Azərbaycan folklorunun ilkin nəşrləri” seriyası HÜMMƏT ƏLİzadə azərbaycan el əDƏBİyyati

ŞAH OĞLU ŞAH ABBASIN NAĞILI
Hümmət Əlizadə

Qazax- 1927
Gün­lərin bir günündə şah oğlu şah Abbas və vəzir Allah­verdi xan dərviş libasi giyif “İsfahan” şəhrində dolanırdılar.

O gün şəhərin hər guşəsində axşamadək dolanub axşam ol­caq mehman qalmax içun bir evə gəldilər.

Ev sahibi “Qara qul” bunların qabağına çıxdıqda dedilər:

– Qardaş! Olarmı bir gecəliginə bizi Allah qonağı edəsən?...

Qara qul dedi:

– Allaha qurban olum, qonağına da. Niyə qəbul etmərəm. Gəlin evə gedək.

Bunlar qulun sözünə şad olub hər ikisi qara qulun evinə get­di­lər. O bu dərvişlərə yavan çörək gətirub dedi:

– Ağa dərvişlər! Varını verən utanmaz. Vallah kasıb ol­ma­ğı­na görə yavanlığım yoxdur.

Dərvişlər sağ ol, ziyan yoxdur deyub çörəgi yedikdən sonra gəl­miş, keçmişdən bir qədər söhbət edub dedilər:

– Qardaş biz yorğunuq, hərgah mümkün olsa yer sal yataq.

Qara qul yorğan-döşək üçün arvadı Sənəmin yanına gəl­dik­də nə gördü. İş başqa tördür, Sənəmin vədəsi tamam olduğundan bu gecə bar həmlini yerə qoymaq istəyir. Halı böylə görüb dər­viş­lərin yanına gəlib dedi:

– Ağa dərvişlər! Allahdan gizlin dögül, sizdən nə gizlin: ar­va­­dımın vədəsi tamam olduğundan bu gecə bar həmlini yerə qoy­maq istiyir. Hərgah razı olsanız sizin yerinizi həman evin hə­yə­tin­də salaram. Dərvişlər dedilər, çox yaxşı olar. Bu zaman qa­ra qul bunların yerini evin həyətindən saldı. Yer salınan kibi şah Ab­bas yatdı, amma vəzir Allahverdi xanın yuxusu gəl­mə­di­gin­dən yerin içində oyaq oturdu. Bu yandan gecə yarıdan bir qədər keç­miş Sənəm bar həmlini yerə qoydı. Vəzir Allahverdi xan oyaq otu­rar­kən nə gördü:

Həyətdən bir məlaikə evə girir. Bu məlaikənin qəd-qaməti çi­­­­nar kibi yeddi bəg Əli barmağı və hər barmağında yeddi bəg qə­ləm vardır.

Vəzir dedi:

– Yəqin bu məlaikə hər nəçi karəsə genə bu həyətdən çıxub ge­dəcək onda nəçi karə olmasını xəbər alaram. Məlaikə bir az vəqt­də evə daxıl olub işini görcək həyətə çıxdı.

Vəzir bu həyətə çıxan kibi cəld ətəgindən tutub dedi:

– Atam, anam sənə fəda olsun, ya məni öldür və ya inki mə­ni bu sirrdən agah elə, görüm nə içun sizin kibi xoş sima mə­lai­kə bu qara qulun evinə gəlubsiniz? Məlaikə hərçi istədi bu sirri aç­mayub getsin, vəzir yalvarub yaxardı.

Məlaikənin ona yazığı gəlib dedi:

– Ey vəzir Allahverdi xan, hər gah mənə rast gələn sənin ki­bi Allahə yaxın mömin adam olmasa idi, bu sirri açmazdım. İndi sə­ni öldurməkdənsə bu sirri açmağım fərzdur:

– Bil və agah ol, mən Allah taala tərəfindən müqərrər edil­miş bir öylə məlaikəyəm ki, hər kim anadan olanda onun başının üs­­tə hazır olub nə tör ömr sürməsini və oğlan, qızların nə noi bir-birinə qismət olmasını onların alnına yazıram. Onu da bil ki, bu yazı qüdrət ilahi tərəfindən “təqdirə tədbir, yazıya pozu ol­maz” deyə əmr edilmişdir. Vəzir məlaikədən bu sözü eşidib ərz et­di ki, əda olum mənim xatirim üçün bu qara qulun bu axşam olan öladının yazısını mənə söylə – Məlaikə dedi:

