Apuntamentos e exercicios (gramática e ortografíA)
Yüklə 0,88 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- * OLLO
|
GALEGO
(GRAMÁTICA E ORTOGRAFÍA) 
TEMA 1: EXERCÍCIOS: 1º: FAI A TRANSCRIPCIÓN FONOLÓXICA DESTE TEXTO: “Capetón”, dicían os nosos mariñeiros. Tiña gracia, soaba ben. Aínda que non era así. Xacinto sabíao. El tiña bo oído. Escoitara a pronuncia atentamente. Sempre tivo máis curiosidade que os demais por estas cousas, máis cultura. El sempre quixo chegar a ser unha persoa culta. Por iso atendía moito as explicacións do seu mestre cando ía á escola. ------------------------------------------------------------------------------ 2º: DI A ABERTURA (A= aberto; P= pechado) DO “E” E MAIS DO “O” NESTAS PALABRAS:
------------------------------------------------------------------------------ 3º: DIFERENCIA DE SIGNIFICADO NESTAS PALABRAS HOMÓFONAS:
TEMA 2: DITONGACIÓNS: O ditongo (NON: diPtongo) é a agrupación de dúas vogais nunca mesma sílaba. Pero para que se dea esta circunstancia é preciso que polo menos unha das vogais sexa pechada (i, u). Exs: Vougo (baleiro, deserto); Ousia (ábsida); Vouta (Bóveda)
Ai Au Ia Ua Ei Eu Ie Ue Oi Ou Io Uo Nos ditongos o núcleo é a vogal máis aberta: Ou-ro. Xei-tei-ra. Noi-te. Clases de ditongos: Crecentes: A abertura das vogais vai de menos a máis, é decir, que crece. Son pouco frecuentes en galego. Exemplos: Cien-cia. Ma-nuel.
que decrece. Son os máis característicos do galego. Exemplos: Fei-ra. Xou-ba. Troi-tas.  
 + e i - (decrece a abertura da boca)
Homoxéneos: Cando na mesma sílaba se atopan dúas vogais Pechadas. Neles o núcleo é a vogal que recibe máis intensidade. Ex: Lin-güis-ta. Diu-ré-ti-co. OLLO : os ditongos homoxéneos en final de palabra aquipáranse aos decrecentes a efectos de acentuación gráfica e, polo tanto, non se acentúan as palabras agudas rematadas en estes ditongos: partiu, azuis. TRITONGO: encontro de tres vogais nunca única sílaba. Fórmase cunha vogal tónica, aberta ou media, entre dúas vogais pechadas: EX: Cu-miais. Ha-bi-tuais. Bueu. Luou.
EX: Rí-o. Crú-a. Mo-er. Má-go-a. Me-di-te-rrá-ne-o TEMA 3: A ACENTUACIÓN. No galego soamente se usa un tipo de acento, o acento agudo (´). ESQUEMA: REGRAS DE ACENTUACIÓN GRÁFICA:
* OLLO: Sobre as agudas: A efectos de acentuación gráfica, en final de palabra os ditongos homoxéneos (iu, ui) equipáranse aos ditongos decrecentes e, polo tanto, non se acentúan nas palabras agudas. Exemplos: partiu, azuis. * CASOS ESPECIAIS DE ACENTUACIÓN: 1º CASO: Acentuación de i, u en hiato: As vogais “i”, “u” tónicas acentúanse graficamente cando van inmediatamente antes ou despois dunha vogal átona, para indicar que pertencen a sílabas distintas e que, polo tanto, non forman ditongo. Exemplos: Acentúo, aínda, baúl, Paúl, túa, lúa, rúa, rúas, túas, súas, caída, saída, Coímbra, constituíu, egoísmo, miúdo, muíño, moía, prexuízo, xuízo, raíña, raíz, río, tío, lío, roía, ruído, saía, saín, caín, ruín, saír, traía, etc.
