Avctarii indici tomus quartus

ribus, ut sic incipiat clausula ab ijs verbis, & tam

ipsorum: atque in editione Gregoriana noviter

correcta ita se habet. Nam clausula præcedens fini-

tur in verbo Inquisitoribus, & ibi apponitur pun-

ctus, ac littera majuscula incipit statim: & tam

ipsorum, & eodem prorsus modo in editione antiqua

ponitur. Quare saltem est dubium juris, in quo even-

tu non est censenda excommunicatio lata, ut latè

probavi Libro præcedenti Cap. 10. nu. 56. Sic ille,

de editione Gregoriana noviter correcta locu-

tus, & scribebat Auctor ante an. 1610. in quo

mortuus, postquam & aliam habemus an. 1618.

ad exemplar Romanum, recognitione habita.

Sunt etiam plures, qui ita censeant, ut testatur

Sanctarellus Tractatu de hæresi Cap. 40. Dub. 5.

nu. 26. plures enim indicantur, cùm dicuntur

alij contrariam sententiam tenere, quod Diana

non abnuit suprà, qui neque pro sententia af-

firmativa judicium profert, sed relata illa, &

pro ea P. Suarez, & Doctoribus sine expressio-

ne, quos citat & sequitur Sanctarellus, sic pro-

greditur: Verùm stando in sententia affirmativa,

puto cum Bonacina &c. Sic ergo rebus se haben-

tibus, P. Sancius, qui unum pro negativa sen-

tentia si invenisset Auctorem, eidem adhære-

ret, pro illa stare censendus est; unde & pro-

babilis dubio procul asserenda. Circa quod D.

Barbosa in Collectaneis ad prædictam Clementi-D. Barbosæ|minus fide-|lis citatio|Glossæ.

nam nu. 18. ita scribit: In Glossa Pecuniam, ibi

intelligo largè. Notatur ad hoc quòd Inquisito-

res & Commissarij incurrunt pœnam excommu-

nicationis &c. In quo quidem desideratur fides

citationis. In Glossa quidem Verb. Pecuniam

sic habetur: Intelligo largè 1. quæst. 3. per totam.

Neque ulteriùs quidquam: unde quod de In-

quisitoribus additum, addititium sanè est, ne-

que cum sententia Glossæ, de qua suprà, va-

lens ullo modo componi.

  1377. Certior est excommunicationisCirca In-|quisitores|operantes|inordinato|affectu.|Vbi an de-|beat esse|manifestus|pro excom-|municatio-|ne.

pœna, quæ habetur Clementina 1. eodem Titulo

circa Inquisitores ex inordinata affectione in

negotio fidei contra aliquos procedentes, de

quo Cap. 2. ubi gravissima illa occurrit quæstio

an Ecclesia jurisdictionem habeat supra actus

internos, pro qua Auctores adducti diversi-

modè sentientes, sed complures congerit Dom.

Barbosa in Collectaneis ad præfatam Clemen-

tinam nu. 36. & 37. cum majori numero ne-

gantium, & eatenus sentientium in casu, de

quo agitur, actum externum requiri interni

manifestativum. Circa quod & Dom. Cara-

muel acutè philosophatur in Theologia funda-

mentali Fundamento 24. qui & nu. 694. Vers.

Asserit prima Clementinam adducit, & senten-

tiam Glossæ circa illam stantis pro præceptiva

internorum actuum potestate, pro qua & mi-

litat nu. 698. & seqq. ubi præsertim de Summo

Pontifice, ex eo arguens Primo, quòd sit Chri-

sti Vicarius: nam Vicarius habet totam au-

ctoritatem, quam habet ille, qui contulit. Quæ<-P>

@@0@

@@1@§. I. Circa Inquisitorum obligationes. 499

<-P>quidem ratio nimiùm probat, scilicet Pontifi-

cem habere potestatem instituendi Sacramen-

ta, & remittendi peccata sine illis, & sic de

alijs, quæ constantissimum est minimè Ponti-

fici convenire. Deinde Vicario etiamsi gene-

ralis dicatur, non semper ea competunt, quæ

illi sunt propria, cujus Vicarius est, ut constat

in Vicario generali Episcopi, & Capituli Sede

vacante. Arguit insuper ex Regula juris 39.

