Azяrbaycan respublиkasi tяhsиl nazиrlиyи

III fəsil. Ərzaq mallarının keyfiyyəti və təhlükəsizliyinin təmin olunmasında beynəlxalq təcrübə və bu işdə gömrük orqanlarının rolu.

3.1. İqtisadi əməkdaşlıq və Azərbaycan Respubliksının digər ölkələrlə inteqrasiyası.

Dövlət səviyyəsində və ərzaqla təmin edilməsi, Respublika əhalisinin ərzaq məhsulları ilə yaxın

və təcili ehtiyacları ilk növbədə hesabına yerli istehsal ödəmə qabiliyyəti deməkdir.

Müasir mərhələdə kənd təsərrüfatı istehsalının və səmərəli прiродопользованiю təmin etmək məqsədi ilə, Respublika əhalisinin ərzaq məhsullan ilə kifayət qədər avadanlıq aqrar-sənaye kompleksinin mühüm qarşısında duran vəzifələrin ümümbəşəri vəzifələrdən biridir.

Bu vəzifə uğurla həll həyatının yaxşılaşdırılması və dövlətin təhlükəsizliyinin, təhlükəsizlik imkan verir. Təbiəti nəzərə alaraq, Azərbaycanda əlverişli torpaq-iqlim şəraiti, istifadə, kənd təsərrüfatı, ərzaq məhsullarının istehsalını olmalıdır durmadan artacaq. İnkişaf etdirilməsi bitkiçilik xüsusi diqqət ayırmaq lazımdır. Üzrə taxıl istehsalı həcmi artacaq artıq elə bir səviyyəyə lazımdır ki, növbəti məhsul üçün xalq təsərrüfatının ehtiyacları və adambaşına tələb olunan sayı, təmin etmək üçün. Təcrübədə müəyyən olunmuşdur ki, 60 gün üçün iPhone, iPad və ümumi istehlak 17% uyğun müvəqqəti resursları, təhlükəsizlik səviyyəsini olur.

Ehtiyaclarını Respublikasının ərzaq, proqnoz işlənilərkən, inkişaf etmiş ölkələrin təcrübələrinə son proqnozlaşdırmada ciddi nöqsanlar olduğu nəzərə alınmalıdır. Son deklorativ xarakter dasıyırdı və lazımi təşkilati, maliyyə və hüquqi stend üçün dəstək.

Müasir iqtisadi ədəbiyyatda, ərzaq problemini həll etmək üçün müxtəlif fikirlər, müxtəlif yanaşmalar var. Bəziləri hesab edirlər ki, onun haqqında rəy dövlət büdcəsinin kənd təsərrüfatı istehsalçılarına, iqtisadi fəaliyyətinə qarışmamalıdır. Digər bildirirlər inam ki, kənd təsərrüfatı məhsullarının, dövlət dəstəyi, heç olmasa, onların fəaliyyətinin müəyyən edə bilər. Bu məsələdə bizim mövqeyimiz ondan ibarətdir ki, bazar iqtisadiyyatı bu və sonrakı mərhələlərdə sayı qlobal problemlərin, o cümlədən ərzaq mübarizədə dövlətimizlə, onun tənzimləyici rolu.

Professor B. q. Allahverdiyev bu baxımdan, haqlı olaraq yazır:

"...Göstericilərə baxdığımızda aydın məlumdur ki, tərəvəz və bostan məhsulları, meyvə, giləmeyvə, bundan başqa, əhalinin, elmi cəhətdən əsaslandırılmış fizioloji norma təchizatı aşağı səviyyədə təmin olunur. Xüsusən, ən zəruri ehtiva edən qidalar ət, ət məhsulları, süd, süd məhsulları, yumurta, şəkər,balıq məhsulları və balıq faktiki istehlakla fizioloji normaları təchizatı üçün kəskin fərq var. Bu, yenə Ştatları, görün, bu vacib sahədə həyatda özlərinə cəlb olunmasını tələb edir. Belə ki, aqrar iqtisadiyyat hərtərəfli inkişafı təmin etmədən, ölkədə ərzaq təhlükəsizliyi, əhalinin, düzgün qidalanma zəmanət verilə bilməz. Təcrübə göstərir ki, keçid şəraitində problemlərinə hər bir ölkənin ərzaqla pisləşməsi qaçılmazdır. Amma vəziyyəti həyati problemlərin zamanı qızışdırmaqda heç bir halda yol çalıştırmak üçün xəstəlik müəyyən edilir kənd təsərrüfatı siyasete tam uyğun olaraq tənzimlənməsi mexanizmi geniş və səmərəli istifadə olunması, daha da möhkəmləndirək".