Exemplos: playboy (aguda rematada en ditongo decrecente: “oy” = “oi”), spray (coma convoi, samurai), hóckey, hippy, hobby, rugby, whisky. 3º CASO: Acentos diacríticos: Úsase para distinguir dúas palabras que se escriben igual, para evitar confusión. PALABRAS CON ACENTOS DIACRÍTICOS OBRIGATORIOS:
4º CASO: Verbo + pronome enclítico e verbo + 2ª forma do artigo: Se o verbo leva despois o pronome unido a el, ou o artigo (este sempre mediante guión), trátase coma se fose unha soa palabra e acentúase segundo as normas anteditas. Exemplos: * Con pronomes enclíticos: Cantaraa, cantáraa. Bebérala, beberala. Catárana, cantarana. Métese, méteseche. Metéusenos, metéusevos, metéronvolo. Tómao, tómallo, tómallos, tómallelo. * Con 2ª forma do artigo: Ti cóme-lo caldo; É bo come-lo caldo; Ti bebéra-la auga; Ti bebera-la auga. OLLO: As formas verbais que levan til diacrítico mantéñeno cando van unidas a un pronome átono. Exemplo: é / élle; éa; dáo; dáme; dálle; ti dálo á forza; ti dáslle; ti dásme; ¿ti vélo comprar? 5º CASO: Adverbios en –mente: Nunca levan til, porque son graves rematadas en vogal. 6º CASO: Interrogativos e exclamativos: * Non se acentúan os interrogativos e exclamativos directos: Exemplo: ¿Canto queres? ¿Onde vas? ¿Como estás? ¿Cal é o teu coche? ¿Que fixeches? ¿Por que non vas hoxe? ¿Cando vés? ¡Como medraches, neno! ¡Que caro! ¡Onde vas! ¡Que desgraza! ¡Que demo de rapaces! * Tampouco se acentúan as formas do interrogativo e do exclamativo cando introducen interrogativas indirectas: Exemplo: Pregúntalle canto quere polo coche. Pregúntalle onde está o meniño. Pregúntalle cando volve. ATENCIÓN: Soamente se acentuarían se fose preciso para evitar confusións: Exemplo: Dille qué queres/Dille que queres; Xa sabes qué hai/Xa sabes que hai TEMA 3: EXERCICIOS: 1º: Indica a norma de porqué se acentúan (ou non se acentúan):
2º: Facer un dictado e poñer como exercicio aclarar as normas de acentuación dunha serie de palabras suliñadas. 3º: Pon o til adecuadamente ás seguintes palabras, se deben levalo:
4ª: Indica cales destas parellas de palabras levan til diacrítico:
TEMA 4: A DIÉRESE: * Úsase coa letra u para indicar que se pronuncia esta vogal nas sílabas güe, güi, fronte a gue, gui. Exemplos: antigüidade, bilingüe, argüír, argüían, lingüista, lingüística, ungüento. * Úsase tamén coa letra i na 1ª e 2ª persoas (P4 e P5) de plural dos copretéritos (pretérito imperfecto de indicativo) dos verbos rematados en: -aer (caer, decaer, recaer, traer, atraer, contraer, distraer, extraer) -oer (roer, corroer, doer, moer, remoer) -aír (saír, sobresaír) -oír (oír)
-aer: caïamos, caïades -oer: roïamos, roïades -aír: saïamos, saïades -oír: oïamos, oïades
Ponse a diérese porque este i forma sílaba por si soa (ca-i-a-mos) aínda que sexa átono. E desta maneira distínguense estas formas verbais (P4 e P5 do copretérito) das do presente de Subxuntivo, nas que este i forma ditongo: caiamos, caiades (Ca-ia-mos, ca-ia-des). * Polo tanto (e aínda que nestes casos non exista homonimia, porque o subxuntivo é distinto: arguamos, arguades; construamos, construades), tamén debe usarse diérese sobre o i nas P4 e P5 dos Copretéritos dos verbos rematados en: -uír: argüír, constituír, construír, reconstruír, destruír, influír, fluír, confluír.
Argüïamos, argüïades. Construïamos, construïades. Fluïamos, fluïades.
1-Cando se quere reproducir fielmente a pronuncia do galego oral ou dialectal: Exemplo: n´é verdade; n´o fixen; ont´á noite; 2-Cando se citan títulos ou cabeceiras de publicacións sempre que o artigo inicial se integre coas preposicións “de” ou “en”: Exemplo: O argumento d´A Esmorga. Iso está n´Os Eoas. TEMA 6: SIGNOS DE INTERROGACIÓN E ADMIRACIÓN: A interrogación ( ? ) e a exclamación ( ! ) só se poñen ao final da frase: Exemplos: Por que non foches onte ao cine ? Cando queres que vaia contigo ? Vaiche boa ! Malo raio te coma !
