Ayetullah uzma

AV KÖPEĞİYLE AVLANMAK

2567- Eti yenen yabani bir hayvan, av köpeğiyle avlanırsa altı şartla bedeni pak ve eti helaldir:
1- Av köpeği, istendiği zaman avın peşine gideceği ve istenmediği zaman gitmeyeceği şekilde eğitilmelidir. Ancak av görüp ona yaklaştığında engellenemezse sakıncası yoktur. Sahibi ulaşmadan avının bir kısmını veya kanını yemeye alışmış olursa sakıncası yoktur. Vacip ihtiyat gereği sahibi avı istediğinde ona karşı direnmemelidir.
2- Av köpeğini sahibi avın peşine göndermelidir. Kendiliğinden gider ve bir hayvanı avlar getirirse, o hayvan haramdır. Hatta kendiliğinden avın peşine gider, sonra sahibi ava daha çabuk ulaşması için seslenirse, sahibinin seslenmesiyle bir az daha hızlanırsa, vacip ihtiyat gereği o avı yemekten sakınmalıdır.
3- Silahla avlanma hükmünde açıklandığı gibi köpeği avın peşine gönderen, Müslüman olmalıdır.
4- Avcı, köpeği avın peşine gönderdiğinde veya ava ulaşmadan Allah’ın ismini zikretmelidir. Bilerek zikretmezse, o av haramdır. Ancak unutursa sakıncası yoktur.
5- Av, köpeğin diş yarasıyla ölmelidir. Köpek avı boğarak öldürür veya korku ve çok kaçmaktan dolayı ölürse, helal değildir.
6- Köpeği gönderen avcı kendisi ulaştığında av ölmüş olmalıdır. Canlı olursa boğazlayacak kadar zaman olmalıdır. Elbette mamul vakitten daha geç ulaşacak şekilde geciktirmemelidir. Kesecek kadar bir zaman varken ulaşır, fakat hayvan ölecek kadar geciktirirse, helal değildir.
2568- Köpeği gönderen avcı, avı kesecek kadar vakit varken ava ulaşır, kesmeye hazırlanırken mesela bıçağı hazırlarken av ölürse, o av helal olur. Ancak onu boğazlamak için yanında bir şey bulunmaz ve hayvan ölürse vacip ihtiyata göre helal değildir. Bu durumda köpeğin onu öldürmesi için serbest bırakırsa helal olur.
2569- Eğer birden fazla av köpeğini avı yakalamak için gönderilir, onlarda yakalar, hepsi 2567. meselede söylenen şartlara sahip olurlarsa, yapılan av helaldir. Ancak köpeklerden birisinde şartlardan biri eksik olursa, yapılan av haram olur.
2570- Köpek, bir av peşine gönderilir, gönderildiği hayvanın dışında başka bir hayvanı avlarsa, avlanan hayvan pak ve helaldir. O hayvanı başka bir hayvanla avlarsa, hem birinci hem de ikinci av pak ve helaldir.
2571- Birden fazla kişi bir köpeği avın peşine gönderir, onlardan birisi bilerek Allah’ın adını zikretmezse, o av haram olur. Aynı şekilde avın peşine gönderilen köpeklerden birisi 2567. meselede açıklandığı gibi eğitilmemişse, o av haramdır.
2572- Şahin veya av köpeği dışında bir hayvanla başka bir hayvan avlanırsa, helal değildir. Ancak ulaştıklarında avlanan hayvan canlı olur daha önce açıklandığı şekilde boğazlanırsa, helal olur.

