Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

Bibi. Ergun, Antoloji, I-II, H. K. Yılmaz, Aziz Mahmud Hüdayî, İst., 1982.

ÖMER TUĞRUL İNANÇER

CEM

1910-1912 ve 1927-1929 arasında iki dönem yayımlanmış mizah dergisi.

Kumcusu Mehmed, Cemil (Cem) (1882-1950) Paris Elçiliği'nde kâtip olarak çalıştığı yıllarda kentin zengin sanat çevrelerinde ressamlarla tanıştı, çizgi yeteneğini geliştirdi, kültürünün ufkunu genişletti. II. Meşrutiyet'in ilanından sonra yayımlanan Kalem mizah dergisine Avrupa'dan gönderdiği karikatürler son derece beğeniliyordu. 1910'da Roma Elçiliği'nde kâtip iken, ailevi sebeplerle İstanbul'a döndü ve Türk karikatürcülüğünde dönüm noktası oluşturan Cem dergisinin yayımına girişti (10 Aralık 1910). Karikatürlerinin yanısıra Refik Halid'in (Karay) mizah yazıları da derginin başarısını sağladı, sadece İstanbul'daki satış, günlük gazetelerin birçoğunu aşarak 12.000'e ulaştı. II. Meşrutiyet döneminin bu en heyecanlı yıllarında muhalefeti de iktidarı da gerçek yüzleriyle kamuoyuna sundu.

Karikatürü çarpık çizgi sanatı sanmanın yanlışlığını belirten Cem, insanlardaki çift kişilikten birinin gerçekleri gördüğünü diğerinin ise komiklik karakterini taşıdığını ve bazı durumlarda bu i-kincinin ön plana çıktığını, egemenleşti-ğini belirtip karikatürün bu ruhu yaka-

etscmh; N&I S'-

DJEM,,

flBVflB ııolUisae, humüjîsii

Cem dergisinin 18 Şubat 1911 tarihli 15'inci

sayısı.

Gözlem Yayıncılık Arşivi

lamak olduğunu ileri sürdü. Milletvekilleri ilk kez halk arasına karıştıklarında insanların bunların arabalarının atlarını çözüp arabayı kendilerinin çekmelerini konu alan "Çektiklerimiz" karikatürü bu ruhu toplumsal düzeyde yakalamanın en başarılı örneği olmuştur. Siyasal eleştirinin en kaba şekle büründüğü yıllarda Cem'in üstün incelik taşıyan taşlamaları çok etkili olmuş, dergi önce 32. ve nihayet kesin şekilde 43. sayısında (18 Ekim 1912) kapatılmıştır.

Cem dergisi ikinci kez 15 Aralık 1927' de yayıma başladı. Ama ilk sayıdan itibaren kapatılma ve mahkemeye sevk edilme tehditleri altında kaldı. Uzun süren davalardan sonra dergi 2 Mayıs 1929'da 49. sayısında yayın hayatına son verdi.

Bibi. T. Toros, "Türk Karikatürünün Babası Cem", TT, no. 4 (Nisan 1984), s. 32-35; ay, "Türk Karikatürünün Babası Cemil Cem", TT, no. 77 (Mayıs 1990), s. 30-33; T. Çeviker, Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü, II, İst., 1988. ORHAN KOLOĞLU