-Fan o plural en –s: mesa/mesas; café/cafés; bocoi/bocois; lei/leis. -Os estranxeirismo acabados en vogal fan o plural en –s ou ben respectando a forma plural da lingua de orixe: spray/sprays; hippy/hippys ou tamén hippies.
-Engaden –es: mar/mares; paz/paces; luz/luces. -Os estranxeirismos, en xeral, tamén (palier/palieres; somier/somieres; húsar/húsares; dólar/dólares), a non ser algúns casos de palabras pouco integradas, que poden formar o plural en –s: póster/posters ou pósteres; gángter/gángteres ou gángters; júnior/júniores ou júniors.
-Agudas en –s fano engadindo –es: deus/deuses; compás/compases, a non ser as rematadas en grupo consonántico (tamén as acabadas en –x [ks]: luns, fax, lux, unisex, que permanecen invariables. -As graves e esdrúxulas en –s ou en –x [ks], son invariables: chomomicas, lapis, martes, oasis, xoves, mércores, bíceps, tórax, clímax, télex, etc.
Engaden –s: can/cans; lambón/lambóns; dolmen/dolmens; mitin/mitins.
-Os monosílabos engaden –es: cal/cales; el/eles; tal/tales; val/vales; xel/xeles; vil/viles; fol/foles; gol/goles; mal/males; mol/moles; sol/soles. -As palabras compostas en que o 2º elemento sexa algún monosílabo acabado en –l, fan o plural coma o monosílabo, é dicir en –es: chuchamel/chuchameles; xirasol/xirasoles;ollomol/ollomoles; cartafol/cartafoles. O plural de aquel é aqueles (aínda non sendo un monosílabo nin un derivado de el, polo que cabería esperar un plural uns ele e aquele, coma no portugués, e así os plurais serían loxicamente eles e aqueles. A explicación estaría na posterior perda da vogal final). -As agudas polisílabas substitúen o –l por –is: animal/animais; aval/avais; fiel/fieis; cruel/crueis; civil/civís; español/españois; control/controis; azul/azuis; Paúl/Paúis. OLLO: caracol/caracois; aerosol/aerosois.
A maioria delas son estranxeirismos ou cultismos, e forman o plural engadindo –s: frac/fracs; club/clubs; pub/pubs; snob/snobs; clac/clacs; coñac/coñacs; lord/lords; tic/tics; crómlech/crómlechs; sándwich/sándwichs; sketch/sketchs; stick/sticks; round/rounds; talmud/talmuds; rosbif/rosbifs; anorak/anoraks; búmerang/búmerangs; iceberg/icebergs; ring/rings; smóking/smókings; álbum/álbums; réquiem/requiems; slálom/sláloms; tándem/tándems; tótem/tótems; clip/clips; jeep/jeeps; hándicap/hándicaps; boicot/boicots; complot/complots; fagot/fagots; mamut/mamuts; robot/robots; spirnt/sprints; test/tests; trust/trusts; leitmotiv/leitmotivs. EXERCICIOS: 1-Dictar un texto e pedir a xustificación teórica de todos os plurais. 2-Pon en plural as seguintes palabras:
3-Xustifica teoricamente o plural das seguintes palabras:
TEMA 8: FEMININOS E MASCULINOS: * MASCULINOS:
Exemplos: teitume, lume, gume, costume, legume, cume, estrume, cerume, arame, enxame, exame, nome, etc. Excepto: servidume, negrume (escuridade intensa; melancolía, tristeza; capa de suciedade), que son femininas. * Leite, aceite, couce, ubre, sangue, peite, sal, mar, cal, costume, fel, mel, sinal, nariz, lume, cume, labor, xeonllo, riso, sorriso, til, cuspe, berce, dinamo, trade, xene, cumio, iota (e demais letras gregas), cardume, estrume, pesadume, paradoxo, acedume, bechamel, cárcere, teitume, xiz, zócolo, testemuño (declaración da testemuña: testimonio en castelán). *FEMININOS: * Rematados en –axe: