Ali nar bey'E : hazirlamiş olduğU «akaid risaleleri» hakkmdaki 3

Sevâd-I Azam¹⁰⁵

Bu risale, aEr-Reddü alâ Ashâbi'l-Heva, El-Müsemmâ Kitâbü's-Se-vâdil-A'zam alâ Mezhebi'Uİmâmi'l-A'zam Ebû Hanife». Kısaca; «Se-vâd-ı A'zam» diye meşhurdur.

Müellifi «Ebu'l-Kasım İshale bin Muhammed el-Hakim es-Semer-kandfa rahmeiullahi aleyh hazretleridir. İiikâdda Mâturîdî, amelle Ha­nefî'dir. Uzun yıllar Semerkand'da kadılık ve fakihlik vazifesiyle meş­gul olmuştur... «Hakim es-Semerkandh O'nun kısa ve meşhur adı­dır. (342-953) tarihinde vefat etmişâir. O'nun kısa adıyla y>Es-Sevâdü'l-A'zarn» diye tanman bu eseri Mâturîdî akaidinin en eski risalelerinin biridir. Kitapta Ehl-i Sünnet inanışma ait altmışüç mesele ele almıp izahı yapılmaktadır. (Biz sadece esas maddeleri aldık.) Kitaba «Es-Se-vâdü'l-A'zami) isminin verilmesi bir Hadîs4 Şerifte bu tâbirin kullanıl­mış olmasmdandır. Fahr-i Kâinat Efendimiz ümmet arasında bir ihti­lâf çıktığmda, müslümanlar Sevâd-z A'zâm'a yâni büyük çoğunluğun yoluna, kalabalık topluluğa uymaya çağırmıştır ki, o topluluk Ehl-i Sünnet kulesidir.

Es-Sevâdü!l-A'zam'm çeşitli baskılan vardır. (İstanbul 1288, 1309 -Kazan 1878, Bulak 1353) İstanbul'da 1313'de şerhiyle birlikte tab edil­miştir. Osmanlıcaya Aynî Efendi Bulgari tarafından yapılan terceme 1258'de Mısır'da Bulak matbaasmda tâb edilmiştir.

Allah onun ecrini versin.

Kitâb-Us-Sevalt Ül-A'zam Bîsmîllahîrrahmanirrahim

Alemlerin Rabbi olan Allah'a hamd olsun.

Nebilerin ve Resullerin sonuncusu efendimiz Muhammed (s.a.s.) ve âlü ashabmm hepsine selât-ü selâm olsun.

İmdi, Resullah aleyhisselâmm mezhebini soracak-olursanız kendi­sinin buyurduğu gibi; «sırat-ı müstakim»dir. Çünkü o buyurduki; «Mu­sa'nm (s.a.s.) kavmi kendinden sonra yetmişbîr fırkaya ayrıldı. Yet­mişi helak oldu, sadece bir fırkası kurtuldu. İsa'nm (s.a.s.) kavmi de yetmişiki fırkaya ayrıldı. Yetmişbiri helak oldu, yalnız biri kurtuldu. Benim ümmetim de yetmişüç fırkaya bölünür. Bunun yetmişikisi helak olur. Birisi kurtulur.» Soruldu kî; bu fırka hangisidir? Şöyle cevap ver­di: «O ehl-i sünnet vel cemaattir.» Yani sevadi a'zanıdır.

Yine Resulullah (s.a.s.) buyurmuştur ki; cemaatten bir karış ay­rılan, islâm bağmı boynundan çıkarıp atmıştır.

Sevadi azamm belirtisi ise altmışüç maddede özetlenir:

1 - (Bu yolun yolcusu) imanmdan şüphe etmez. Ve inşallah mü-minimdir, diyemez.¹⁰⁶

2 - Müslüman cemaate muhalefette bulunamaz.¹⁰⁷

3 - Mütteki veya mücrim, her müminin arkasmda namaz kılar ve bunu doğru görür.¹⁰⁸

4 - Haramı helâl saymadığı müddetçe; günahından Ötürü, hiçbir kıble ehlini küfürle itham edemez.

5 - Küçük büyük her kıble ehlinin cenazesini kılar ve bunu hak görür.

6 - Hayrm ve şerrin takdirini Allah'tan bilir.

7 - Haksız olarak bir müslümana karşı silâhlı tecavüzde buluna­maz.

8 - Hazerde ve seferde, mestler üzerine mesh etmeyi hak görür.

9 - Her emirin ¹⁰⁹arkasmda Cuma ve Bayram namazlarmı kılar ve bunu hak bilir.

10 - İmanm Allah vergisi olduğunu bilir.¹¹⁰

11 - Kulun her fiilinin Allah tarafından yaratıldığmı bilir.

12 - Kabir azabmı hak bilir.

13 - Allah kelâmmm (Kurbanm) mahlûk olmadığmı kabul eder.

14 - Münker ve Nekir sualini hak bilir.

15 - Dirinin dua ve sadakasmm ölüye fayda vereceğine inanır.

16 - Resulullah’ın (s.a.s.) şefaatini hak bilir.

17 - Resulullah’ın (s.a.s.) miracım hak bilir.

18- Kıyamet gününde amel defterlerinin okunacağmı hak bilir.

19 - Hesabı hak bilir.

20 - Mizanı hak bilir.