Cùm quid prohibetur, prohibentur omnia, quæ se-

quuntur ex illo. Ergo cùm quid conceditur, con-

ceduntur omnia, quæ sequuntur ex illo. Atqui

Petro est concessa Universalis Christianos gu-

bernandi facultas: ergo & facultas gubernandi

præceptis actus merè internos respicientibus,

quia hæc sequitur evidenter ex illa. Ubi qui-

dem discursus est legitimus de ijs, quæ neces-

sariò consequuntur, non de gratuitis, sine qui-

bus stare id potest, quod est concessum, ut de

Sacramentorum institutione dicebamus, & de

Vicario etiam generali. Arguit insuper ex

Regula 53. Cùm licet id, quod est plus, licet uti-

que quod est minus. Sed plus est præcipere actum

internum & externum simul, quàm internum

solum, aut externum solum: Ergo sicut illud

licet, ita licebit istud. Ad quod dici potest,

quod & aliàs à Nobis: licere quod est minus,

quando magis & minus sunt in eodem genere,

& sub eadem accipiuntur ratione. In nostro

autem casu præceptum complectens actum

internum & externum, circa internum, juxta

communem Doctorum sensum, non versatur

directè, in quo major potestas requirit: oc-

culta enim judicare Dei maximè proprium

est, qui & ea potest cognoscere. Pro quo ex-

emplum satis opportunum occurrit in absolu-

tione à reservatis, à quibus simul cum alijs po-

test Confessarius in ijs absolvere casibus, de

quibus Scriptores; sed à reservatis indirectè

quatenus cum alijs inveniuntur, directè ab

alijs. Ubi ineptissimè fuerit argumentatio præ-

cedenti similis, si quis arguat: Plus est absol-

vere à reservatis & non reservatis, quàm à sin-

gulis: ergo si quis potest ab illis simul absol-

vere, etiam à singulis per se & directè. Fun-

damenta ergo præfati Scriptoris levia prorsus

sunt, & ut illius sententia roboretur, alia sunt

majoris firmitudinis conquirenda.

  1378. Ubi illud satis confideratione di-Discursus|pro conve-|nientia|negatæ po-|testatis.

gnum occurrit, in potestatis præfatæ negatio-

ne fidelium caussam piè inspectam, & à Deo

mirabili providentia dispositam. Talis enim

potestas præceptiva actuum internorum nimis

esset fidelibus onerosa, tum quia præceptum

ex se grave onus est, tum etiam quia superaddi

censuræ possent, quo nihil gravius. Id quod ex

eo constat quòd leges pœnales sunt, & onero-Regula|juris circa|odia.

sæ, & odiosæ restringendæ eatenus, juxta Re-

gulam 15. in 6. Odia restringi, favores conve-

nit ampliari, de qua citatus Scriptor suprà nu.

924. & 925. Pro quo & faciunt adducta Ti-

tulo 12. circa Constitutionem Innocentij X. pro

gubernatione Societatis nu. 47. & seqq. Quod ex

eo roborari potest erga pœnas ipsas disposito.

Licet enim statui à Christo Domino potuisset,

ut pro peccatis præteritis fideles excommuni-

cationis pœnam incurrerent, id tamen noluit,<-P>@@

<-P>sed oppositum, ut videre est, apud P. AvilamP. Avila.

de Censuris 2. part. Cap. 5. Dubitat. 10. pag.

50. Vers. Ad primum, ubi ita scribit: Ad primum

respondetur quòd intentio Ecclesiæ in denegandis

suffragijs regulanda est secundùm dispositionem

Christi. Christus autem non contulit Ecclesiæ pote-

statem ad denegandum suffragia, nisi præcedente

monitione sub excommunicatione. Sic ille cum

alijs, quidquid nonnulli dixerint. Ex quo etiam

argui contra præfatum juvat Scriptorem de

Vicariatu Pontificis cum omnimoda potestate.

Quomodo autem id stare possit cum sententiaCensuræ ut|institutæ à|Christo.

communi, juxta quam nulla censura est à

Christo instituta, sed ex Ecclesiæ dispositione

consistant, ex eo potest concordari quòd Chri-

stus nullam censuram instituit contra genus

aliquod peccatorum, ut contra hæreticos, schis-

maticos, percussores Clericorum &c. quòd

autem ab eo non sit generaliter instituta ali-

qua, dubitari nequit, ut de excommunicatione,

pro quo citatus Scriptor Parte 1. Dub. 2. non

quidem quoad formalem institutionem, sed

radicalem, juxta illud Matth. 18. v. 17. Si au-Matth. 18.|v. 17.

