Anadolu üNİversitesi yayini no: 2900 AÇIKÖĞretim faküLtesi yayini no: 1857

İNSAN KAYNAKLARI VE KOMUTA YÖNETİCİLERİNİN

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNDEN DOĞAN SORUMLULUKLARI

İnsan kaynakları yönetiminin temel faaliyet alanlarına iliİkin İK ve komuta yöne- ticilerinin sorumlulukları nedir ya da İK yöneticileri ile komuta yöneticilerinin gö- revleri ve sorumlulukları arasında nasıl bir iliİki vardır sorularının yanıtını verme- den önce komuta ve kurmay yetkilerin ne olduğu üzerinde durmakta yarar var- dır. Yettki, karar verme, diğerlerini çalıİmaya yönlendirme ve onlara emir verme hakkıdır. Yönetimde genellikle komuta ve kurmay yetki birbirinden ayrılır. Komu- tta yettki, iİletmenin asıl amacıyla doğrudan ilgili faaliyetleri kapsar ve en temel yet- ki tipidir. Genellikle doğrudan yetki olarak ifade edilir. Komuta yetki iliİkisi, bir ör- güt hiyerarİisinde en üstten en alta kadar çalıİan ve yetki-sorumluluk iliİkisini sağ- layan bir emir-komuta zinciridir. Bu bağlamda tüm üstler astlarına karİı komuta yetkisine sahiptir. Genel müdür, genel müdür yardımcıları, üretim, pazarlama, İ- nans bölümü yöneticileri komuta yetkiye sahiptirler. Kurmay yettki ise iİletmenin amaçlarıyla dolaylı olarak bağlantılı olan, örneğin, İK, araİtırma ve geliİtirme, rek- lam, halkla iliİkiler, muhasebe gibi faaliyetleri kapsar. Yardımcı bir yetki tipidir, emir verme hakkı içermez. İnsan kaynakları yöneticileri gibi kurmay yetki iliİkisi- ne sahip yöneticiler örgüt faaliyetlerine yardımcı olurlar, önerilerde bulunurlar ve örgütsel faaliyetleri kolaylaİtırırlar.

Komuta Yöneticilerinin Sorumlulukları

İnsan kaynakları yönetiminin en temel özelliklerinden biri İK yönetimi iİlevinin sa- dece bir bölümün sorumluluğunda değil yöneticilerin tümünde olmasıdır. Bir baİ- ka deyiİle İK yönetiminin temel faaliyet alanlarında yerine getirilmesi gereken iİ- levler her yöneticinin iİinin temel bileİeninde yer alır. İlk düzey, orta düzey ya da üst düzey yönetici olması veya üretim, satıİ, büro yöneticisi, hastane müdürü, be- lediye baİkanı vb. olması fark etmeksizin her yönetici, ulaİmaları gereken amaçla- rı birlikte çalıİtıkları insanlarla gerçekleİtirecektir. Bunu yapabilmek için onların İK yönetimi kavramları ve teknikleri hakkında bilgiye sahip olmaları gerekir. Komuta yöneticilerinin İK yönetimi sorumlulukları İunlardır:

• 
  Doğru insanları seçmek ve doğru iİlere yerleİtirmek
  
• 
  Yeni personeli iİe alıİtırmak
  
• 
  Personeli yeni yapacağı iİ için eğitmek
  
• 
  Her personelin iİ performansını iyileİtirmek ve geliİtirmek
  
• 
  İİ birliği içinde çalıİmayı sağlayacak doğru çalıİma ortamını ve iliİkilerini geliİtirmek
  
• 
  İİletmenin politikalarını ve prosedürlerini belirlemek ve açıklamak
  
• 
  İİçilik maliyetlerini kontrol etmek
  

Komuta yöneticiler: Örgütün temel amacıyla doğrudan ilgili faaliyetlerin yönetilmesinden sorumlu olan ve emir verme hakkı bulunanlardır.

