Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi
Yüklə 7,73 Mb.
|
| BALAT CAMÖ VE TEKKESİ
12 13 BAIAT MUSEVİ HASTANESİ N R B N 1510: Balat'tan Bahçekapı'ya kadar uzanan yangında 800 dükkân yandı. 1639: Balat Kapısı dışındaki mumhanede çıkan yangın, poyraz nedeniyle hızla yayıldı. Önce sur dışındaki ve sahildeki yapılar tutuştu; ardından ateş meydandaki büyük ceviz ağacına sıçradı ve yangın Balat'ın içine girdi. Balat Kapısı'ndan Fener Kapısı'na uzanan yangında tüm Balat semti kül oldu. 1692: Yangın Balat Camii yakınlarındaki bir hallaçta çıktı ve söndürüleme-yince toplam 1.500 ev ve dükkân yandı. 1721: Balat'ın iç bölümünde bir terzi dükkânında çıkan yangın, ahşap dükkânlar ve evler bitişik olduğundan büyük bir hızla yayıldı. Sadrazam Damat İbrahim Paşa ve yeniçeri ağası yangın yerine geldiler. Onları çok geçmeden Padişah III. Ahmed izledi. Sonuçta 100 ev, 120 dükkân, 4 debbağhane, 6 ekmek fırını, l çörek fırını, 7 değirmen yandı. Çavuş Mescidi ve Medresesi kül oldu. 1729: Yangın Balat Kapısı dışındaki ve surların dibindeki bir mahzende başladı. Rüzgârla şiddetlendi ve suriçini etkisi altına alarak istanbul'un sekizde birini kül etti. Fener Kapısı'ndan Ayvansaray'a kadar uzanan bölgeyle Edirneka-pı-Zincirlikuyu arası tümüyle yandı. Kül olanlar arasında Sunullah Efendi, Ab-dürrahim Efendi, Kazasker Sahhafzade, Veliyüddin Efendi, Mirzazade konakları, mektepler, mescitler, kütüphaneler, kiliseler, yüzlerce ev ve dükkân, ayrıca 25 cami bulunuyordu. Yangından sonra Edirne, Gelibolu ve Sakızadası'ndan dülgerler, yapı kalfaları, kereste, tuğla ve kiremit getirtildi; yanan yerlerin imarına yeniden başlandı. 1746: Balat Kapısı içinde başlayan yangın sonucunda birçok ev ve dükkân yandı. 1782: I. Abdülmecid ve Sadrazam izzet Mehmet Paşa sahilde başlayan yangının söndürülmesi için uğraştılarsa da ateş iki gün sürdü ve Sultan Selim Ca-mii'yle Karagümrük'ten Hazine-i Şerife kadar olan alanı (yaklaşık 7.000 bina) kül etti. 1812: Bir evde başlayan yangın süratle yayılarak îç ve Dış Balat'ı sardı. Eğri-kapı, Tekfur Sarayı, Balat Hamamı ve Balat Kilisesi yönlerinde ilerleyen yangın tulumbacıbaşı ağa ve neferleri tarafından kontrol altına alındı. Aynalıkavak Sarayı yakınlarındaki Tersane Eminleri Konağı'nda bulunan II. Mahmud, kaymakam paşaya, kaptan paşaya, sekbanbaşına, bostancıbaşına hasekiler göndererek ateşin bir an önce söndürülmesini buyurdu. Yangın bu arada Ayvansaray'ı baştan sona yaktı, sur dışına sıçradı ve Eyüp'e doğru ilerlemeye başladı. Bu ateş afeti ancak Eyüp yakınlarındaki Zâl Paşa İskelesi'nin önlerinde durdurulabildi. 1828: Abacıbaşı Çeşmesi yakınında çıktı ve birçok evi kül etti. 1866: Yangın suriçinde çıktı, 500 bina yandı. 1867: Bu kez sur dışında çıkan yangın 118 binayı yaktı. 1874: Balat'ın içinde çıkan yangın sonucunda 27 dükkân, 7 ev, l sinagog ve l kütüphane yandı. 1877: Mahkemealtı denilen yerde başladı ve 121 binayı yaktı. 1890: Balat surları dışındaki keresteci dükkânında başlayan yangın, şiddetli rüzgâr nedeniyle büyüdü; 70 ev, 35 dükkân, bir cami yandı. Merkez Kumandanı Arif Paşa, Jandarma Kumandanı Cemal Paşa ve Zaptiye Nazırı Nazım Bey yangının büyümemesi için çaba gösterdiler. 