tẽ Ecclesiā non audierit, sit tibi tamquàm Ethnicus

& Publicanus. Circa quod ita scribit P. Suarez

Tomo 5. ad 3. p. Disput. 2. Sect. 1. in fine. QuoP. Suarez.

circa in illis verbis primò significatur hoc generale

dogma, graviter delinquere eos, qui Ecclesiam non

audiunt, & maximè si contumaces sint, ideoque

habendos esse & cavendos ut graves peccatores,

quales sunt Ethnici & Publicani. Deinde signi-

ficatum est à Christo Domino se daturum suæ Ec-

clesiæ potestatem ligandi & solvendi: Atque ita in

illis verbis convenienter continetur potestas ferendi

censuram excommunicationis, non verò ipsius cen-

suræ institutionem aut præceptum in particulari. Sic

Doctor Eximius: qui plus aliquid habet Disp.

4. Sect. 5. nu. 7. ubi ita scribit: Hæc sententia

fundari potest primò in divino jure Matth. 18. Si

Ecclesiam non audierit, sit tibi tamquàm Ethnicus

& Publicanus. Hæc enim verba intelliguntur de

potestate excommunicandi data Ecclesiæ, ut su-

pra vidimus, & tamen ea potestas non datur, nisi

ad coërcendos inobedientes & contumaces Ecclesiæ

post ejus monitionem, seu præceptum. Hæc idem:

juxta quæ negari nequit à Christo Domino

fuisse datam in speciali, & consequenter Ec-

clesiæ excommunicandi potestatem, & ita ra-

dicaliter saltem ab eodem institutam, ejus for-

ma & modo eisdem prudenti dispositioni re-

lictis. Pro quibus hæc satis, per occasionem

adductæ sententiæ, & ob doctrinæ plenitudi-

nem, ut jam ad alia transeamus.

  1379. In sententijs reorum solent referriIn senten-|tijs reorum|ut sit verbo-|rum impu-|ritas de vi-|tanda.

aliqua, quæ non sine ingenti adstantium offen-

sione exaudiri solita, quia aut obscænitatem

sapiunt, aut blasphemias exprimunt, ad qua-

rum prolationem obstruere aures oporteret.

Impura ergo puris sunt verbis vestienda, &

blasphemiarum horror, decenti verborum cir-

cuitu proponendus. Sedet Daniel initiatus à

Deo judex in caussa Susannæ à duobus ini-

quissimis senibus accusatæ. Et sic ille ad pri-

mum pro ipsius stantem tribunali. Nunc ergo, si

vidisti eam, dic qua sub arbore videris colloquentes

sibi? Daniel. 13. v. 54. Similiter & ad alterum

v. 58. Circa quæ ita scribit Venerabilis & ca-<-P>

@@0@

@@1@500 Recognitio Tomi II. Thesauri Indici. Tit. 20.

<-P>castissimus observator P. Gaspar Sancius: Col-

loqui hîc aliquid sonat magis familiare, quàm pu-P. Gaspar|Sancuis.

dicos addecet: linguæ tamen sanctæ puritas multa

excogitavit vocabula, quæ rem non castam castè si-

gnificant. Adhibuit verbum istud honestum Da-

niel, quia ipse utpote Virgo Virginalem in loquen-

do modum servavit: at senes inverecundi & ef-

frontes verbo sunt usi, qualia à profligato pudore

sperari poterant. Venit, inquit, adolescens, &

concubuit cum ea. Et statim: & vidimus eos

pariter commiscere, v. 37. & 38. Hæc ille. Jux-

ta quæ habemus à judicibus sacris non casta

castè proferenda: id quod est etiam ad blas-

phemiarum turpitudines referendum. Iob. 2.Iob 2. v. 9.

v. 9. Dixit autem illi uxor sua: Adhuc tu perma-

nes in simplicitate tua? benedic Deo, & morere.

Quid sibi voluerit mulier sic locuta, ita de-

texit Origines Lib. 2. in Job: Ideò dic aliquodOrigines.

verbum in Dominum, & morere, ut inanem vitam

hanc finias, ut hæc amara tormenta relinquas. Dic

aliquod verbum, quod irritet, quod exacerbet, quod

exasperet. Dic aliquod verbum in Dominum. Ac-

cusa de injustitia, criminare, irride de malitia, re-

prehende de impietate. Dic aliquod verbum, quod

neget illum, & providentiam ejus, atque provisio-

nem, præscientiam quoque ac virtutem atque ma-

gnitudinem illius &c. Et hæc quidem cùm mu-

lier dixerit, illud tantùm in sacro legimus tex-

tu: Benedic Deo, & morere. Quod quidem ver-

bum, non esse positum à dæmone, sed suppo-

situm à Moyse apud gravissimum habemus In-

terpretem, cùm historiam scriberet, ut rem inde-P. Sancius.