Kurmay yöneticiler ise iİletmenin temel amacıyla dolaylı iliİkisi bulunan faaliyetlerin yönetilmesinden sorumlu olan ve emir verme hakkı bulunmayan yöneticilerdir.

Bir iİletmedeki yöneticilerin tümü aynı zamanda İK yöneticisi olarak kabul edilir.

• 
  Her bireyin yeteneklerini geliİtirmek
  
• 
  Sorumlu olduğu personel grubunun moralini yükseltmek ve sürdürmek
  
• 
  Personelin sağlığını korumak ve çalıİma koİullarını iyileİtirmek
  

Komuta yöneticileri yukarıdaki iİlevleri yerine getirerek sorumlu oldukları bö- lümün amaçlarına ulaİmasını sağlarlar. Komuta yöneticilerinin İK iİlevlerine iliİkin yaptıklarına ilave olarak çoğu iİletmede ayrı bir İK bölümü kurulur. İİletmede ay- rı bir İK bölümünün bulunması komuta yöneticilerinin bu sorumluluklarını orta- dan kaldıramayacağı gibi, onların bu sorumluluklarını yerine getirmeleri İK bölü- mü ihtiyacını ortadan kaldırmaz.

İnsan kaynakları yöneticilerinin komuta ve kurmay yönetici, danıİman, fonksiyonel uzman, fonksiyonel yetkili, stratejik ortak ve personel savunucusu gibi pek çok rolü ve sorumluluğu vardır.

İnsan Kaynakları Yöneticilerinin Sorumlulukları

İnsan kaynakları yöneticilerinin temel sorumlulukları İunlardır:

• 
  Kendi bölümlerinde ve kendi hizmett alanındaki insanların faaliyettlerini yönlendirmek (komutta yönetticisi olarak): İK yöneticileri, öncelikle kendi bölümlerinde, daha sonra da sorumluluklarındaki hizmet alanlarına çalıİan insanların faaliyetlerini yönlendirerek komuta fonksiyonunu yerine getirir- ler. Baİka bir deyiİle, İK bölümü içinde komuta yetkiyi kullanır. Personel kayıtlarını tutma, sigorta ve emeklilik iİlemlerini yapma, ücretlendirme, eğit- me, iİten çıkartma gibi temel düzeyde gerekli İK faaliyetleri personel ya da
  

İK bölümü tarafından yapılır. Buna ilave olarak temizlik, yiyecek-içecek, bahçe iİleri, çocuk bakımı, araçların idaresi vb. gibi idari iİlerin de İK bölü- münde yapılması söz konusudur. Bu düzeydeki İK yönetimi daha çok bir memuriyet ve idari destek operasyonudur.

• 
  İİlettmenin sttrattejik planlarının yapılması ve uygulanması süreçlerine kattıl-
  

mak (sttrattejik orttak olarak): Rekabet ortamı İK yöneticisini stratejik bir iİ or- tağı (partneri) ve temel bir karar verici olarak görmektedir. Geleneksel per- sonel yöneticilerinin aksine İK yöneticinin rolü, yüksek nitelikli insanlar sağlayarak ve etkili bir stratejik plan geliİtirmede komuta yöneticilerle bir- likte çalıİarak iİletmenin rekabet avantajı sağlamasına katkıda bulunmaktır.

İK fonksiyonu sadece idari bir destek fonksiyonu olmaktan çıkıp iİ strateji- lerinin planlanmasına ortak olma yönünde değiİmek zorundadır. Bu deği- İim, İK yönetimi fonksiyonunun bir İirketin kazancını olumlu İekilde etki- leyecek stratejik bir iİ ortağı olmasını gerektirir.