– Qara qulun bu axşam bir oğlan uşağı oldu. Uşağın adı Mə­həm­məd qoyuldu. Həman Məhəmmədə şah oğlu şah Abbasın qızı “Minəvvəri” yazdım. Məhəmməd Minəvvəri aldıqdan sonra qır­mızı günə çatub ta ömrünün axırınadək mal-dölət içində ömr sü­rəcəkdur. Məlaikə bu sözləri söyləyərək vəzirin o tərəfə bax­ma­sını söylədi. Vəzir o tərəfə baxub dübarə məlaikə olan tərəfə bax­dıqda gördü məlaikə yoxdur. Bildi ki, qayibə çəkildi. Bu za­man qüdrət ilahiyə şükr edub yerinə girib yatdı.

Sabah olcaq hər ikisi yuxudan ayılub qara qul ilə görüş­dik­dən sonra bargaha yüz qoyub bir azdan sonra bargahə yetişdilər. Əginlərindən dərviş libasını çıxarub şah-şahanə və vəzir-və­zi­ra­nə libas geyinub divanxanədə bərqərar oldular. Şah təxt üstündə şad-xürrəm oturarkən dedi: “Vəzir, bu gecə yatdığımız ev sahibi qa­ra qul da deyir mən də insanəm, ömr sürüb yaşayur. Biz də ya­­şayırıq.

Vəzir məlaikə şahın qızını qara qulun oğluna yazması ya­dı­na düşüb bir bərk qəhqəhə ilə güldü. Şah vəzirin belə gülməsinə qəzəblənub dedi:

– Vəzir! And olsun babamın çıqqasına, hər gah bu gölməgin səbəbini mənə söyləməsən səni həlak etdirərəm.

Vəzir şahın qəzəbindən xoş edub əhvalatı tamamilə şahə söy­lədi. Şah buyurdu:

– “Vəzir, mən bu yazını elə pozaram ki, heç Allahın da xə­bə­ri olmasın.

Vəzir ərz etdi ki:

– Şah sağ olsun, sən bilirsən, amma unutma ki, “təqdirə təd­bir, yazıya pozu olmaz” ona görə də yazını poza bilməyub axır­da peşiman olacaqsan.

Şah vəzirin sözündən imtina etməyub buyurdu:

– Bu saət get qara qulu buraya gətir.

Vəzir şahın hökmünə görə qara qulu divanxanədə hazır etdi. Qa­ra qul şahə baş endirib torpağa düşdikdən sonra ərz etdi: atam, anam sana qurban bu kəmtərin bəndənizə nə buyurursunuz. Şah bu­yurdu ey qara qul eşitmişəm ki, bu gecə sənin Məhəmməd nam bir oğlun olubdur. İndi o mənə lazımdır. Ona görə get ar­va­dın­la məsləhətləşdikdən sonra onu mənə gətir. Əvəzində iki yüz qı­zıl verəcəgəm. – Qara qul “bə çəşm” diyib şahın hizurundan mü­rəxxəs olub evlərinə gəldi.

Əhvalatı arvadı Sənəmə söylədi. Sənəm ağlayaraq dedi:

– Ay kişi! Mən cəfa çəkib əmələ gətirib bəsləmək istədigim öla­dı nə tör özgəsinə verim.

Qara qul dedi:

– Arvad, hərgah şahın əmrini yerinə yetirməsək dərhal hər iki­mizi həlak etdirər. Ona görə gəl ətəgindən daşı tök. Mə­həm­mə­di şahə vərub iki özü ağırı qızıl alaq. Onu bizə verən qüdrət ila­hi genə də verməgə qadirdir.