tatuaxe, equipaxe, viaxe, friaxe, personaxe,… Excepcións: traxe, paxe, garaxe. * Rematados en –ite: apendicite, bronquite, sinosite,… * Rematados en –se: análise, trombose, cirrose, antítese,… (sífilis é feminino, pero mantense escrito así). * Rematados en –ade: liberdade, puberdade, lealdade, irmandade,.. * A maioría das árbores froiteiras: cerdeira, laranxeira, ameixeira, maceira, figueira, (pero: o figo), nespereira (pero: o néspero), amorodeira (pero: amorodo ou morodo). Excepcións: castiñeiro, limoeiro, piñeiro, pexegueiro. *Cor, color, dor, dolor, auga, arma, aula, aguia, alma, arte, podremia, sebe, sede, árbore, ponte, orde, desorde, contraorde, pantasma, calor, suor, canle, fame, orixe, pálpebras, armazón, icona, cute, tise, dose, feluxe, personaxe, ábsida, arquitrabe, azouta, birreme, trirreme, tanza, sedela, apócope, avestruz, apóstrofe, estrea, fin (remate), paréntese, pube, rega, seca, sentinela, síncope, análise, marxe, testemuña (o que presencia algo, testigo en castelán). ATENCIÓN: O xénero oposto permite establecer diferencias de significado: * Individual/colectivo: leño/leña, ovo/ova, froito/froita, madeiro/madeira, gran/gra, etc. * Maior/menor: cesta/cesto, leira/leiro, agra/agro, carballa/carballo, foxa/foxo, palleira/palleiro, lago/laga. Pero OLLO: machado/machada, vasoiro/vasoira. * Forma diferente: zapato/zapata, río/ría, porto/porta, pozo/poza, sacho/sacha, caldeiro/caldeira. * Río/Comarca: o Arnoia/A Arnoia, o Limia/A Limia, o Ulla/A Ulla… TEMA 8: EXERCICIOS (de Exemplo): 1º: Nesta lista de palabras pon M (Masculino) ou F (Feminino):
2º: Di o feminino das seguintes palabras:
3º: Traduce ao galego unha serie de frases: 1-Hacía mucho calor y el testigo no declaró. 2-El tenía muy mal color porque acababa de hacer unos análises. 3-Hicimos el viaje de novios a las cumbres del Pirineo. 4-Estudiando el origen del arte griego, apareció un fantasma en el aula. Masculino –án / Feminino –á // Masculino –ano / Feminino –ana:
Exemplos: alazán, alazá; aldeán, aldeá; ancián, anciá; artesán, artesá; barregán, barregá; bosquimán, bosquimá; capitán, capitá; chan, chá; cidadán, cidadá; cirurxián, cirurxiá; cortesán, cortesá; cotián, cotiá; cristián, cristiá; curmán, curmá; ermitán, ermitá; escribán, escribá; gardián, gardiá; gran, gra; insán, insá, san, sá; irmán, irmá; livián, liviá; louzán, louzá; malsán, malsá; marrán, marrá; musulmán, musulmá; nugallán, nugallá; pagán, pagá; rufián, rufiá; sancristán, sancristá; sultán, sultá; tecelán, tecelá; temperán, temperá; temporán, temporá; truán, truá; van, va; verán; vilán, vilá. Este sufixo serve tamén para formar xentilicios: Exemplos: afgán, afgá; alemán, alemá; castelán, castelá; catalán, catalá; coimbrán, coimbrá. Pero especialmente tamén os referidos a lugares galegos: arzuán, arzuá; bergantiñán, bergantiñá; caldelán, caldelá; vilagarcián, vilagarciá; salnesán salnesá; muxián, muxiá; fisterrán, fisterrá; compostelán, compostelá; etc. Pero certos xentilicios galegos poden facerse coa súa forma local –ao/-á: Ejemplos: arnoiao, arnoiá; burelao, burelá; courelao, courelá; caldelao, caldelá (do Castro Caldelas); ribeirao, ribeirá (do Ribeiro); mariñao, mariñá (da Mariña). Tamén se admite a forma feminina local –án en casos como: unha carnotán, unha fisterrán, unha muradán, etc.