BALIK VE ÇEKİRGE AVLAMAK

2573- Yaratılışında pullu olan balık -her ne kadar sonradan pulu dökülse de- sudan canlı olarak tutulur, suyun dışında can verirse, pak ve yenilmesi helaldir. Zehirlenme gibi sebeplerden dolayı balık suda ölürse, paktır, ama yenilmesi haramdır. Balık tora ilişerek suda ölürse, yenilmesi helaldir. Pulu olmayan balık canlı olarak sudan çıkarılsa ve suyun dışında can verse dahi yenilmesi haramdır.
2574- Balık sudan dışarı düşer, dalga onu dışarı atar veya biriken suyun kurumasıyla balık toprak üzerinde kalır, ölmeden önce el veya başka bir vesileyle tutulursa, can verdikten sonra helal olur. Tutmadan önce ölürse, haramdır.
2575- Balık tutanın, Müslüman olması ve tutarken Allah’ın ismini zikretmesine gerek yoktur. Onun canlı olarak sudan çıkarıldığını veya tora takılarak öldüğünü Müslüman görmeli veya başka bir yoldan kanaat getirmelidir.
2576- Sudan canlı mı yoksa ölü mü çıkarıldığı belli olmayan ölü bir balık, Müslüman bir kişinin elinde olur ve onun helal olduğunu gösteren tasarrufta bulunur, mesela onu satar veya yerse, helaldir. Kâfir birinin elinde olur, her ne kadar onu canlı tuttum dese de, haramdır. İnsan, kâfirin balığı canlı tuttuğuna veya onun torunda öldüğüne kanaat getirirse, helaldir.
2577- Balığı canlı yemek helaldir.
2578- Canlı balık, kebap edilir veya suyun dışında can vermeden öldürülürse, yenmesi caizdir.
2579- Canlı balık, suyun dışında ikiye ayrılır, bir kısmı canlı olarak suya düşerse, suyun dışında kalan kısmını yemek caizdir.
2580- Çekirge, el veya başka bir vesileyle canlı olarak tutulursa, öldükten sonra helal olur. Onu tutanın Müslüman olmasına ve onu tutarken Allah’ın ismini anmasına gerek yoktur. Ölü çekirge kâfirin elinde olur, canlı olarak tutulup tutulmadığı belli olmazsa, her ne kadar canlı tuttum dese de, haramdır.
2581- Kanat’ı çıkmamış ve uçamayan çekirgeyi avlayıp yemek haramdır.