Sənəm şahın qəzəbindən qorxub naçar razı oldu. Bu zaman qa­ra qul Məhəmmədi götürüb şahın hüzurinə gəldi. Şah qara qu­la iki uşaq ağırlığında qızıl verub yola saldıqdan sora vəzir Allah­­verdi xan ilə bahəm dərviş libasi giyinub Məhəmmədi həy­bə­də çig­ninə alub çöl biyabanə yüz qoydular. O qədər getdilər ki, axır­da “Libnan” nam bir qayaya yetişdilər. Şah çıxub bu qayaya bax­dıq­da gördi ki, o qədər ucadur ki, başından baxanda dibindəki ada­mı bir çibin böyükligində belə görmək olmayur. Şah Libnan qa­ya­sına baxana qədər vəzir Məhəmmədi görəndə tanısın diyə yü­zünü aşub diqqət ilə baxdıqda gördu ki, bunun sağ yüzündə bir cüft qara xalı vardı. O, uşağa baxdıqdan sonra gənə yüzünü örtdu. O yandan şah gəlub uşağı götürüb həman qayanın başınə çıxdı. Mə­həmmədi o Libnan qayasının başından hicum ilə tullayub de­di: “Vəzir! Gördünmi, mən yazını pozaram?

Vəzir ərz etdi: – Ey şah! Buna pozmaq dəməzlər, sən bu işin axı­rına bak. Bunlar bir-birilə söhbət edə-edə İsfahanə gəldilər və təxt səltənətdə hər kəs öz işinə məşğul oldu. Bunlar İsfahanda dö­lət işilə məşğul olsunlar gəl sənə biçarə Məhəmməddən xəbər ve­rim:

Məşhur ustadların fərmayişinə görə şah Abbas Məhəmmədi Lib­nan qayasından atarkən Allah taala tərəfindən haman yazıları ya­zan məlaikə nazil olub uşağı tutaraq Libnan qayasının dibinə qoy­dı. Məlaikə gedən kibi bir maral gəlib uşağı götürüb Libnan qa­yasının yaxınlığında möcud mağarəsinə apardı. Maral o gün­dən öz balasilə bahəm ona süd verub o qədər saxladı ki, ta inki uşaq beş sinninə çatdı. Maral Məhəmmədi Libnan qayasında sax­­­lamaqda olsun gəl sənə “Dərzəmin” mahalında avçı “Pə­ri­dən” xəbər verim:

Bu avçı Pərinin peşəsi avçılıq olub, o mahaldan aldı. Şanlı bir şəxs idi. Amma nədənsə heç öladı olmazdı. Bu Pəri bir gün yay oxunu götürüb ava çıxmışdı. Axşama qədər dağlarda gez­di­sə də bir şey tapa bilmədigindən gecəni o məkanda yatub sabah ol­caq genə yüz biyabanə qoyub av axtarırdı. Bu günü də gün əgi­lənədək gezub bir şey bula bilmədi. Nəhayət güzari həman Lib­nan qayasına düşdü. Burada dolanarkən nə gördü: qayanın dibində bir maral durub iki danə bala bundan süd əmir. Avçı bun­ları görən kibi marala bir düz ox atdisə də vura bil­mədi­gin­dən maral dərhal öz balasilə qaçdı. Məhəmməd isə orada qaldı.

Avçı gördü maral və bir balası qaçdı, amma bir qara şey oy­na­ya-buynaya orada qaldı. Avçı halı belə görüb onun yanına get­dik­də nə gördü?

Bir oğlandur ki, xət xalı bənəfşə kibi hər xalı xalımın tü­mə­nə degər, avçı Pəri uşağı görcək dedi; ey Allah taala sənə çox şü­kür olsun ki, özümə ölad vermədinsə də bir bələ uşağı mənə ye­tirdim. O bu sözdən sonra dilşad oğlanı götürüb bir neçə gü­nün içində evinə gəldi. Arvadı Ummi gördi ki, əri bir oğlan uşa­ğı gətirib xəbər aldı ki, ay kişi bu nə işdir?

Pəri əhvalatı Ummiyə söylədi. Ummi kişidən bu sözü eşidub dedi:

– Allah yaxşı yetirub, gəl bunu özümüzə oğul edək.

Pəri dedi: – Elə mən də ondan ötrü gətirmişəm.