Vén da terminación latina –ANUM, -ANAM. Exemplos: africano, americano, anglicano, arcano, artesiano, asturiano, australiano, bacteriano, boliviano, colombiano, cubano, decano, diluviano, franciscano, fulano, gregoriano, hispano, humano, inhumano, italiano, lusitano, luterano, mahometano, meridiano, metropolitano, miliciano, mundano, oufano, paisano, peruano, pondaliano, rosaliano, (de estilo, de autor), profano, provinciano, puritano, republicano, romano, semana, soberano, tirano, transmontano, ultramontano, urbano, valenciano, veterano, vexetariano, xermano, etc. As palabras cultas conservan a terminación –ano/-ana: bímano, diáfano, cocainómano, bibliómano, tímpano, cleptómano, ébano, melómano, mitómano, órgano, pínfano, tétano, morfinómano. Masculino –án / Feminino –ana: Só para os pexorativos: barrigán, barrigana; barullán, barullana; brután, brutana; burrán, burrana; bocalán, bocalana; cabezán, cabezana; cagán, cagana; carallán, carallana; carcamán, carcamana; charlatán, charlatana; farfallán, farfallana; folgazán, folgazana; lacazán, lacazana; langrán, langrana; larpán ,larpana; leilán, leilana; lerchán, lerchana; lordán, lordana; loubán, loubana; mentirán, mentirana; orellán, orellana; pailán, pailana; papán, papana; parvallán, parvallana; paspán, paspana; pastrán, pastrana; pelandrán, pelandrana; pillabán, pillabana; porcallán, porcallana; ruán, ruana; testalán, testalana; testán, testana; toleirán, toleirana; etc. Masculino –ón / Feminino -oa, –ona:
OLLO: Exemplos: anfitrión, anfitrioa; bretón, bretoa; campión, campioa; ladrón, ladroa (pero tamén ladra); león, leoa; patrón, patroa; saxón, saxoa; teutón, teutoa.
Queda só reservado para os aumentativo e os pexorativos: Exemplos: Aumentativos: Homón, mullerona, zapatón, casona. Peyorativos: Abusón, abusona; acusón, acusona; faltón, faltona; preguntón, preguntona, etc. OLLO: Non confundir as palabras cultas con terminación –on (átona): canon, colon, corion, décathlon, épsilon, ípsilon, micron, epíploon, cripton, isquion, necton, neon, newton, ómicron, párkinson, radon, taxon, telson. O anglicismo nylon, adáptase ao galego como: nailon. 1º-Lembra o xénero destas palabras e ponlle diante o artigo correspondente:
2º-Indica o feminino das seguintes palabras:
TEMA 9: COMPARATIVOS E SUPERLATIVOS: Ademais das formas analíticas (*) da comparación, úsanse tamén os comparativos sintéticos (*) seguintes: Para bo (en vez de máis bo) Mellor Para malo ou mao (en vez de máis malo ou máis mao) Peor Para grande (en vez de máis grande) Maior ou Meirande Para pequeno (en vez de máis pequeno) Menor Para grande/alto (en vez de máis grande ou alto) Superior (coa prep. a) Para pequeno/baixo (en vez de máis pequeno ou baixo) Inferior (coa prep. a) EXS: Alberte é superior a Alexandre. Alberte é inferior a Alexandre. Para formar superlativos absolutos úsase o sufixo –ísimo: Exemplo: altísimo, grandísimo. Este sufixo ás veces engádese á raíz culta da palabra e non á patrimonial: Exemplos: antigo, antiquísimo; fiel, fidelísimo; nobre, nobilísimo. Nos adxectivos rematados en –ble ou en –bel este superlativo ten sempre a terminación –bilísimo: Exemplos: Amable ou amábel - amabilísimo; Estable ou estábel - estabilísimo. En rexistros cultos aparecen os superlativos co sufixo –érrimo. Exemplo: de célebre - celebérrimo de libre - libérrimo de mísero - misérrimo de pobre - paupérrimo de pulcro - pulquérrimo de úbere - ubérrimo
(*) Analítico: quere dicir mediante varias palabras ou cun complexo ou fórmula. (*) Sintético: quere dicir de forma simple, mediante unha soa palabra.