Ayrı-ayrı ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, kənd təsərrüfatı deyil, yalnız özəl və dövlət mülkiyyəti şəraitində, kifayət qədər inkişaf edə bilər. Bu mənada, Hollandiya-yaxşı nümunədir. Başqa bir misal getirmək. Polşa hələ də çox zəif inkişaf edib, kənd təsərrüfatı deyil, həm də kollektiv təsərrüfatçııq inşa Macarıstanda.

Bu nəticə çıxır ki, kənd təsərrüfatında, çiçəklənməsi üçün digər şərtlərdən, habelə ən mühüm əkinçilik mədəniyyəti, mütəxəssis hazırlığı artacaq.

Ərzaq problemi həll, eyni zamanda, tarixi təcrübə də nəzərə almaq lazımdır. Sovet dövründə biz kəndlilərin zorla kollektivləşdirilməsi aqrar iqtisadiyyata, Ölçüsü böyük zərbə hamımız bilirik. Bütün etmək lazımdır ki, bizim aqrar islahatı Azərbaycan kəndlisinin ənənə və mentalitet, matç. Əks halda, onlar istənilən effekti verməyəcəkdir. Lakin, bazar münasibətlərinin inkişafına, torpağın özəlləşdirilməsi,çoxukladlı iqtisadiyyatı, elmi-texniki tərəqqi yaratmış, yeni şerait də diqqətdən qaçırılmamalıdır. Vaxt var idi ki, mülkiyyət Forması, torpaq kənd təsərrüfatı istehsalının səviyyəsi və səmərəsinə təsir edən həlledici amil oldu. Məsələn, vaxtilə (sovet dövrü) torpaq mülkədarlığı diyarımızda kənd təsərrüfatı, inkişaf əngelləyirdi. ABŞ-da, ölkədə azad sahibkarlıq, onun tərəqqisi təmin olunacaq. Hazırda Azərbaycan fermer deyil, ABŞ və Avropa kəndlisindən pulsuz deyil. Amma bizdə məhsuldarlıq kənd təsərrüfatı, bu ölkələrdə daha aşağıdır. Yüngül, kənd təsərrüfatı istehsalının, kəndlinin taleyi deyil, yalnız o, pulsuz və ya asılı deyildir. Bu asılılıq, əsasən, kənd təsərrüfatı, əmək, avadanlıq və elmi-texniki xidmətlərin bağlı s. ona Görə də biz hesab edirik ki, mülkiyyət Forması ümumiyyətlə, fərqi yoxdur, o, yalnız elm və texnikanın nailiyyətləri kənd təsərrüfatı istehsalında harada istifadə effektiv ola bilər.

Bütün yuxarıda nəticəyə aydındır: necə ki, indiki mərhələdə və gələcəkdə ərzaq probleminin əsas həllinə deyil, yalnız mülkiyyət, həm də elmi-texniki tərəqqinin nailiyyətlərinin geniş tətbiqi xeyli dərəcədə asılıdır.

Başqa sözlə, süfrəmizin zəngin və yüksək keyfiyyətli qida məhsullarının prosesi başa nəinki kəndli bir vəziyyət deyil. Bu halda, eyni zamanda, emal sənaye, ticarət, elm və texniki analiz və işə digər sahələrdə yüksək məhsuldarlıq olan bütün insanlar birlikdə işləmişik, bir şey lazımdır. Yalnız bu halda, ərzaq problemi ola bilər və uğurla öz həllini tapmışdır.

Ərzaq sektoru iqtisadiyyatın dinamik inkişafı, taxıl, ət, süd və digər ərzaq məhsulları, istehlak məhsulları ilə yanaşı, ən yeni texnologiyaların tətbiqi ilə fəal şəkildə məşğul olmaq lazımdır. Bu halda qeyd etmək lazımdır ki, hətta bu cür inkişaf etmiş ölkələrində müxtəlif növ məhsulları, texnologiyaları, onların emalı, bir-birindən çox fərqlənir. Məsələn, bir ton şəkər istehsal Almaniya, Fransa və Avstriyada 6,5-7,0 ton, Rusiya Xarici 9,0 ton istehlak məskunlaşmışdır.