• 
  İnsan kaynakları fonksiyonel alanına giren faaliyettleri yapmak (uzman
  

olarak): İnsan kaynakları yönetiminin faaliyet alanları stratejik İK yönetimi;

İKnın planlanması; iİ analizlerinin yapılması ve buna bağlı iİ tanımlarının ve iİ gereklerinin hazırlanması; personel bulunması, seçilmesi, iİe yerleİtiril- mesi ve alıİtırılması; performansın değerlendirilmesi ve geliİtirilmesi; kari- yerin planlanması ve geliİtirilmesi; İK’nın eğitilmesi ve geliİtirilmesi, motive edilmesi, ödüllendirilmesi, ücretlendirilmesi, ek olanaklar sağlanması; İK’n sağlığına ve güvenliğinin sağlanmasına iliİkin tüm önlemlerin alınması; en- düstriyel iliİkilerin kurulması ve sürdürülmesi; örgütsel disiplinin sağlanma- sı; gerektiğinde çokuluslu İK yönetimi uygulamalarının yapılmasıdır. Ayrıca tüm bu faaliyet alanlarında kullanılmak üzere teknolojiden etkili bir biçim- de yararlanılması, İK bilgi sisteminin kurulması ve sürekli güncel tutulması, insan kaynaklarına iliİkin her türlü bilginin gizliliğinin güvence altına alın- ması eklenebilir. İnsan kaynakları yönetiminin kapsamına giren faaliyetlerin sayısı ve niteliği organizasyonun büyüklüğüne ve ihtiyaçlarına bağlı olarak değiİir.

• 
  İİlettmenin ttümünde İK faaliyettlerini koordine ettmek (fonksiyonel yettkili ola- rak): İK yöneticileri aynı zamanda İK faaliyetlerinin koordinatörü olarak da fonksiyon üstlenir. Bu görev genellikle fonksiyonel kontrol olarak bilinir. İK yöneticileri ve uzmanları bu görevi, önceden belirlenen İK amaçlarının, po- litikalarının ve prosedürlerinin iİletmenin tümünde düzenli ve sürekli bir İe- kilde uygulanmasını güvence altına almak için üstlenirler. Bu görevleriyle üst yönetimin sağ kolu olarak rol oynarlar.
  
• 
  Komutta yönetticilerine servis vermek ve danıİmanlık yapmak (kurmay-da- nıİman olarak): Bunlara ilave olarak komuta yöneticilerine servis vermek ve danıİmanlık yapmak İK yöneticilerinin en önemli görevlerinden biridir. Örneğin; personelin iİe alınmasında, eğitilmesinde, değerlendirilmesinde, ödüllendirilmesinde, terİ ettirilmesinde ve iİten çıkarılmasında İK yönetici- leri komuta yöneticilerine destek verirler. Aynı zamanda sağlık ve kaza si- gortası, emeklilik, tatil vb. gibi ek olanak programlarını idare ederler. Komu- ta yöneticilerine sosyal güvenlik yasalarına uymaları konusunda destek ve- rirler, iİçi-iİveren iliİkileri ve İikayetler konusunda önemli bir rol oynarlar. Bu servis faaliyetlerinin bir parçası olarak İK alanındaki yeni yaklaİımlar ve problem çözme yöntemleri konularında güncel bilgi sağlayarak bir yenileyi- ci/geliİtirici rol oynarlar.
  
• 
  Personeli korumak ve onları savunmak (personelin savunucusu olarak): İK
  

yöneticileri komuta yöneticilerine destek hizmeti verirken personelin tarafı- nı tutma ve onların savunuculuğunu yapma rollerini unutmamalıdırlar. Bu- nun için İK yöneticileri personele nasıl davranılması gerektiğinin açık bir İe- kilde tanımlanmasında sorumluluk üstlenmelidir. Personelin adil olmayan uygulamaları tartıİabilmelerini sağlayacak mekanizmaların kurulmasını ve iİletilmesini sağlamalıdırlar. Ayrıca personelin ihtiyaç ve beklentilerini üst yönetime iletmesi beklenen kiİiler İK yöneticileridir.