O 1º grao do adxectivo ou grao positivo expresa libremente unha calidade que posúe: EX: pan fresco; pan duro. O 2º grao do adxectivo ou superlativo eleva esa calidade ao grao máis alto: EX: pan fresquísimo; pan durisímo ou pan moi duro. O 3º grao do adxectivo é a comparación. Comparar consiste en atribuír unha calidade a algo ou alguén poñéndoo en relación con esa mesma calidade existente noutro ou noutros obxectos. Non só se compara o adxectivo, senón que tamén se compara o verbo (EX: fala máis do que fai), o adverbio (EX: tira máis para aquí que para aí) e o substantivo (EX: serve o mesmo para cans que para gatos).
(adverbio) (relator) + verbo +Tan/Tanto + adxectivo + Como/Coma + segundo termo EX: Brais está tan alto coma Xoán Tamén hai outro xeito de realizar a COMPARACIÓN DE IGUALDADE: (Neste caso empréganse as conxuncións igual que a comparación de superioridade e inferioridade). + verbo + igual (de) + adxectivo + Ca/Que/Do que + 2º termo EXS: Iria é igual (de) fermosa Ca/Que/Do que Xoana COMPARACIÓN DE INFERIORIDADE: (adverbio) (relator) + verbo + Menos + adxectivo + Que/Ca/Do que + 2º termo
(adverbio) (relator) + verbo + Máis + adxectivo + Que/Ca/Do que + 2º termo
EX: Ela sabe tanto como sabe Xoán Ela sabe tanto como ti sabes
(min, ti, ela, el, nós, vós, elas, eles) EX: Corre tanto coma min
EX: Corre tanto como/coma unha panteira Ca …2º termo é un pronome persoal EX: Corre máis/menos ca min Do que …2º termo é un verbo (unha oración) EX: Fala máis/menos do que pode Ca/Que/Do que Nos demais casos calquera delas. EXS: Corre máis ca un can Corre máis que un can Corre máis do que un can * OLLO: algunhas gramáticas non permiten usar do que nestes casos, e só permiten usar Ca ou Que. Pero debería permitirse porque: “Corre máis ca/que un can”, é o mesmo que: “Corre máis do que (corre) un can” , (aínda que o verbo vaia elidido). TAMÉN se deben empregar COMA e CA se o 2º termo é unha: Oración temporal ------> EX: Fixo COMA CANDO lle deron aquel o susto. Está mellor CA CANDO era un mociño Oración de relativo --- EX: Despediuse COMA QUEN vai á guerra É máis maleducado CA QUEN cuspe no chan Oración condicional -- EX: Fixo COMA SE non ouvise o que lle dicían Corre mellor CA SE lle viñese un lobo detrás * Cando a comparación ten como 2º termo un sintagma cuantitativo é posible o uso da preposición DE: EXS: Non vale máis de dez mil pesos = Non vale máis ca dez mil pesos. ATENCIÓN: CONTRACCIÓN DA PARTÍCULA COMPARATIVA CA CO ARTIGO (A, O, AS, OS): * Hai dúas opcións: 1-Facer a contracción: 2-Non facer a contracción: Ca + a = cá Ca + o = có Ca + a = ca a Ca + o = ca o Ca + as = cás Ca + os = cós Ca + as = ca as Ca + os = ca os (OLLO: A partícula Que nunca contrae co artigo). ATENCIÓN: Cando coinciden a partícula comparativa Ca, a preposición A, e mais o artigo (O, A, OS; AS), a contracción da preposición co artigo a + a = á a + o = ao (ó) a + as = ás a + os = aos (ós) prevalece a contracción previa da preposición A co artigo. É dicir, non se pode contraer ca cunha contracción na que xa está contraída a preposición A. EXS: Quere máis ás miñas ca ás túas Ao sol non se ve máis ca á sombra Vai máis a Lugo ca ao( ó) Carballiño (prep. A + artigo O) NON: Vai máis a Lugo có Carballiño ATENCIÓN: As conxuncións Ca e Que poden usarse tamén para introducir o 2º termo doutras construccións de tipo comparativo. EXS: Igual (ca) ti Igual (ca os/que os) outros Da mesma forma (que/ca/do que) antes
A forma SANTO úsade cando diante dos nomes que empezan por vogal: EXS: Santo André; Santo Antón; (Pero: Santo Cristo)
Estaba máis preparado ca ………………. que…………….. do que……….. có ……………… ca o …………… cá ……………… ca a ………….. cós ……………. ca os …………. cás ……………. ca as …………. Efectivamente, foi tantas veces como ………………… coma ………………… como/coma ………