21 - Sıratı hak bilir.

22 - Cennet ve Cehennemin şu anda yaratılmış olduğunu ve ebe-diyyen de yok olmayacağmı bilir.

23 - Cenab-ı hakkm kıyamet gününde kulunu vasıtasız olarak he­saba çekeceğini bilir.

24 - Resulullah’ın (s.a.s.) on sahabesinin cennetle müjdelendiği-

ne şehadet eder.

25 - Resulullah'tan (s.a.s.) sonra sahabeden ve öbür ümmetten hiç kimsenin; Hz. Ebubekir'den (r.a.) daha faziletli olamayacağım ve hilâ­fetinin hak olduğunu kabul eder.

26 - Ebubekir'den (r.a.) sonra da Ömer bin el-Hattab (r.a.) on­dan sonra Osman bin Af fan (r.a.), ondan sonra da Ali bin Ebitalib (r.a.) 'm insanlarm en efdalı ve hilâfetlerinin (bu sıraya göre) hak ol­duğunu bilir.

27 - Sahabilerin aleyhinde bulunmaz, gıybetlerini yapmaz.

28 - (İnsanlara benzemeksizin) Allah’ında (kötü işlere) kızıp (iyi işlerden) hoşlandığmı kabul eder.

29 - Allah’ın (ahirette) mahiyetini bilmediğimiz şekilde görülece­ğinin hak olduğuna itikat eder.

30 -Nebilerin mertebesinin evliyadan (tamamen) üstün olduğu­nu kabul eder.

31 -Evliyanm kerametini hak bilir, inkâr etmez.

32 - Allah’ın; saidi şakî yapmasmm adaleti gereği, şakiyi said yap­masmm ise lûtfu gereği olduğuna inanır.¹¹¹

33 - Kâfirlerin Akıllarınm (aslmda) peygamberlerin de (öbür) mü­minlerin de Aklına eş olamayacağım bilir.¹¹²

34-Yaratıcı olarak Cenab-ı Hak'km ezelî ve ebedî olduğuna onun için, durum değiştirmenin düşünülemeyeceğine inanır.

35 -Allah’ın Âlim ve Kadîr olduğunu, onun ilim ve kudretinin ke­sin olduğunu itiraf eder.

36 - Cenab-ı Hak'km, günahkâr müminlere, günahları miktannca cehennemde azab etmesinin hak olduğunu bilir.

37- Mushafta yazılı olanm Kur'an olduğunu ve Allah’ın kelâm-ı olduğunu, mecaz değil, gerçek anlamıyla mahlûk olmadığmı bilir.

33- Halk bunun hayır mı, şer mi olduğunu anlasm anlamasm, Allah teaîânm, dilediğini yaptığmı (şu anda) dilediğini yapmakta ol­duğunu bilir.

39 - İmanın mecazi olmayıp, hakiki olduğunu görür.¹¹³

40- Bir kimsenin dünyada hakka tecavüzü varsa, ve helâllik da almmazsa; kıyamette karşılık olarak onun sevabmm almıp, hak sahi­bine verileceğini bilir.

41-Tâatm tevfik ile denk, isyanm da hızlan ile denk olduğunu bilir. ¹¹⁴

42 - İmanm; kalp ve dil olmak üzere iki uzuvla olacağmı bilir. ¹¹⁵

43 - Allah'ı kalben tanıyıp da, diliyle ikrar etmeyenin kâfir, diliy­le ikrar ettiği halde kalbiyle tasdik etmeyenin ise münafık olacağmı bilir.

44 - Allah'a yer, saman, geliş ve gidiş isnad etmez.

45 - Allah'ı hiçbir şeye benzetmez ve «Onun hiçbir benzeri yok­tur» der.

46 - Bazı durumlarda (çalışıp) kazanmanm farz olduğunu bilir.¹¹⁶

47- İmanm amelden ayrı şey olduğunu bilir.

48 - Bilirki; muttekinin de, günahkârm da imanı (iman olarak) denktir.¹¹⁷

49 - Ölümden sonra dirilmeyi hakk bilir.

50 - Kıyameti hakk bilir.

51 - Vitir namazmm, bir selâmla biten, üç rekât olduğunu bilir.

52 - İmamm abdestinin bozulmasmm, cemaatin namazmı bozaca­ğmı kabul eder.

53 - Az olan ve akmıyan sudan abdestin caiz olmadığmı bilir.

54 - (Abdestini bozmuştuysa) mestlerini çıkaranm, ayaklarmı yı­kaması gerektiğini bilir.

55 - (Abdest bozulunca) iadesinin hakk olduğunu bilir.¹¹⁸

56 - İmanm artmayıp, eksilmeyeceğini bilir.¹¹⁹

57 - İblis laînin, Allah'a ibadet ettiği dönemde, Allah ve melekler nezdinde mümin olduğunu bilir.

58 - Ebubekir ve Ömer (gibi zevatın bile) iman etmediği ve puta taptığı dönemde kâfir olarak bilindiğini görür.

59 - Sevgisinden ötürü Hak aşıklarmdan sorumluluğun düşmeye­ceğini de bilir. ¹²⁰

60 - Allah’ın rahmetinden ümid kesmenin küfür olacağmı bilir.

61 - Son anmda imansız gitme tehlikesini de Hak bilir ve Allah'­tan korkar.