Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi ­­­­­­­­­­­­­­­folklor institutu­­­­­­­­­­­­­­­­­

§ 12.30. Ceyranla xəbərləşmə
Kərəm bu səfalı məkanda görür ki, “ovçular iki quzulu bir ceyranı vurublar. Ceyran balalarının yanında inildəyir. Qı­zıl qanı gülləri qıpqırmızı qızardıb. Kərəmin ürəyi qana dön­dü, aldı sazı, görək (5 bəndlik şeirlə – S.R.) nə dedi:
Mən, ay Sofi lələ, necə yanmayım?

Əsli xanın ceyranıdı bu ceyran,

İnsafdımı əhvalını bilməyim,

Əsli xanın ceyranıdı bu ceyran...”¹⁸⁹

Beləliklə, yaralı ceyran Əsli xanındır. Bu epizodda cey­ra­nın iki funksiyası üzə çıxır:

Birincisi, Kərəmlə Əsli arasında mediasiya edərək Kə­rə­min sözünü Əsliyə çatdırmaq üçün tələsir;

İkincisi, yenə də Kərəmlə Əsli arasında mediasiya edə­rək Kərəmə yol göstərir.

Hər iki funksiya keyik, tərlan kimi obrazların kişi və qa­dın başlanğıcları arasında mediasiya funksiyaları baxımından mən­tiqidir. Bu halda süjetüstündə ovçuların ceyranı yara­la­ma­ları adi bir ov epizodudursa, süjetaltında bu, Xaosu qo­ru­yan qüvvələrin (yaxud Keşişə xidmət edən qara varlıqların) Kə­rəmlə Əslinin birləşmələrinə mane olmaları deməkdir.

Epizodda Ceyranın qızıl (qırmızı) qanının təsvir ele­­menti kimi vurğulanması yuxarıda deyilənləri təsdiqləyir. Epik ənənədə qan – qovuşma, qırmızı – keçid deməkdir. Bu, Cey­ranı həm keçid/mediasiya, həm də qovuşdurma/me­di­asiya ob­razı kimi təsdiq edir. O da öz növbəsində Kərəm-Cey­ran mü­nasibətlərini dialoq-xəbərləşmə kimi qəbul etməyə imkan verir.