ca a…………….. ca ao……………. ca á ……………… ca aos ………….. ca ás ……………… 2º-Pon a partícula comparativa adecuada (pero usando sempre CA e as súas contracción):
3º- Fai agora o mesmo exercicio anterior, pero usando Ca sen ningunha contracción:
4º-Substitúe a oración adxectiva de relativo (en cursiva) por un adxectivo: EX: Ese é un feito que non se pode discutir__________indiscutible ou indiscutíbel Produce un son que non se pode percibir ___________ Mercou unha casaca que non deixa pasar a auga_____ Contou unha historia que semella que non acaba nunca____ Estes mobles están feitos dun material que non pode arder_____ Ese planeta ten unha extensión que non se pode medir________ O meu can ten un apetito que non se pode saciar____________
Esa viaxe presenta riscos que non podemos eludir (ou evitar). O xuíz actuou cun rigor implacable (ou implacábel)_______ A amizade ten un valor imponderable (ou imponderábel)___ Para o home, a liberdade é un dereito imprescriptible______ O dereito á vida é inalienábel_____________ Esa é unha verdade incontrovertíbel________ Ningunha lei feita polo home é inmutábel______ A liberdade de pensamento é algo intanxíbel____ Breogán era un guerreiro invulnerábel_________ Escoitou con rostro impasíbel os insultos que lle lanzaron_______ Os seus textos teñen un humor case que inaprensíbel________ 6º-Resposta á pregunta explicando o significado do adxectivo en cursiva: Que é unha decisión irrevocábel? Que é unha persoa inconsecuente? Que é unha proba inequívoca? Que é un día infausto? Que é un traballo ímprobo? Que son designios inescrutábeis? Que é un mozo indolente? Que é un acto infame? Que é unha resposta irreverente? Que é un relato incongruente?
EX: Sapientísimo --- sabio
8º-Sinala con que palabra da lista B se relaciona cada adxectivo da lista A polo significado ou pola etimoloxía: LISTA A LISTA B
9º-Procura o substantivo correspondente a cada adxectivo:
Tema 10: O ARTIGO:
Como se ve no cadro anterior, existe tamén unha variante alomórfica (alomorfos: lo, la, los, las), que soamente é de uso obrigatorio: * Despois da preposición POR (por + o, a, os as = polo, pola, polos, polas): OLLO: sempre sen guión. EX: El vai polo camiño. * Despois do interrogativo U (u + o, a, os, as = u-lo libro?, u-la casa?, u-los cans, u-las cadelas). Ollo: sempre con guión. Estes alomorfos tamén se poden representar na escrita nos seguintes casos: * Despois de infinitivo, das formar verbais conxugadas que rematen en –R ou en –S e tamén dos pronomes enclíticos NOS, VOS e LLES: EXS: Vou colle-las laranxas Perdíche-los cartos Collémo-lo peixe. Ti e-lo demo. Quitóulle-las ganas de xogar.
NON: Rematada-las clases, saímos. SI: Rematadas as clases, saímos. *Despois dos pronomes tónicos NÓS e VÓS cando van seguidos dunha precisión numérica: EXS: Nó-los tres iremos. Vó-los catro non iredes. Como se observa nos exemplos: sempre con guión.
EXS: Ámbalas dúas amigas. Tódolos rapaces. Entrámbolos dous. -Despois da preposición TRAS: EX: Está tralos montes de Marín. -Despois da conxunción copulativa (E) MAIS: EXS: Eu e mailo teu irmán non imos. Eu mailo meu amigo ** Tamén existe un arcaísmo de uso protocolario (e xa pouco frecuente): EL, que quedou inmobilizado en secuencias como: EXs: El rei, El señor, etc. Ex: Hoxe veume visitar o meu señor El-rei CONTRACCIÓNS DO ARTIGO DETERMINADO:
OLLO: Na contracción da preposición A co artigo masculino O(S) é mellor usar a contracción AO (AOS) na escrita, pero a pronuncia correcta é Ó. ATENCIÓN : * Estas contraccións realízanse tamén cando o artigo dos topónimos vai precedido dunha destas preposicións: EXS: Veño da Coruña. Entou no Grove. Voa ao Carballiño. * Pero non se realizan cando a preposición non rexe o substantivo determinado polo artigo que a segue: EX: Antes de os galos cantaren = Antes de cantaren os galos.