Ummi oğlanı yaxasından keçirub hər ikisi oğulluğa qəbul et­di­lər. Məhəmməd o gündən ağ günlər içərisində böyüyüb ay, il ke­çərək ta inki on altı sinninə çatdı. Bu zaman həm özümün əql, kə­malı və həm də avçıya köməkdarlığı sayəsində hər bir böyuk məc­lislərə və ziyafətlərə gedub nəhayət Dərzəmin mahalında öy­lə məşhur oldu ki, həmə vəqt böyük məclisləri dolandırmaq içun onu məclis ağası seçərdilər. Məhəmməd və Dərzəmin əhli bu­rada qalsın, gəl sənə şah Abbasdan xəbər verim. Şah Abbas bir gün vəzir Allahverdi xan ilə divanxanədə oturmuşdu. Gör­dü­lər ki, Dərzəmin mahalından bir qasid namə gətirub. Vəzir na­mə­ni alub şahın hizurində oxuyarkən gördu ki, yazılubdur:

– “Ey şah Abbas, bil və agah ol, Dərzəmin mahalında oğur­luq, yol kəsmək, adam öldurmək və sayirə kibi fənalıqlar baş gös­­­­­­tərməkdədur. Ona görə qədəm mübarəkinizi bu mahalə ba­sub belə hərəkətləri dəf etmənizi arzu və təmənna edirik”.

Şah namənin məzmunindən halı olcaq qasidi yola salub bu­yur­du biz də indicə gəlirik. Qasid gedəndən sora şah qara vəziri ça­ğırub ixtiyar üzügünü ona verub buyurdu mən Dərzəmin ma­ha­lına gedirəm. Gələnədək rəyəti yaxşı idarə et.

Vəzir “bu çəşm” diyub o gündən şahın əvəzində təxt səl­tə­nət­də əgləşdi. Bu qara vəzir elə qansız insan idi ki, hərgah şah Ab­bas bir əmr versə ki, üç günədək İsfahan əhlini qır inan ki, bir ke­sə rəhmi gəlməyub tamamilə həlak edərdi. O tərəfdən şah Ab­bas vəzir Allahverdi xan ilə Dərzəminə yaxınlaşdılar. Dərzəmin əhli şah Abbasın gəlmək xəbərini eşidub dərhal pişvazə çıxubda bir cəlal şəkət ilə daxil şəhər etdilər.

Şah ilə vəziri bir yaxşı sarayda bər qarar etdikdən sonra Dər­zə­min əhli bir elə ləyaqətli və mərifətli cavan gəzdilər ki, o şahə yax­şı çay, çörək versin bəlkə şahin Dərzəmin əhlindən xoşi gə­lub o mahalə qəzəb etməsin. Hamu belə bir adam kim olar diyə fi­­kir­ləşirkən birisi dedi: – Niyə unutmusunuz? Avçı Pərinin oğlu Mə­həm­məd kibi ləyaqətli cavan harada ola bilər. Camaət bu sö­zü eşitcək şad olub o saət Məhəmmədi hazır etdilər. Məhəmməd şa­­hə layiq çörək hazır edub onların hizurunə apardı. Vəzir Allah­verdi xan oğlanı görüb diqqət ilə baxanda sağ üzündə bir cüft qara xal görən kimi bildi ki, həman qara qulun oğlu Mə­həm­məddur. Ona görə Məhəmməd eşiyə çıxanda sora vəzir şah ilə çörək ye­mə­­gə məşğul ikən birdən şahın yazıyı pozaram, de­mə­­si yadına dü­şüb bir mənalı gülüş ilə güldü. Şah Abbas bu­yur­du:

– Vəzir! Bu gülüşün səbəbi nədur? Doğrusunu söylə, hərgah doğ­rusunu söyləməsən, yəqin bil ki, səni iki şaqqa etdirub birini İsfa­hanın girəcək qapusundan, o birini çıxacaq qapusundan as­dı­ra­cağam:

Vəzir şahın qəzəbindən xoş edub əhvalatı ona söylədi.

– Şah bu sözü eşidub dedi: Vəzir bu dəfə ya gərək öləm və ya inki bu yazını pozub, həman cavanı qanına qəltan etdirəm. Və­zir ərz etdi şah sağ olsun, sən bilirsən. Bu söhbətdən sonra şah cibin­dən qızıl qələmi çıxarub qara vəzirə bu minval bir namə yazdı:

– “Əzizim, gözüm qara vəzir! Bu namə sənə çatan kibi hə­man naməni aparan Məhəmmədi həlak edub qanlı köynəgini mə­nə saxlayasan”.