YENİLECEK VE İÇİLECEKLERİN HÜKÜMLERİ

2582- Şahin, kartal, doğan ve akbaba gibi yırtıcı ve pençeli kuşların eti haramdır. Aynı şekilde karganın her çeşidi, hatta vacip ihtiyat gereği kara ve uçtuğunda kanat çırpması süzülerek uçmasından az olan her türlü pençeli kuşlar, haramdır. Kanat çırpması süzülerek uçmasından daha fazla olan kuşların eti helaldir. Bu durumda kuşların helal ve haram oluşu, uçmalarından ayırt edilebilir. Bazı kuşların uçuş şekilleri belli olmazsa, o kuşun den çetesi veya taşlığı veya ayaklarının arkası dikenli olursa, helaldir. Bunlardan hiç birisi olmazsa, haramdır. Adı geçenlerin dışında, diğer kuşlar: tavuk, güvercin, serçe, deve kuşu ve tavus kuşu gibi hayvanlar helaldir.
Hüdhüd ve kırlangıç gibi kuşları öldürmek mekruhtur. Yarasa gibi uçtukları halde kanatları olmayan hayvanların eti ise haramdır. Aynı şekilde vacip ihtiyata göre arı ve sinek gibi uçan böceklerin yenmesi haramdır.
2583- Hayvandan, canı olan kuyruk gibi bir parça ayrılır veya canlı koyundan bir parça et kesilerek ayrılırsa, necis ve yenmesi de haramdır.
2584- Eti yenen hayvanların bazı azaları haramdır:
1-Kan.
2-Dışkı.
3-Erkeklik organı.
4-Dişilik organı.
5-Yavruluk.
6-Ur denilen vücuttaki şişkinlik.
7-Erkeklik yumurtaları.
8- Beyinde bulunan nohut şeklindeki hipotez bezi.
9- Omurilik.[67]
10-Safra kesesi
11- Bel kemiğinin iki tarafında bulunan sarı renkli iki sinir.
12-Dalak.
13-Mesane.
14-Göz bebeği.
Bunlar kuş, balık ve çekirge dışındaki tüm eti helal olan hayvanlar için geçerlidir. Kuşlarda ise kan ve dışkıları kesin haramdır. Bunların dışında eğer denilen şeylerden olursa vacip ihtiyat gereği haram olur. Vacip ihtiyat gereği balığın kan ve dışkısı çekirgenin de dışkısı haramdır. Bunların dışında haram değildir.
2585- Eti haram veya helal olan hayvanların idrarını içmek haramdır. Farz ihtiyat gereği devenin idrarını içmek hamdır. Tedavi için olursa deve, koyun ve sığırın idrarının içilmesinin sakıncası yoktur.
2586- Çamur yemek haramdır. Vacip ihtiyat gereği toprak ve kumun da yenmesi haramdır. Dağıstan çamuru ve ermeni çamuru gibi çamurları tedavi amacıyla mecbur kalınırsa yemenin sakıncası yoktur. Hz. Hüseyin’in (a.s) türbe tinden şifa amacıyla az bir miktar –normal bir nohut kadar- yemek caizdir. Onun mukaddes mezarın özünden veya etrafından alınmaz ancak, “Hz. Hüseyin’in türbetidir” denecek şekilde olursa, vacip ihtiyat gereği onu bir miktar su veya sıvı bir şeye tamamen suda kaybolacak şekilde karıştırdıktan sonra içilebilir. Elbette bu ihtiyat, kesin olarak o Hazretin kabrinin toprağı olduğu bilinmeyen veya olduğuna delil bulunmayan yerde de riayet edilmelidir.
2587- Ağız boşluğuna gelen burun suyu veya balgamı yutmak haram değildir. Dişleri yıkarken arasından çıkan yemek artıklarını yutmanın da bir sakıncası yoktur.
2588- İnsanın ölümüne veya önemli bir zarar görmesine sebep olacak şeyleri yemesi haramdır.
2589- At, katır ve eşeğin etini yemek mekruhtur. Onlarla cinsel ilişkide bulunulursa, etleri haram olur. Vacip ihtiyata göre onların sütü ve ilişkiden sonraki nesilleri de haram olur. İdrar ve dışkıları necistir. Onları şehirden çıkarıp başka bir yerde satmak gerekir. İlişkide bulunan sahibi değilse, onun değerini sahibine ödemelidir. Satılan bedeli ilişkide bulunana aittir. Sığır, koyun ve deve gibi eti yenen bir hayvanla ilişkide bulunulursa, onların idrar ve dışkıları necis, etlerinin yenmesi de haram olur. Farz ihtiyat gereği sütleri ve ilişkiden sonraki nesilleri haram olur. İlişkide bulunulan hayvan, öldürülmeli ve yakılmalıdır. İlişkide bulunan sahibi değilse, onun bedelini sahibine ödemelidir.
2590- Keçi yavrusu, et ve kemiğinin gelişeceği kadar domuzdan süt emerse, kendisi, nesli ve sütü haram olur. Onların sütleri de haram olur. Söylenenden daha az süt emerse, vacip ihtiyat gereği istibra (özel bir temizlenme yöntemi) edilmelidir. İstibradan sonra helal olur. Onun istibrası şöyledir: Yedi gün temiz süt içmeli, süte ihtiyacı yoksa yedi gün otla beslenmelidir. Farz ihtiyat gereği, süt emen kuzu, dana ve eti yenen diğer hayvanların yavruları da aynı hükme tabidir.
Necaset yiyen hayvanın eti haramdır, istibra edilirse helal olur. İstibra şekilleri 219. meselede açıklanmıştır.
2591- Şarap içmek haramdır. Bazı hadislerde en büyük günahlardan sayılmıştır. Hz. İmam Caferi sadık (as) şöyle buyurmuştur:
"Şarap, kötülüklerin kökü ve günahların kaynağıdır. Şarap içen kimse, aklını yitirir, şarabı içtiği o anda Allah'ı tanımaz, hiçbir günahtan kaçınmaz,, kimsenin hakkına say-gı göstermez, yakın akrabaların hakkını gözetmez ve açık kötülüklerden yüz çevirmez. Allah'ı tanıma ve iman ruhu şarap içen kimsenin vücudundan çıkar ve onda Allah'ın rahmetinden uzak olan habis ve eksik ruh kalır. Allah, melekler, Peygamberler, müminler ona lânet eder ve kırk güne kadar kıldığı namazlar kabul olmaz. (Böyle bir kimsenin) yüzü kıyamet gününde siyah olur, dili ağzından dışarı çıkar, ağzından göğsüne salyalar saçar ve böyle bir vaziyette susuzluktan feryat eder."
2592- Şarap içilen sofradan bir şey yiyip içmek haramdır. Vacip ihtiyat gereği o sofrada oturmak da haramdır.
2593- Kendi canı tehlikede değilse, açlık veya susuzluktan ölmek üzere olan Müslüman’ın canını kurtarmak için yiyecek ve içecek vermek her Müslüman’a vaciptir. Aynı şekilde Müslüman olmayıp katli vacip olmayan bir insan konusunda da hüküm aynıdır.