*** USO OBRIGATORIO DO ARTIGO: 1-Debe preceder sempre ao posesivo: EX: As miñas mans. A vosa casa. (Agás en relacións de parentes ou en vocativos. EXS: ¡Meu Deus! Miña nai non veu). 2-Emprégase con algúns topónimos: A Coruña. O Carballiño. O Grove. A Pobra do Caramiñal, etc. 3- En certas locucións adverbiais: ás escuras; ás agachadas; ás veces, etc. 4-Debe usarse (sen guión) despois de AMBOS/AS, ENTRAMBOS/AS, TODO(S): EXS: Todo o mundo sabe iso. Ambos os irmáns entraron na tenda. 5-Despois da partícula U: EXS: U-lo gato? 6-Despois da preposición POR (sen guión): EXS: Vai polo río
CONTRACCIÓNS DO ARTIGO INDETERMINADO:
OLLO: se a preposición non forma parte da mesma frase ca o artigo, non se pode facer a contracción: EXS: De un médico estar alí, salvaríalle a vida ao ferido (= De estar alí un médico, salvaríalle a vida ao ferido. ATENCIÓN: Non confundir estas contraccións das preposicións CON, DE e EN co numeral indefinido UN. Isto verase no TEMA dos NUMERAIS e cunatificadores. EXERCICIOS TEMA 10: 1º-Poñer un texto no que as contraccións non estean realizadas e pedir que os alumnos as realicen. 2º-Xustificar teoricamente as contraccións dun texto. 3º-Poñer un texto sen usar a 2ª forma do artigo e pedir que se volva facer usándoa. 4º-Explica as diferenzas semánticas (de significado da frase) que se dan nestas frases segundo leven ou non leven determinante: 1-Acusárono de (do) furto 2-Unha noite de (do) inverno 3-A rapaza ten (os) oito anos 4-Tiraron (as) pedras contra (as) ventás 5-Dicídelle a (ao) Antón que non fale tan alto 6-(as) Xoias, (as) teas, (as) pratas… nada deixaron alí. 7-Non teño (os) cartos para mercar (o) coche. 8-O avogado falounos de (dos) problemas laborais. 9-O autor retirou (os) cadros da exposición. 10-Por fin, a festa faise en (no) sábado. 11-Viñeron (os) catro delegados de persoal.
OLLO: En galego só existen as formas en “i” (isto, iso, aquilo) e non as formas en “e” (esto, eso, aquelo). Ademais, a forma neutra non ten plural. Polo tanto, non existen en galego: istos/estos; isos/esos; aquilos/aquelos. CONTRACCIÓNS DOS DEMOSTRATIVOS: * Contraen coas preposicións DE e EN:
* Contraen co indefinido OUTRO:
OLLO: estas son as formas habituais, pero tamén se usan as formas plenas, non contractas (estes outros; ese outro; etc.). Estas son as únicas posibles para as formas neutras: aquilo outro; iso outro; isto outro. * Os demostrativos xa contraídos con OUTRO, poden tamén contraer de novo coas preposicións DE e EN: EXS: Destoutro/a; desoutro/a; nesoutro/a; daqueloutro/a; daqueloutras, naqueloutro; etc. ** Pero estas contraccións non se poden usar cando a preposición non afecta ao substantivo modificado polo demostrativo: EX: De estas razóns seren admitidas (NON: destas razóns…) (De seren admitidas estas razóns) RENDEMENTO ESTILÍSTICO DOS DEMOSTRATIVOS: Os demostrativos sitúan (é dicir, fan referencia deíctica) no tempo e no espazo o substantivo ao que acompañan ou se refiren. ESTE indica o campo do falante; ESE, o campo do oínte; AQUEL, o situado no campo de EL/ELA ou o que está afastado dos dous interlocutores. Pero os demostrativos poden desempeñar tamén unha función de referencia intratextual, porque poden representar: 1- Un sintagma presente anteriormente no discurso e remitir a el ( Yüklə 0,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
- i e + (crece a abertura da boca)
Artigo
Artigo
Demostrat.