Almaniya, Fransa və Avstriyada ton nişastanın alınması üçün 5,0-5,5 ton işlədildiyi halda, kartof, Rusiyada bu göstərici 8,0-9.0 tona yaxın. Belə ki, Respublikamız var, çox səmərəli texnologiyaların tətbiqi xammal ehtiyatlarının artırılması, ərzaq məhsullarının istehsalının daha çox sərf edir və bununla da imkan verir.

İnsan daha yaxşı bir həyat təmin etmək üçün gündəlik üzrə 2,5-3,5 min kalori. enerji tələb olunur. Tam həyat heç bir iş görə 1,5-2,5 min, kritik həyat fəaliyyəti ərzində 1,0-1,5 min kalori.lazımdır. 1.0 min kkal.-aşağı enerji istehlakı, yalnız iş qabiliyyəti zəifləyir və onun həyat və qısalır. İnsanlar hakimiyyətdə lazımdır norma daxilində tam qidalanmamanın minimum həddinin müəyyən edən 1-günlük orta hesabla ölkələrində, Yaxın Şərq və Şimali Afrika ölkələri üçün, 1710-1990 kkal, Asiya və Sakit okean üçün 1710-1920 kkal üçün MDB 1730-1960 kkal, o cümlədən Azərbaycan üçün 1730 kkal. bu.

Əhalinin ərzaq təhlükəsizliyinin təminatı xüsusi əhəmiyyət fəaliyyəti üçün qida sənayesi, ümumiyyətlə, bitkiçilik və heyvandarlıq məhsullarının dinamik artım asılıdır.

İdxaldan asılılıq kimi, indi və gələcək ərzaq təhlükəsizliyinin ciddi qorxu yaradır. Bu faktı izah edir ki, Finlyandiyada taxıl istehsalının Birləşmiş Ştatlarda təklif qiyməti 4 dəfə bahadır, lakin finlər özlərini yetişdirdikləri taxıl üstünlük verirlər. Onlar ərzaq təhlükəsizliyi və təhlükəsizliklərini belə bahalı almaq.

Avropa ölkələrinin kənd təsərrüfatı məhsulları və bazar gömrük sistemi vasitəsilə təhlükəsiz qorunur. Beynəlxalq təcrübəyə uyğun. Onun tanımaq, bilmək və yerli xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla, ölkəmizin praktikada istifadə etmək lazımdır.

Beləliklə, hər bir ölke öz daxili bazarı qorumaq, yəni, rəqibləri, tapa bilmədi. Əlbəttə, bu o demək deyil ki, daxili bazarı ilə bağlı olmalıdır." Məqsədəuyğun və mümkün olmayan bu vəziyyət, haqq qazandırmaq üçün deyil. Daxili bazar üçün ayrı-ayrı malların, bəzi mallar və açıq olmalıdır, xarici ticarət dövriyyəsi balansı olmalıdır tikilmişdir ki, onun balans idi müsbət, sərfəli. Nəzərə alsaq ki, hal-hazırda, bizim daxili bazarımızın 50-60 faiz, idxal məhsullarının, yaxın gələcəkdə onların idxal 3-4 dəfə azaldılması üçün ehtiyac haqqında açıq

Deyilənlərdən aydın olur ki, 2008-ci il, 2013-cü ildə idxal ərzaq məhsullarının ilbəil artıb 2014-cü ildə yüksək səviyyədə - ümumi idxalın həcmi 45.7% əldə edilib. Bu müsbət tendensiya son illərdə, hələ də, ilk növbədə, iqtisadiyyatın aqrar sektorunda, yerli istehsalın davamlı artımı ilə bağlı nə daxili məhsul istehsalının sabit artımı, kənd təsərrüfatında təşkilati-idarəetmə islahatlarının uğurla həyata keçirilməsi üçün Hökumət Respublikasının daxili bazarda qorunmasmda görür himayeçilik hadisələrin nəticəsi kimi qiymətləndirilə bilər.

Sirr deyil ki, təklif olunan satış üçün xarici ərzaq məhsullarının heç də həmişə lazımi keyfiyyətli, bir çox hallarda nəzarətdən kənarda qalır.