Naməni təmam etdikdən sonra sər-bə-möhr edub Mə­həm­mədi hizurə çağırub buyurdi:

– Oğlum, bu naməni təzlik ilə İsfahan şəhərində mənim ye­rim­də oturan qara vəzirə yətirəsən. Məhəmməd bə hökm şah, na­­məni götürüb külahının başında işdiginin içinə qoyduqdan son­ra İsfahana yola düşdü. O cavan gecə-gündüzə salub bir az vəqt­də İsfahan şəhərinin yaxınlığında möcud şah Abbasın qızı Mi­nəvvər xanıma məxsus olan “Nobəhar” bağına yetişdi.

Məhəmməd böylə bir kölgəli, sulu, behişt misalında bağı gör­cək həm yorğunluğunu və həm də susuzluğunu dəf etmək içun həman bağa daxil olub durna gözü kibi fəvvarə verub tö­kü­lən çahar hözdən əl yüzüni yuyub doyunca su içdikdən sonra bir ta­zə açmış gül ağacının kölgəsində xab nazə getdi.

Məhəmməd gül dibində yatmaqda olsun, sənə Minəvvər xa­nım­dan xəbər verim. Şah Abbasın istəkli qızı bu Minəvvər xa­nım on dörd sinnində bir elə gözəl idi ki baxan deyirdi: Qüdrət ila­hının kərəmi cuşə gələndə bu nazənini yaratmışdi.

Minəvvər xanımı neçə şəhzadələr istəmişdisə də heç birsinə get­məmişdi. Bu qız hər gün başına qırx kəniz götürüb Nobahar ba­ğına seyrə çıxardı. O gün gənə həman minval ilə başına qırx kə­niz götürüb Nobahar bağına getdi.

O nazənin bir qədər diltənk olduğundan kənizlərdən sıyrılub ça­har hozda çimərək gülşənlikdə gül dərdigi halda Məhəmmədin üstə çıxdı. Nə gördü?

Bu güllükdə bir cavan yatub ki, dünyada tək yaranub, xət xa­­lı və gül camalı gün kibi şölə verir. Minəvvər bunu görcək dər­­hal aşıq olub nə olaydi bu zalımın oğlunun sevgilisi olmaya idi. Mən buna gedə idim. Bu sözü deyub diqqət ilə bunun qədd-qamətinə baxarkən gördü: gülahının tərkində bir namə vardur. Yavaşca naməni götürüb oxuyaraq məzmunindən halı olduqda ata­sına nifrin edub naməni parça-parça etdi. Atasının qara səsilə de­di: ay bi insaf salım ata heç gör belə bir cavanı da öldürmək olar­mı?

Minəvvər o cavanə aşıq olduğundan xatinə xitur edub birdən de­di: bu cavanı xilas etməgin yaxşı fəndini tapdım: o saət ata­sı­nın ona yadigar verdigi qızıl qələmi çıxararaq qara vəzirə belə bir namə yazdı:

“Əzizim, gözüm qara vəzir!

Bu namə sənə çatan kibi qırx gün, qırx gecə töy edub mənim qı­zımı Minəvvər xanımı həman namə aparan Məhəmməd nam ca­vanə verərsən”.

Qız naməni şahın möhrilə sər-bə-möhr edub genə oğlanın gü­lahının tərkinə qoyaraq yavaşca oğlanın yüzündən, gözündən bu­sə edub kənişlər ilə bahəm bağdan çıxub hərəmxanəyə gəldi. O tərəfdən xoşbəxt Məhəmməd yuxudan bidar olub İsfahan şə­hə­rində şah Abbasın yerində oturan qara vəzirin yanına gəlub şah­dan olan naməni ona təqdim edir. Qara vəzir bu namənin məz­munundan halı olduqdan dərhal İsfahan şəhərini laləzarlar və gəbələr ilə bəzədub bir böyuk məclis bərpa edərək bütün İs­fa­han əhlini o məclisə dəvət etdi. İsfahan ehli əhvalatdan ba xəbər olub Şah Abbasın qızının toyudur deyə hamı o məclisə gəldilər.

Qara vəzir Minəvvər xanımın kəbinini Məhəmmədə kəs­dir­dik­dən sora qırx gün, qırx gecə toy edib İsfahan əhlini qonaqladı.

Toy tamam olan kibi qara vəzir və İsfahan əhli Minəvvər xa­­nımın əlini Məhəmmədin əlinə verib mübarək bad edərək hər kəs öz evinə getdi. Bu iki qalı bəladə bir-birinə yazılmış aşıq və mə­şuq o gündən mal-devlət içində qırmızı gün keçirməyə baş­la­dılar.

