Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

Günümüze Doğru Beyoğlu

Beyoğlu gerek kentsel, gerekse yapısal ölçekte önemli değişimler geçirmiştir. Bölgenin söz konusu fiziksel değişimi, başta çok sık çıkan yangınlarla boşalan alanlardan ve bu alanlarda yeni düzen ve imar kurallarına uygun yapılaşmaların getirilmesinden kaynaklanmaktadır. Özellikle 5 Haziran 1870'te Taksim dolaylarında Feridiye Sokağı'nda çıkan yangın, birkaç koldan ilerleyerek pek çok ahşap ve kagir evi ortadan kaldırmıştır. Böylece bölgede, önemli fiziksel değişimlere hazır geniş boş alanlar oluşmuştur. Taksim-Galatasaray arasındaki, konumları nedeniyle son derecede elverişli olan bu arsalar, giderek önemi artan

Trafiğe

kapandıktan

sonra istiklal

Caddesi'nden

bir görünüm.

Nazım Timuroğlu,

1993

bölgede, burada oturmayı isteyen yabancıların tercih ettikleri yerler olmuştur. Bu nedenle de İstiklal Caddesi üzerindeki boşalan kısımlar, öncelikle varlıklı Beyoğlu sakinlerince satın alınmış ve buralara yapılan yeni binalarla, caddenin görünümü değiştirilmiştir.

1913'te ilk elektrikli tramvayın Beyoğ-lu'nu Şişli'ye bağlaması gibi ulaşım kolaylıkları da bölgenin İstanbul'un diğer semtleriyle iletişiminin sağlanmasının yanında, değişimi ve gelişimi açısından da önem taşımıştır.

Beyoğlu'nun fiziksel değişimlerini, semtteki sosyal değişimler de hızlandırmıştır. Geçen yüzyıl boyunca Levanten ve diğer gayrimüslimlerden oluşan nüfus bileşimi 20. yy içinde giderek Müslüman nüfus lehinde farklılık göstermeye başlamıştır. Bölgenin 1914'lere dek süren canlılık ve önemi, bu özgünlüğü yaratan Levanten, Rum, Ermeni ve Mu-sevilerden oluşan sosyal yapının yavaş yavaş yok olmasıyla, bu yıllardan sonra giderek özgün havasından uzaklaşmıştır. Yöredeki çeşitli dinlerden ve kültürlerden insanlara en son katılanlar, Rus-ya'daki 1917 devriminden kaçanlar olmuştur (bak. Beyaz Ruslar).

Lozan Antlaşması'yla kapitülasyonların kaldırılması, 1927-1929 arasında elçiliklerin Ankara'ya nakli, 1942'de yürürlüğe giren Varlık Vergisi, 1945-1949 arasındaki II. Dünya Savaşı gibi önemli o-laylar, bölgedeki yabancı nüfusun giderek azalmasına neden olmuştur. Ayrıca, İsrail Devleti'nin kurulmasıyla 1947-1949 arasında Musevilerin İsrail'e göçmeleri, 6-7 Eylül 1955 olayları ve Kıbrıs bunalımından sonra Rumların ülkeyi terk etmeleri farklı bir sosyal yapının oluşmasına ve yöreyi değiştirmesine neden olmuştur. Ancak 1950'li yıllar boyunca da lokanta ve pastaneleri, lüks mağaza ve pasajları, sinema ve tiyatrolarıyla Beyoğlu, kentin en tanınmış semti olma özelliğini korumuştur. Örneğin bu dönem boyunca, Lebon ve Tokatlıyan pastaneleri Abdülhak Hamit, Yahya Kemal, Süleyman Nazif, Yakup Kadri gibi ünlü yazarların, şairlerin, politikacıların uğrak yeridir. Lebon'a sık sık giden edebiyatçılar

m

arasında da Salah Birsel, Sait Faik, Oktay Akbal, Ahmet Hamdi Tanpınar gibi isimleri saymak mümkündür. 1917 Devrimi sonrası İstanbul'a gelen Beyaz Ruslar tarafından açılan Nisuaz Pastanesi de aynı nitelikte bir buluşma yeri olarak, ününü yıllarca korumuştur.

Cumhuriyet sonrası imar çalışmaları kapsamında İstiklal Caddesi'ni noktalayan Taksim Meydanı yeniden düzenlenmiş ve meydana, mimar Kanonika'nın eseri Cumhuriyet Anıtı yerleştirilmiştir. 1930'lardan sonra Grand Champs deş Morts'un kaldırılmasıyla boşalan alanlar apartmanlaşmaya açılmıştır. Bölgenin çevresindeki yeni semtlerin gelişimi, Taksim Meydanı'nı önemli bir merkez durumuna getirmiştir.

1950'li yıllarda kentin neredeyse tüm eğlence yerleri Beyoğlu'ndadır. Dönemin ünlü sanatçılarının çalıştığı Taksim' deki Kristal ve Taksim Belediye gazino-larıyla, Tepebaşı'ndaki Tepebaşı, Cumhuriyet gibi gazinolar bunlar arasında sayılabilir. Tepebaşı Şehir Tiyatrosu, Ses Tiyatrosu ve Sineması, Alkazar, Elham-ra, İpek, Melek, Emek, Yeni Ar, Lüks ve Saray sinemaları da bu dönemde yörenin ünlü sinema ve tiyatrolarıdır. Bunlar arasında, 1980 sonlarında kapanan Saray Sineması'mn(-») özel bir yeri vardır. Önceleri Cine Luxembourg ve Glorya adlarıyla anılan bu sinema, seyircilere nitelikli filmler sunmakla ünlenmiştir. Ayrıca Saray Sineması, İstanbul'a gelen yabancı tiyatro ve ses sanatçılarının gösterilerine sahne olmuştur. Dönemin ünlü klasik Türk müziği ustaları da yıllık konserlerini bu sinemada vermişlerdir.

19601ı yıllarda Beyoğlu'na olan ilgi giderek azalmıştır. Tiyatroların bir kısmı kapanmış, geçen yüzyıldan kalma ünlü Tepebaşı Tiyatrosu yanmıştır. Tanınmış lokanta ve pastaneler, lüks mağazalar, yerlerini ucuz mal satan dükkân ve imalathanelere bırakmıştır. Bölgenin 19. yy' dan kalma kagir han, konut ve otelleri giderek el değiştirmiş, buna bağlı olarak da gerek isimleri, gerekse eski görünümlerini yitirmişlerdir. Bazıları ise yıktırılarak, yerlerine farklı bir mimari sergileyen yeni yapılar yaptırılmıştır.