Faydasız və zərərli yeni cəlbedici görünüş verdiyi üçün ona наiвного alıcıya satmaq üçün "işbazlar" kimyəvi məharətlə istifadə edir.

Sovet dövründə, qida standartları və keyfiyyət многоступенчатый ciddi nəzarət. Hal-hazırda Respublikada bu funksiyalar əsasən, standartlaşdırma, metrologiya və patent üzrə Dövlət agentliyinin azad istehlakçılar Birliyi həyata keçirilir. Amma geniş ictimaiyyət, istehlakçılar, onların hamısı olmadan onların fəal iştirakının bu çətin məsələdə üçün dəyər yaratmaq mürəkkəb olaraq qalır.

Təəccüb doğuran odur ki, nə idxal, nə də bacarıq yoxdur və ya hər şey - böyük korporasiyalardan tutmuş fərdi şəxslər kömək edəcək. Tullantıların idxal olunan malların keyfiyyət və konkret məsul şəxslərin olmur.

Ticarət obyektlərində tez-tez istifadə müddəti keçmiş ərzaq məhsulları aşkar edilə bilər. Ki, onlar çıxdaş idi müraciət edilməlidir lentə idi.

Küçə ticarəti baxımından günəş, toz torpaq satılır ət, süd, yumurta məhsulları, ət məhsulları, "фанта", onların "Pepsi-Kola"hesabları və sairlərin keyfiyyətli bir təmin edə bilər? Yol kənarlannda hər küncündə peyda olub və антiсанiтарiə şəraitində mövcud olan "sallaqxanalara" deyek?

Xarici ölkələrdən istifadə müddəti tutan böyük həcmi dondurma tort, biskvitlər, bananlar və sizə gəlir. Tələbələr və uşaqlar istər-istəməz, kimi qüsurlu məhsulların istehlakçılar üçün olmaq. O vaxt olduğu kimi, respublikamızda əkilir, nar, heyva, albalı, ərik, alma, albalı, armud, əncir, gilanar kimi xurma da çox faydalıdır, keyfıyyətli плодово-əгодной məhsulları, ton, ton, fermer və fərdi təsərrüfatlarında sahəsində qayıq.

Respublika adları bulaqlarının, altında (bəzən saxta etiketlə) istehsalı olan mineral suların keyfiyyəti də baha satış qiyməti də doğurmaya bilməz narahatlıq.

Ümumiyyətlə, xarici məhsulları, bizim qapılar açıqdır məhsulları, standartlaşdırma və bazasının sertifıkatlaşdırılması gücləndirilməsi, gömrük və ekoloji nəzarət, təkmilləşdirilməsi və unutmaq lazım deyil. Bu faktdır ki, распределеннаə sertifikatlaşdırma, xammalın, nəinki hazır məhsul. Bu səbəbdən, biotibbi və epidemioloji normalara, heç bir hörmət xammalın asan etmək üçün gətirmək kənardan olur. Buna baxmayaraq, biz inkar etmirik ki, yalnız idxal malları deyil, eyni zamanda, yerli məhsullar ekoloji cəhətdən zərərli maddələrin çirklənirlər. Bu hallar ona görə baş verir ki, istehsalı, ərzaq məhsullarının emalı və saxlanması üçün ətraf mühitin monitorinqi, səmərəli sistemi. İnsan, sağlamlıq, saxlanması, biri də dünya ərzaq bazarının əsasında məsələ çıxarılma haqqında gündəmdə olmamalıdır. Və bu, kənd təsərrüfatı, qida potensialının tam həyata keçirilməsi tələblərinin.

Azad bazar münasibətləri şəraitində dövlət tənzimlənməsinin rolu məhdudlaşdırılsa, inkar etmirəm. Təbii ki, dövlət onları olacaq istehsalçıları məcbur həll azad rəqabət etdirməməli, məhdudlaşdırmamalı, məhsul bazarda texniki işçi və inzibati məsələlər üzrə lazım deyil, dolayı metodlardan, istehsalçıların gəlirləri mənimsəməməlidir.