1892: Balat Karabaş Mahallesi'nde 60 ev yandı. 1896: Yine Karabaş Mahallesi'nde 45 bina yandı. 1911: 334 ev yandı. Çarşamba'da başlayan yangın, kollar halinde Balat'a, Süleymaniye'ye, Vezneciler'e, Şehzadebaşı'na, Laleli'ye, Langa'ya, Yenikapı'ya uzandı. 1912: 27 ev yandı. JAK DELEON da, yıkılan yapıların molozunun bütünüyle sahili doldurmada kullanıldığı bilinmektedir. Böylece eskisinden oldukça farklı bir Balat sahili oluşturulmuştur. 1894 depreminde Balat Kapısı da yıkılmış, kalan son kısmı 1930'da, yolu daralttığı için tamamen temizlenmiştir. Balat'ta sık çıkan yangınlar sonucunda, iskele çevresindeki imalathaneler, ahşap depolar, kereste dükkânları, değirmen vb yapılar; suriçindeki sinagog, cami, hamam vb anıtsal örneklerin yanında, dar sokaklar üzerinde genelde küçük, ahşap evlerden oluşan kent do- lece 19. yy'm ikinci yarısından itibaren, Haliç kıyılarına önce devlet fabrikalarının, ardından da her türlü atölye ve imalathanenin, mezbahanın gelmesi buraları büyük ölçüde değiştirmiştir. Ayrıca Balat sahilinde, kıyı çizgisinin biçimsel değişimi de dikkate değerdir. 1838'e dek Balat iskelesi korunaklı bir liman içinde yer almakta, Balat'ın açık lağımları 1890 sonlarına dek bu limana dökülmekteydi. Lağımların kapatılması sırasında, söz konusu limanın kazıklar çakılarak ve üzeri toprak doldurularak kapatıldığı, 1894 depreminden sonra kusu, büyük ölçüde ortadan kalkmıştır. Bütünüyle yok olan kesimler, giderek kâgirleşmiş ve dar yollar bir ölçüde genişletilerek gerek sahilde, gerekse de sahile yakın suriçinde, ızgara sistemde bir kentsel düzen uygulanmıştır. Balat'ın özgün yapılarının da zaman içinde önemli ölçüde değişime uğradığı ya da tamamen ortadan kalkarak yerini yeni yapılara bıraktığı görülmektedir. Özellikle 1984-1986 arasındaki Haliç temizleme ve düzenleme çalışmaları sırasında, eski Balat'ın sahil kesimi büyük ölçüde ortadan kaldırılmıştır. Semtin çehresinin değişmesine paralel olarak sosyal yapısı da değişmiştir. 19. yy'da Musevi nüfus açısından yoğun olan .mahalleler, 20. yy başında belirgin bir değişime uğramış, 19. yy'm ikinci yarısından itibaren Balat, özellikle Galata bölgesine göç vermiştir. 1942'de yürürlüğe giren Varlık Vergisi, 1948'de İsrail Devleti'nin kurulması gibi nedenler de semtin Museviler tarafından terk edilmesinde etkili olmuştur. 20. yy ortalarından itibaren Halic'in özellikle yukarı kesimlerinin deniz trafiğine elverişsiz hale gelmesi ve karayollarının artması, deniz ulaşımını iyice geriletmiştir. Bugün sahilden gelen ve Halic'in 3. köprüsü ile çevre yoluna bağlanan yol, bölgenin en önemli ulaşım arterini oluşturmaktadır. Bütün bunlar Balat'ın geleneksel ticaret hayatını köklü biçimde etkilemiştir. Bölgede yaşayan azınlık nüfus çok azalmış; Balat'ın Musevi nüfusu, çoğu yardım derneklerinin katkılarıyla geçinen, ekonomik düzeyi düşük birkaç aile ile kentin Şişli, Nişantaşı gibi semtlerinde oturup işlerini Balat'ta sürdüren az sayıda tüccar ve esnaftan ibaret kalmıştır.
NUR AKIN
Yüklə 7,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|