Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BAYRAM PAŞA KÜLLİYESİ

Fatih İlçesi'nde, Haseki'de, Cerrahpaşa ve Keçihatun mahallelerinin sınırında Haseki Külliyesi'nin yanında yer almaktadır.

Medrese, sıbyan mektebi, tekke, türbe, hazire, sebil, çeşme ve dükkânlardan meydana gelen bu külliye, Vezirazam Bayram Paşa (ö. 1638) tarafından 1044/l634-35'te inşa ettirilmiştir. Dönemin hassa başmimarı Kasım Ağa'nın (ö. yak. 1660) eseri olduğu kabul edilmektedir. 18. yy'dan itibaren bazı onarımlar geçirdiği anlaşılan yapılardan sıbyan

mektebi dışında kalanlar, özgün biçim-leriyle günümüze ulaşmışlardır.

Haseki Caddesi, külliyenin kuzey yönündeki sınırını oluşturmakta, bu caddeyi dikine kesen ve kuzey-güney doğrultusunda uzanan Haseki Kadın Sokağı, külliyeyi iki parçaya ayırmaktadır. Sokağın Keçihatun Mahallesi'ne ait olan doğusunda medrese, sıbyan mektebi ve dükkânlar, Cerrahpaşa Mahallesi'nde kalan batısında ise tekke, türbe, hazire, sebil ve çeşme yer alır. Malzeme olarak çoğunlukla kesme taş, derviş hücreleri ile diğer bazı tekke bölümlerinde moloz taş kullanılmış, sütun, sütun başlığı, kapı ve pencere söveleri gibi ayrıntılarda beyaz mermer tercih edilmiştir. Tuğla ile örülen kubbe ve tonozlar içeriden sıva, dışarıdan kurşunla kaplanmıştır.

Medrese, Sıbyan Mektebi ve Dükkânlar-. Osmanlı devrine ait medreselerin büyük çoğunluğu gibi, açık avlulu ve revaklı olarak tasarlanan Bayram Paşa Medresesi'nde, kare planlı avlu çepeçevre sivri kemerli revaklarla kuşatılmış, pandantifli kubbelerin örttüğü on altı birimden oluşan revakların arkasına, on dört adet talebe hücresi ile dershane yerleştirilmiştir. Oltada basık kemerli girişin bulunduğu batı cephesi, revaklara açılan pencerelerle donatılmıştır. Kare planlı hücrelerin pandantifli kubbeleri sekizgen kasnaklara oturmaktadır. Konumlarına göre, avluya veya dışa bakan pencerelerle aydınlanan hücrelerde o-caklar ve dolap nişleri bulunmaktadır. Kuzey kanadındaki hücrelerin arasından yükselen kare planlı ve kubbeli dershane, yatayda ve düşeyde hücrelerin kütlesinden kopartılarak medresenin görünümüne egemen kılınmıştır. Dershanenin kubbesi içeriden tromplara, dışarıdan on iki köşeli bir kasnağa oturur.

Kuzeydeki hücre dizisinin altına isa-

Bayram Paşa

Külliyesi'nde

tekke, türbe,

sebil ve

çeşmenin

vaziyet planı.

1. tevhidhane,

2. derviş

hücreleri,

3-4. şeyh odası

ile meydan

odası (?),

5. türbe,

6. sebil,7. çeşme,

8. şadırvan,

9. kuyu.

Zeynep Naytr

bet eden ve Haseki Caddesi boyunca sıralanan dükkânlar dikdörtgen planlı ve beşik tonoz örtülü birimlerdir. Cumhuriyet dönemindeki son onarımda yıktırılan sıbyan mektebinin ahşap çatılı bir yapı olduğu, yanına sonradan iki katlı bir muallim meşrutasının eklendiği bilinmektedir.

Tekke: Faal olduğu devirlerde, Veysel Karanî'ye ait olduğu rivayet edilen bir arakiyenin yanısıra Hz Muhammed'in olduğuna inanılan bir pabucun muhafaza edildiği Bayram Paşa Tekkesi, barındırdığı bu emanetten ötürü "Paşmak-ı Şerif Tekkesi" adıyla da anılmıştır. Ayrıca son devirdeki postnişinlerden Şeyh Ahmed Müştak Efendi'nin (ö. 1881) lakabından dolayı "Baba Efendi Tekkesi" olarak da tanındığı bilinmektedir.

Birçok tarikat arasında el değiştirdiği anlaşılan Bayram Paşa Tekkesi'nin 18. yy başlarında Bayramîliğin Himmetî koluna, aynı yüzyılın sonlarında Halvetîli-ğin Sünbülî koluna, 19. yy ortalarında da Kadirîliğe bağlandığı tespit edilmektedir. Ayin günü, 19. yy'ın birinci yarısına ait tekke listelerinde cumartesi, ikinci yarısına ait olanlarda ise cuma olarak verilmektedir. Dahiliye Nezareti'nin 1301/ 1885'te hazırlattığı istatistik cetvelinde tekkede on bir erkek ile yedi kadının ikamet ettiği belirtilmiştir. Öte yandan BOA'da bulunan 20 Zilkade 1255/25 Ocak 1840 tarihli bir belge, Bayram Paşa Tekkesi'nin Evkaf Nezareti'nden taamiye (yiyecek) istihkakı olduğunu kanıtlamakta, ayrıca Maliye Nezareti'nce hazırlanmış 1325/1910 tarihli bir defterde de tekkeye yılda 1.884 kuruş, günde l okka et, Kurban Bayramlarında da üç adet koyun verildiği kaydedilmektedir.

Tekkenin zaman içinde geçirdiği o-narımlarda önemli bir değişikliğe uğramadığı görülmektedir. BOA'da., tekkele-

HASEKİ KADIN SOKAĞI