edəcəyinə baxacağıq.
Bazarda öz aparıcı mövqeyini qoruyaraq, liderlər rəqabət strategiyalarının dördə birini tətbiq edə bilərlər.
Birincisi, o innovasiya strategiyasının prinsipinə əsaslanan ola bilər: "İndi biz hamıdan yaxşıyıq amma bunu kimsə nə vaxtsa bizdən yaxşı edə bilər ki, bu kimsə niyə elə biz olmayaq". Belə strategiyada güman edilir ki, liderlər yeni məhsulların və onların çatdırılması sistemlərinin yaradılmasında müştərilər qədər sabit aparıcı mövqeyə malik olmalıdır.
İkincisi, liderlər rəqabət gücünü qoruyub saxlayan strategiyadan istifadə edə bilərlər. Bu strategiyada diqqət münasib qiymət və məhsulun təzələnməsi hesabına yeni ölçüləri, formaları və növlərində cəmləşir.
Üçüncüsü, liderlərə onlara meydan oxuyanlara qarşı yönələn sürətli və cavab tədbirləri nəzərdə tutan qarşıdurma strategiyasını həyata keçirə bilər. Bu strategiyanın keçirilməsi vasitələrinə qarşı hücumlar, öz məhsulunun paylanması şəbəkəsinin daxil olma siyasətinin aparılması və s. aiddir.
Dördüncüsü, liderlər rəqibi narahat edə bilər. Bunun üçün firma onun əsas tədarükçülərinə təsir edə bilər, tənqidi rəqibi təşkil edə bilər, kim onun məhsul­ları paylayır, tovlayıb öz yanına aparmaq və s.