coram figuratæ locutionis lenitate & suavitate le-

niret. Sic ergo videtur à Tribunali sancto fa-

ciendum. Licet enim satis conveniens sit, ut

in sententia totum id referatur, super quod ca-

dit; non est tamen necessarium, ut cùm publi-

cè profertur, omnia in illo contenta sub ijs

proclamentur terminis, qui esse offensivi casta-

rum aurium possint, aut aliàs fidelium animos

conturbare.

  1380. Tacendum etiam id, quod cùm adVtilis circa|supprimen-|da admoni-|tio.

rem non faciat, potest aliquomodo tertio præ-

judicare ex assertione Rei, licet apertè falsa

contra ipsum. E. g. si dixerit ille Religionem

aliquam ejus errorem amplecti, quem ipsius

agendi modus videtur indicare. Nec nomine-

tur quidem Religio, sed utrisque ex circum-

stantijs quæ sit illa colligatur. Licet enim pru-

dens quisque imposturam agnoscat: erunt

tamen multi (cùm stultorum infinitus sit nu-

merus,) qui indignum aliquid de tali Re-

ligione concipiant, aut in modo agen-

di sinistrum quidpiam suspicentur. Circa

quod quidem si proclamatio assertionis præfa-

tæ judicaretur conveniens, addendum sanè

adeò erronem dictum delirasse, ut errorem

suum Religioni adscripserit, de qua ob sancti-

tatem suam nihil tale potuit conjectare. Et ita

quidem pro eo, quo in Sancto Tribunali favo-

re gaudeo, in casus contingentia, & ut reor,

audiendus admonerem. Unde & scripto lo-

quens pro similibus admonitionem reverentem

adhibeo, quæ nocere cùm nequeat, sit forsitanInquisitori-|bus consi-|lium maxi-|mè necessa-|rium.

profutura. Et quidem, ut arbitror, nullum

est in Dei Ecclesia post Pontificium Tribunal,

in quo sit majori opus consilio, attentione, &<-P>@@

<-P>diligentia. De fundamento fidei agitur, aut

de fundamento fide, est enim fundamentumD. Chrysost.

Christiani ædificij illa: post fidem enim ædifica-

tione opus est, ait D. Joannes Chrysostomus

hom. 9. in 1. ad Corinth. circa illud v. 11. Fun-1. Cor. 3.|v. 10. & 11.

damentum enim aliud nemo potest ponere &c. No-

tum est autem circa fundamentum præcipuam

artificis diligentiam adhibendam. Unde citato

loco Apostolus: Vt sapiens architectus funda-

mentum posui. Ad id autem speciali gratia se

instructum quod præmisit ostendit: Secun-

dùm gratiam Dei, quæ data est mihi. Ibid. Agitur

etiam apud Tribunal Sanctum de caussis, in

quibus omnia bonorum periclitantur genera,

fortunæ, honoris, vitæ, in quibus detrimenta

ad plures propagari possunt, & numerosas fa-

milias maculare. Summa ergo pro hujusmodi

attentione est opus, & iterato consilio, ConsiliaSeneca.

enim rebus aptantur, ut eleganter Seneca Epist. 71.

ergo & nostrum qualecumque prodesse pote-

rit, petitum sæpiùs, unde & confidentia est

etiam non petitum benevolè, & gratanter ac-

cipiendum.


§. II.

Circa Concordata.


NOn quidem circa omnia, sed circa non-

nulla, pro quibus oportuerit aliquid ad-

jecisse.


Circa 1.


1381. QUod de locutione Regiorum red-Decimæ an|veniant|nomine Re-|galium red-|dituum.

dituum dicitur in illo, dubitari po-

test an ad decimas debeat extendi, nam in illis

Rex habet duos Novennos, qui meritò viden-

tur dici posse tales. Sed quidem oppositum

asserendum, quia decimæ absolutè loquendo

non dicuntur Regij redditus, licet ex illis ali-

quid ad Regem pertineat ex Ecclesiarum inge-

nua recognitione: sicut neque redditus alij

laicales, quamvis ex illorum venditione gabel-

læ debeantur. Quòd autem in dispositionibus

id veniat quod principale est, & non quod ali-

quale constans est dogma apud Juris utriusque

professores, pro quo Marius Antoninus Lib. 2.

variar. Resolut. 20. n. 9.


