B. A. Nazarbayeva

 
Interferometrik datchiklar. 
Haroratni optik o‘lchashning boshqa bir uslubi 
ikkita yorug‘lik nurlarining interferensiyasi oqibatida vujudga keladigan yorug‘lik 
intensivligini modulyasiyalashdan iborat. Nurlardan biri etalon bo‘lib hisoblanadi, 
boshqasi esa uning parametrlari haroratga bog‘liq bo‘ladigan muhit orqali 
o‘tkaziladi, bu signallar o‘rtasida faza siljishining paydo bo‘lishini chaqiradi. Bu 

---

284 
faza siljishining kattaligi, va demak, interferension signalning parametrlari harorat 
bilan belgilanadi. Interferometrik harorat datchigining sezgir elementi sifatida 
ko‘pincha yupqa kremniy qatlamidan foydalaniladi, chunki uning sindirish 
koeffitsiyenti haroratga bog‘liq bo‘ladi, bu nur yo‘lining uzunligining o‘zgarishiga 
olib keladi.
5.16- rasmda yupqa plenkali optik datchikning sxemasi ko‘rsatilgan, u 
o‘zakning diametri 100 mkm, qoplamaning diametri 140 mkm bo‘lgan, sindirish 
ko‘rsatkichi bosqichma-bosqich o‘zgaradigan ko‘p modali optik tolali 
volnovodning uchlariga surkalgan uch qavat plenkadan tashkil topadi. Birinchi 
qatlam kremniydan, ikkinchisi kremniy dioksididan shakllantiriladi. FeCrAl plenka 
pastda yotuvchi qatlamlarni oksidlanishdan himoyalash uchun eng oxirida 
qoplanadi. Bunday optik tolalardan 350
gacha bo‘lgan haroratlarda foydalanish 
mumkin. Biroq oltin bilan qoplangan volnovodlardan foydalanilganda ishchi 
diapazon 650
gacha ortadi. Bu erda nurlanish manbalari sifatida 860 nm 
nurlanish to‘lqini uzunligiga ega bo‘lgan diodlardan foydalaniladi, natijalovchi 
signalni tahlil qilish esa spektrometr yordamida o‘tkaziladi. 
Haroratdan rangini o‘zgartiradigan eritmalar asosidagi datchiklar. 
Bunday 
datchiklar biotibbiyot tizimlarida qo‘llaniladi. Xromatik eritma sifatida ko‘pincha 
CoCl
2
6H
2
O (kobalt xlorid eritmasi) qo‘llaniladi. Bunday datchiklarning harakat 
tamoyili ba’zi bir xromatik eritmalar uchun xarakterli bo‘lgan spektrning 
ko‘rinadigan 
diapazonidagi 
nurlanishlarning 
(400...800 
nm) 
yutilish 
koeffitsiyentlarining haroratga bog‘lanishiga asoslanadi (5.17A-rasm). Ravshanki, 
bunday datchiklarning tarkibiga nurlatish manbai, detektor va o‘lchash obyekti 
bilan issiqlik bog‘lanishiga ega bo‘lgan kobalt xlorid eritmasi kiradi. 5.17B va 
5.17D- rasmlarda xromatik harorat datchiklarining ikkita varianti ko‘rsatilgan. 

---

285 
5.16- rasm. Yupqa plenkali optik harorat datchigining sxemasi 
5.17- rasm. Haroratdan rangini o‘zgartiradigan eritmalar asosidagi datchiklar: A – 
kobalt xlorid eritmasining absorbsion spektri; B – qaytaradigan yuzali datchik; D – 
o‘tuvchan tipdagi datchik