Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ az ərbaycan memarliq və İNŞaat universiteti “İnşaat” fakültəsi

Korrektivl
əşdirici əlavələr. Əksəriyyət hallarda lazımi səviyyədə xammal qarışığını iki 
komponentd
ən almaq praktiki olaraq mümkün olmur, ona görə də üçüncü və hətta dördüncü 
korrektivl
əşdirici komponentlərdən istifadə olunur. Bu əlavələr xammal qarışığında çatışmayan hər 
hansı bir oksidlə zəngin olur. Dəmirli əlavə kimi, adətən, sulfat turşusu zavodlarında alınan dəmir 
yanığından, bəzən isə domna sobalarında alınan koloşnik tozundan istifadə olunur. Alüminat əlavələri 
kimi az d
əmirli gillərdən və boksitdən, silikat əlavələri kimi isə kvars qumundan, opokadan və 
trepeld
ən istifadə olunur. Korrektivləşdirici əlavələrdə oksidlərin miqdarı aşağıdakı kimi olmalıdır: 
d
əmirlidə Fe
2
O
3
-
ün miqdarı 40 %-dən az, 
silikatlarda SiO
2
-
nin miqdarı 70 %-dən az, 
alüminatlarda Al
2
O
3
-
ün miqdarı 30 %-dən az olmamalıdır. 
S
ənaye tullantıları kimyəvi tərkibinə görə sement xammal qarışığına yaxın odluğa görə bir sıra 
s
əneye tullantıları sement zavodlarında tətbiq olunur. Adətən, bu tullantılar əsas istehsal zamanı istilik 
emalını keçmiş olurlar. Ona görə də xammal qarışığına əlavə edilərkən yanma temperaturunu aşağı 
salmağa və sobanın məhsuldarlığını yüksəltməyə imkan verir. Sement sənayesində ən geniş tətbiqini 
tapmış tullantılardan domna posasını, yanacaq küllərini və nefelin şlamını göstərmək olar. Domna 
posaları xammal komponentlərinin sobalarda tam əriməsi zamanı yaranır. 1 t çuqunun istehsalında 
0,6...0,7 t posa 
əmələ gəlir. Domna posalarının mineroloji tərkibi, əsasən, kalsium-silikat və kalsium-
alüminatlardan ibar
ətdir.
Yanacaq küll
əri yanacağın yanması zamanı əmələ gəlir. Kimyəvi tərkibinə görə külün 85...90 
% silisium, alüminium, d
əmir, kalsium və maqnezium oksidlərdən ibarətdir.
Nefelin şlamı alüminium istehsalında tullantı kimi alınır. Onun tərkibi 80...85 % narın dispers 
v
ə qismən hidratasiya olunmuş iki kalsium-silikatdan ibarətdir. Şlamın kimyəvi tərkibi kütlə üzrə 
(%): SiO
2
–26...30; Al
2
O
3
–2,2...6,5; Fe
2
O
3
–2,1...5,5; CaO –52...59; MgO –2...2,5; R
2
O –1...2,5. 
Şlamın çatışmayan cəhəti onun tərkibində qələvilərin artıq miqdarda olmasıdır. Çünki bu zaman 
sementin aktivliyi aşağı düşür.