O yandan şah Abbas Dərzəmin mahalında baş vermiş fəna hərəkətlər yatırdıb vəzir ilə bahəm İsfahana yüz qoydular.

Bunlar eylə ki şəhərə yaxınlaşdılar birinci dəfə Minəvvər və Mə­­­həmməd şahın gəlməsindən xəbərdar olduqda Minəvvər xa­nım dedi: Durmaq vaxtı deyil. Bir köhlən ata suvar olub qara vəzir və əhli şəhər ilə atamı pişvazə çıx. Zalım bir fənd ilə bir-bi­ri­mi­zə qavuşduq görək axırımız necə olacaq.

Minəvvərin bu sözünə Məhəmmməd razı olub bir köhlən ata su­­var olaraq qara vəzir və əhli şəhər ilə şahi və vəziri pişvaz edib daxil şəhər etdilər.

Şah özu ölməgə göndərdigi Məhəmmədin əgnində şahana li­bas bir köhlən atın belində onun pişvaza gəlməgini görüb qə­zə­bin­dən az qaldı həlak ola.

Odur ki, Məhəmmədin əhvalatını şah bir başqa sərbazdan ög­­­rəndi. Şah halı belə görüb dərhal qırmızı geyinib təxt səl­tə­nət­də bərqarar olcaq cəllad deyə fəryad etdi. Cəllad hazır olub “ləb­bəyk-ləbbəyk” edərək dedi: qurban çörəgindən yemişəm, qo­lum qüv­vətli kimin ömrünün qəvaləsi tamam isə höküm et, bu saat boy­nunu vurum.

Şah höküm etdi: – Bu saat o nankor və mənim əmrimi ye­ri­nə yetirməyən qara vəzirin boynunu vur.

Cəllad şahın əmrinə “bə çəşm” deyib qara vəzirin boynunu vur­maq istədikdə qara vəzir ərz etdi: – Şah sağ olsun, aman ve­rin, sizə bir neçə kəlmə sözüm var, onu deyim hərgah günahım ol­sa genə sahib ixtiyarsınız. O biinsaf şah razı olmadıqda həm və­zir Allahverdi xan və həm də Minəvvər xanım və əhl İsfahan ərz etdilər:

– Ey şah! Belə insafsızlıq olmaz. Neçə ildur ki, qara vəzir sə­­­nin çörəgin yeyub vəzirlik edir. Ona görə qoy laməhalə sö­zü­nü desin, günahi olsa genə də öldürərsiniz.

Şah vəzirin və əhli şəhrin ricasini qəbul edub razı oldu. Bu za­­­man qara vəzir şah onun boynunu nədən ötrü vurduğunu bil­dik­­­dən sonra həman qızıl qələm ilə yazılub öz möhrü ilə sər- bə-möhr edilən naməni götürüb ona təqdim etdi. Şah namənin məz­mu­­­nundan halı olarkən “şahadət” barmağını dişində tutub de­di: – Bəli....həq taalanın sirrinə əl aparub yazını pozmaq ol­maz­­­mış... ne­­cə ki də mən yazmışdım. “Qara vəzir!” Məhəmmədi öldür, ya­­­zı yazan götürüb özü yazdığı kibi yazub”.

Şah Abbas bu sözdən sonra qara vəziri mürəxxəs etdi. Və yü­­zünü vəzirlərə, vəkillərə, Məhəmmmədə, Minəvvər və əhl İs­fa­hanə tutub əhvalatı əvvəldən axıradək onlara nəql etdi. Vəzir Allahverdi xan şahın bu sözlərini eşidub ərz etdi:

– Şah sağ olsun! Mən deyəndə ki, yazıya pozu olmaz, sən qə­­­bul etmədin. İndi de görüm tutduğundan peşiman oldun, ya yox?...

Şah oğlu şah Abbas buyurdu: ey vəzir Allahverdi xan! Və ey İsfahan əhli, mən qara qulun oğlu Məhəmmədə etdigim si­təm­­dən və həq taalanın yazısını pozmaq istədigimdən peşiman ol­dum. Doğrudan da “təqdirə tədbir və yazıya pozu olmaz”.