Ayetullah uzma

HAYVAN KESME USÜLÜ

2549- Hayvan kesme usûlü; onun boğazındaki dört damarın tam olarak kesilmesidir. Bu damarlar şunlardan ibarettir:
1-Nefes borusu.
2-Yemek borusu.
3, 4- Nefes ve gırtlak borularının sağ ve solunda ki iki kalın damar. Nefes ve yemek borularının ayrıldığı düğümün altından kesildiğinde bu dört damar kesilmiş olur.
Gırtlağı kesip diğer damarları yarmak vacip ihtiyata göre yeterli değildir. Dört damarı boruların ayrıldığı düğümün altından kesilmelidir.
2550- Dört damardan bazıları kesilir, hayvan can verdikten sonra diğer damarlar kesilirse, o hayvan helal olmaz. Ancak peş peşe sayılmasa da dört damar hayvan canlı iken kesilirse, pak ve helal olur.
2551- Kurt koyunun boğazını, dört damardan bir şey kalmayacak şekilde koparırsa, koyun haram olur. Aynı şekilde yemek borusundan bir şey kalmaz veya boğazı parçalar dört damar başta veya bedende sallanarak kalırsa vacip ihtiyat göre o koyun haram olur. Koyunu boğazından başka bir yerinden parçalar, koyun canlı olur ve usulüne göre kafası kesilirse, pak ve eti helal olur. Bu hüküm yalnız kurt ve koyuna mahsus değildir.

HAYVAN KESMENİN ŞARTLARI

2552- Hayvan kesmenin birkaç şartı vardır:

1-Hayvanı kesen erkek olsun veya kadın, Müslüman olmalıdır. Mümeyyiz, yani iyi ve kötüyü anlayan bir çocukta hayvan kesebilir. Ancak kitap ehli olmayan kâfirlerin veya nasibiler gibi kafir hükmünde olanların kestikleri hayvan helal olmaz. Hatta kitap ehli olan kâfir, her ne kadar hayvanı keserken besmele çekse de, kestiği hayvan vacip ihtiyata göre helal olmaz.
2- Mümkün olursa hayvanın başı demirden yapılmış bir şeyle kesilmelidir. Çelik bıçakla kesmek vacip ihtiyata göre yeterli değildir. Demirden yapılmış bir şey bulunmazsa, her ne kadar zaruret gereği kesilmesine gerek kalmasa da, şişe ve taş gibi keskin şeylerle hayvanın başı kesilebilir.
3- Keserken, hayvanın ön tarafı kıbleye doğru yöneltilmelidir. Kesen şahıs, namazda oturduğu veya ayakta olduğu gibi kıbleye doğru olur. Hayvan sağ veya sol tarafına yatırılmışsa, kesilen yeri ve karnı kıbleye doğru olmalıdır. yüz, el ve ayaklarının kıbleye doğru olmasına gerek yoktur. Hayvanın kıbleye doğru kesilmesi gerektiğini bilen bir kişi, hayvanı keserken bilerek kıbleye çevirmezse, hayvan haram olur. Ancak unutur, meseleyi bilmez veya kıbleyi şaşırırsa, sakıncası yoktur. Kıblenin hangi tarafa olduğunu bilmez, veyahut manda olur başkalarının yardımıyla da olsa hayvanı kıbleye doğru yöneltemez veya kuyu ve çukura düşer, kesmek zorunda kalınırsa, hangi yöne doğru kesilirse sakıncası yoktur. Aynı şekilde, kıbleye yöneltene kadar telef olacağından korkulursa hüküm aynıdır. Kıbleye doğru hayvanın kesilmesini şart bilmeyen bir Müslüman hayvanı kıbleye doğru kesmezse sahihtir. Hayvanı kesenin kendisinin de kıbleye doğru durması ihtiyaten müstehaptır.
4- Hayvanı keserken veya kesmeye hazırlanırken, kesenin kendisi kesme niyetiyle Allah’ın ismini zikretmelidir. Kesenin dışında birisinin zikretmesi yeterli değildir. “Bismillâh” veya “Allâh’u ekber” demesi yeterlidir. Hatta ihtiyatın tersine olmakla beraber sadece, “Allâh” demesi de yeterlidir. Kesme kastı olmadan ve meseleyi bilmediği için Allah’ın ismini zikretmezse, kesilen hayvan helal olmaz. Ancak unutarak Allah’ın adını zikretmezse, sakıncası yoktur.
5- Hayvan kesildikten sonra hareket etmelidir. En az Gözünü, kuyruğunu hareket ettirmeli veya ayağını yere vurmalıdır. Bu şart, hayvanın kesildiğinde canlı olup olmadığında şüphe edilmesi durumundadır. Canlı olduğunda şüphe yoksa, bu şarta gerek yoktur.
6- Kesilen hayvandan normal kan gelmelidir. Kan damarlarda tıkanarak dışarı çıkmazsa veya benzeri hayvanların kanından çok az kan çıkarsa, kesilen hayvan helal olmaz. Kanının az olması kesilmeden kanama geçirdiğinden dolayı olursa, sakıncası yoktur.
7- Boğaz, kesmek kastıyla kesilmelidir. Bilmeden insanın elinden bıçak düşer hayvanın boğazı kesilir veya kesen uykuda, sarhoş, baygın, mümeyyiz olmayan çocuk veya deli olur veya bıçağı başka maksatla hayvanın boğazına çeker tesadüfen kesilirse o hayvan helal olmaz.
2553- Vacip ihtiyat gereği hayvan can vermedikçe kafası bedeninden ayrılmamalıdır. Elbette bu iş hayvanı haram olmasına sebep değildir. Ama gafletten veya bıçsğın keskinliğinden dolayı başı bedenden ayrılırsa, sakıncası yoktur. Aynı şekilde vacip ihtiyat gereği hayvanın canı çıkmadan boynunun kırılmaması ve omuriliğinin vurulmaması gerekir. Omurilik; beyaz ip gibi omurga kemiklerinin içinde bulunan, kuyruk sokumuna kadar uzanan ve yenmesi haram olan iliktir.