Circa 2.


1382. QUod de officialibus salariatis dici-Circa offi-|ciales sa-|lariatos.

tur ut neq; mercimonia exerceant,

neque reddituum locationes, non ita videtur

usu receptum, ut praxis contraria debeat uti le-

thalis condemnari, & quidem cùm Commissa-

rij & Familiares, esse mercatores & negotiato-

res possint, de quo in Concordato 5. non videtur

id pro Salariatis tantopere urgere, ut in ijs le-

thale sit, quod sine peccato gravi potest ab il-

lis exerceri. Ex eo autem potest gravis ab ipsis

culpa committi, quod negotiationi incumben-Ex officij|titulo obli-|gatio resti-|tutionis|elicita.

tes suo in munere considerabiles defectus in-

currant, ex quibus & poterit restitutionis ob-

ligatio suboriri: ex principijs pro ea notis, &<-P>

@@0@

@@1@§. II. Circa S. Inquisitionis concordata. 501

<-P>sæpiùs Tomo in utroq; repetitis. Videatur prę-

sertim prioris Index Verb. Restitutio. Et deberẽt

quidem ministri hujusmodi, sicut & alij, diligẽ-

ter attendere, habere ipsos officium, & ab offi-

cio officiales dici, sicut dicuntur etiam Regij.

Constat autem officiales ad officiorum suorum

utilem usum conductos, si statutis diebus

non laboraverint, non posse labori responden-

tem denarium accipere, & si anticipatò acce-

perant ad restitutionem teneri, materiæ enim

diversitas non tollit, licet diversificet obliga-

tionem, sicut in aurifice & stercorario. Pro

quo est l. Si uno §. Item cùm quidam ff. lo-

cata. Ubi qui locavit operas suas non recipit

mercedem ejus temporis, quo morbo impedi-

tus, vel alio casu fortuito, eas præstare non

potuit. Covarrubias Variar. lib. 3. Cap. 13. n. 8.

ubi & alia adducit, hoc loco non necessaria, ubi

de irrefragabili est sermo veritate.

Circa 3.


1383. CIrca id quod dictum de minori pre-Minori pre-|tio an|possint|ad Inquisi-|tionem spe-|ctantes.

tio, occurrit difficultas ex eo quod

vulgare non consistat in gradu indivisibili, sed

habeat notam latitudinem supremi, medij, &

infimi. Potuit ergo in casu, de quo n. 40. id

quod erat ad reparationem ædificij opus, juxta

magis commodum è mentis respectum assumi,

& ita minori pretio intra dictam latitudinem,

de qua post alios P. Pereyra in Promptuario

Theologico Parte 1. nu. 1195. Sed est illud mo-

menti nullius: licet enim latitudo illa sit, nemo

compelli ad vendendum potest, nisi pretio

sibi benevolito, & cùm illud, si venderet alte-

ri, esset accepturus, manifestum est ex violen-

to illo agendi modo id minùs habere, & con-

sequenter assumentem ad restitutionem tene-

ri. Præterquàm quòd citato loco de pretioCirca pre-|tium notan-|da doctrina.

actum consuetudine recepto, vel apud vendi-

tores omnes illius generis, vel peculiaris ejus,

à quo emitur: qui non est credendus summo

pretio vendere, licet sint alij vendentes mino-

ri, quia ut sic vendant rationes aliquæ occurre-

re possunt, necessitatis inquam, aut minùs bo-

næ conditionis eorum, quæ venduntur: aut

brevior, & commodior transportatio, ubi illa

spectare ad venditorem solet: qui, ut dictum,

non est credendus, summo pretio vendere, quia

sic difficilem redderet venditionem, cùm tamen

venditores omnes frequentiam emptorum af-

fectent, sed cum lucro competenti, unde quan-

tùm valent refugiunt infimum: ex quo fit me-

dio se beatos reputare.


Circa 4.


1384. VT armatos famulos habere nonArmati|famuli an|modo li-|ceant.

debeant Inquisitores ex eo videtur

posse ostendi, quod jam deficiat finis, propter

quem illud videtur indultum, ut scilicet eorum

securitati consulatur. Non est enim cur timere

insidias debeant aut manifestos impetus, cùm

in summo habeantur honore, ut revera nulli

sint in Christiana Republica ita securi à sa-<-P>@@Psal. 90.

<-P>gitta volante in die: à negotio perambulante in te-