Lakin, başqa müdaxilə, onsuz keçinmək olmaz. Məsələn, lisenziya, vergi və gömrük dərəcələrinin müəyyən edilməsi, müxtəlif məhdudiyyətlər və qadağalar qoymaq, çevik kredit siyasəti, icrası məhsulları istehsalçılarının hüquqlarının müdafiəsi və sairləri. Bütün bunlar yalnız dövlət üçün, həm də azad sahibkarlığın inkişafı üçün də vacibdir.

Ərzaq xüsusi təhlükəsizlik tənzimleyici rolu dövlət mağazalarında. Haqqında danışarkən, ərzaq təhlükəsizliyi, əhalinin əsas ərzaq məhsulları ilə təmin olunan, etibarlı və kifayət qədər təchiz etmək, aclıq, qida, qorxma, lazım deyil, anlamaq üçün.

Elmi-texniki tərəqqi baxımından, ərzaq təhlükəsizliyi konsepsiyası idi bir az dəyişib və təkmilləşdirilmiş. İndi o, zəruri resursları potensialı və zəmanətləri vasitəsilə dövletin öz əhalisinin ərzaq məhsullarının ki, ehtiyaclannı ödəmək əks etdirir. Yaxşı, bu problem demoqrafık əlverişli təsir dinamikasını fizioloji norma səviyyəsinə təchizatı, əsasən, yerli istehsal hesabına keçirilməyib.

Ərzaq təhlükəsizliyi əsasən idxal ərzaq payı müəyyen edilir. İqtisad elmləri doktoru r. Ə. Baıayev yazır: "müasir dünya ərzaq probleminin xüsusiyyətlərindən biri təkcə kənd təsərrüfatı çərçivəsində həll edə bilməməsi. Problem qida, enerji, xammal, ətraf mühit və s. qlobal problemlərin həllini nəzərdə tutur tutmaqla, beynəlxalq münasibətlər, xüsusilə xarici ticarətin daha çox asılıdır, dövlətin. Bu, xüsusən, ərzaq problemi, sözün əsl mənasında, qlobal problemlər ideologiyası".

Qeyd edildiyi kimi, o vaxt Respublika kimi ərzaq balansı, idxal malların yeri var. Bu, yalnız baş verir şəhərlərində, əhalisi isə yerli imkanlar təchizat ərzaq, kənd rayonlarında da mövcuddur. Yüksək kalori miqdarını göstərməlidirlər əsas ərzaq məhsulları artıb alıcılıq qabiliyyəti məhdud, əhali məcbur sıra dəyişikliklər seçim. Ona görə də seçərkən enerji çatışmazlığı və qida çatışmazlığı, daha ucuz və daha ekoloji cəhətdən təhlükəli məhsulları ilə dolu qaytarılır. Və insanların sağlamlığına çox mənfi təsir edər. Bu vəziyyət 1.0 və bir milyondan artıq məcburi köçkünlərin qaçqm və immiqrantlar üçün xüsusilə aktualdır. Ağır şərait və tam qidalanmama, onların həyatı, fəaliyyəti və gələcək nəsillər böyük zərər vurur. Azərbaycan hökuməti və dünya ölkələrinin, xeyriyyə hal-əsirgəməməlidirlər.

Aydındır ki, hələlik müəyyən miqdarda ərzaq idxalından, mümkün deyil dayana. Lakin hazırlanan ərzaq və xammal gömrükdə və ekoloji nəzarət, sistemli artırılması şərti ilə, biotibbi, eləce və эпiдемiологiческiм normalara riayət etməklə, müəyyən edilmiş idxal olunan malların ağlabatan zaman qorunmasında yerli istehsalın sabit artım respublkanı xarici bazann spirt asılılığın tədricən azad etmək üçün əsaslanan sübutlar tədbir işlənməlidir.

Hər bir ölkədə ərzaq təhlükəsizliyinin səviyyəsində dərhal sonra əsas amillər əhalinin olur: həcmi, yerli istehsalın ərzaq; onun dinamikliyindən və sabitliyindən; əhalinin alıcılıq qabiliyyəti; idxal ərzağın həcmi və onun ödənilməsi üçün maliyyə imkanlarından.

Araşdırmalar, əsas prinsipləri, zaman ciddi şəkildə pozulur və buna görə də etiraf etməliyik ki, ölkəmizin ərzaq təhlükəsizliyi, lakin etibarlı şəkildə müəyyən dərəcədə, təmin etmək.