DEVENİN KESİMİ

2554- Deve pak ve helal olması için kesmek yerine  nehredilmelidir. Nehr; hayvan kesilmesi için söylenen şartlarla beraber, demirden yapılmış keskin bıçak veya başka bir şeyle, devenin boynu ile göğsü arasındaki çukur yere saplanmasıyla gerçekleşir. Deve nehredilirken ayakta olması müstehaptır.

2555- Deve nehretme yerine boğazlanır, koyun ve sığır da boğazlanmak yerine nehredilirse etleri haram, bedenleri de necis olur. Ancak deve boğazlanır canı varken nehredilirse eti helal bedeni pak olur. Aynı şekilde koyun ve sığır ve benzeri hayvanlar nehredilir canı varken boğazlanırsa helal ve pak olur.
2556- Bir hayvan delirdiği veya örneğin, kuyuya düştüğü için kesilmesi mümkün olmazsa, telef olma durumu varsa, bedeninin her hangi bir yeri bıçak gibi bir şeyle kesilir ve kesilen yaradan dolayı can verirse helal olur. Kıbleye doğru olması gerekmez. Ancak hayvan kesimindeki diğer şartlara uyulmalıdır.

HAYVAN KESERKEN MÜSTEHAP OLAN ŞEYLER

2557- Fakihler (Allah onlardan razı olsun) hayvan kesiminde birkaç şeyi müstehap olarak saymışlardır:

1- Koyun kesilirken iki kol ve bir bacağı bağlanarak diğer bir bacağı serbest bırakılmalıdır. Sığır kesilirken ayaklarının dördü de bağlanarak kuyruğu serbest bırakılmalı, deve nehredilirken oturmuş halde olursa iki kollarını tırnaklarından dizlerine veya koltuk altlarına kadar bir birine bağlanmalı arka ayaklar serbest bırakılmalıdır. Ayakta olursa sol ayağı bağlanmalıdır. Tavuğu boğazladıktan sonra, kol kanat vurması için serbest bırakılması müstehaptır.
2- Hayvan, kesilmeden önce önüne su bırakılması.
3- Hayvanı keserken en az acı çekecek bir şekilde kesilmelidir. Mesela, bıçak iyice bilenmeli ve hayvanın kafası çabuk kesilmelidir.
HAYVAN KESERKEN MEKRUH OLAN ŞEYLER
2558- Hadislerde birkaç şeyin hayvan kesiminde mekruh olduğu söylenmiştir:
1- Kesilen hayvan can vermeden derisinin soyulmaya başlanması.
2- Kesilen hayvanı kendi cinsinden bir başka hayvanın gözü önünde kesilmesi.
3- Geceleyin veya Cuma günü öğlenden önce hayvanın kesilmesi. Fakat ihtiyaçtan dolayı kesilirse, mekruh olmaz.
4- İnsanın, kendi beslediği hayvanı kesmesi.
AVLANMA HÜKÜMLERİ

2559- Eti yenen yabani bir hayvan silahla avlanır ve ölürse beş şartla bedeni pak ve eti helal olur:

1- Avlanma silahı, bıçak ve kılıç gibi keskin veya ok ve mermi gibi hayvanın bedenini parçalayan bir şey olmalıdır. İkinci durumda silahın mermisi sivri olmazsa, helal olması için hayvanı yaralayıp, parçalamalıdır. Ama ucu sivri olursa, her ne kadar yaralanmasa da onu öldürmesi yeterlidir. Eğer bir hayvan taş sopa gibi bir şeyle avlanır ve ölürse bedeni pak ve eti helal olmaz. Aynı şekilde ucu sivri olan ve silah sayılmayan kalın şiş, çengel ve benzeri şeylerden hayvan avlanırsa, helal olmaz. Bir hayvan tüfekle avlanır, mermi hayvanın bedenine girerek parçalarsa, pak ve helal olur. Kurşunun sivri olup olmamasının farkı yoktur. Kurşunun demirden olması şart değildir. Ancak kurşun hayvanın bedenine girmez, değmesinin şiddetiyle veya hararetiyle hayvanı öldürürse, pak ve helal olması sakıncalıdır.
2- Avlayan, Müslüman veya iyi ve kötüyü anlayan Müslüman çocuğu olmalıdır. Ehli kitap olmayan kâfir veya nasibiler gibi kâfir hükmünde olan bir kişi bir hayvanı avlarsa, o hayvan helal değildir. Hatta kitap ehli bir kâfir bir hayvanı avlarsa, her ne kadar Allah’ın ismini zikretse de, vacip ihtiyat gereği o hayvan helal olmaz.
3- Silah, hayvanı avlamak için kullanılmalıdır. Başka bir yer nişan alınır tesadüfen bir hayvan vurulursa, o hayvan pak olmaz eti de haramdır. Ama belli bir hayvanı nişan alır ateş eder başka bir hayvana değerse, o hayvan helal olur.
4- Silahı kullanırken Allah’ın ismini zikretmelidir. Ateş eder hedefe ulaşmadan Allah’ın ismini zikrederse yeterlidir. Bilerek Allah’ın ismi zikredilmezse yapılan av haram olur. Ancak zikretmeyi unutursa sakıncası yoktur.
5- Avcı ava ulaştığında av ölür veya onu boğazlayacak kadar zaman olmazsa hayvan pak ve helaldir. Vakit olduğu halde hayvanı kesmez, hayvan bu şekilde ölürse haram olur.
2560- İki kişi birlikte bir hayvanı avlarlar, birisi şartlara uyar diğeri uymazsa, mesela onlardan birisi Allah’ın ismini zikreder diğeri bilerek zikretmezse, avlanan hayvan helal değildir.
2561- Bir hayvan silahla vurulduğunda, mesela suya düşer, hayvanın kurşun ve sunun etkisiyle öldüğü anlaşılırsa, o hayvan helal değildir. Sadece kurşunun etkisiyle öldüğü bilinmezse, yine helal olmaz.
2562- İnsan gaspı silah veya köpekle bir hayvanı avlarsa, o av helal ve avlayana aittir. Günah işlemekle beraber silah veya köpeğin ücretini sahibine ödemelidir.
2563- Kılıçla avlanma gibi bir yolla kol bacak gibi hayvanın bazı azaları ondan ayrılırsa, ayrılan aza haramdır, ancak 2559. meselede zikredilen şartlara uygun şekilde kesilirse geri kalan bölümü helal olur. Zikredilen şartlara uygun bir şekilde av silahı hayvanı ikiye böler baş ve boyun bir bölümünde kalırsa, insan ulaştığında hayvan can vermişse helaldir. Aynı şekilde hayvan canlı olur ancak kesmeye vakit kalmazsa, helal olur. Ama kesmek için vakit kalır, kestikten sonra az bir miktar canı olursa, kafa ve boyunun olmadığı bölüm haram, kafa ve boyunun bulunduğu bölüm, daha önce açıklandığı gibi kesilirse helal, kesilmezse o da haram olur.
2564- Avlanmanın sahih olmadığı taş ve sopa gibi şeylerle hayvan ikiye bölünürse, kafa ve boyun olmayan kısım haram, baş ve boyun olan kısım canlı olur, kesmek için de zaman bulunur ve kesilirse helal, kesilmezse haram olur.
2565- Bir hayvan avlanır veya boğazlanır, karnından canlı bir yavru çıkar, onu daha önce zikredildiği şekilde kesilirse helal kesilmezse haram olur.
2566- Bir hayvan avlanılır veya boğazlanır, karnından ölü yavru çıkar, yavrunun ölümü annesinin kesilmesinden veya avlanılmasından önce olmaz, annenin karnından geç çıkarıldığı için ölmez, tüm azaları tamamlanmış ve bedeni tüylenmişse, pak ve helaldir.