Bankacılık Sektöründe Entelektüel Sermayenin Ölçülmesi, Değerlendirilmesi ve Muhasebeleştirilmesi Doktora Tezi
Konsolide Finansal ve Entelektüel Sermaye Bilançosu
Yüklə 5,16 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- .....ABC A.Ş.’nin 31.12.... Tarihli
- Toplam Finansal ve ES Borçları
- Toplam ES Borçları 0.00 0.00
- Toplam ES Varlıkları 0.00
- Toplam (Finansal) Özsermaye
- Toplam Finansal ve ES Özsermayesi 0.00
- TOPLAM VARLIKLAR 0.00
- 3.1.3 Türkiye’de Entelektüel Sermayenin Muhasebeleştirilmesi
- 3.1.3.1 Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile Tekdüzen Hesap Planı
- .......... A.Ş.’nin 31.12.... Tarihli Bilançosu
- 3.1.3.2 Maddi Olmayan Duran Varlıklar Standardı (TMS 38)
3.1.2.3 Konsolide Finansal ve Entelektüel Sermaye Bilançosu Nigel Dawes, entelektüel sermaye bilançosu ile finansal bilançoyu birleştiren “Konsolide Finansal ve Entelektüel Sermaye Bilançosu”nu da bilim dünyası ile paylaşmıştır. Aşağıda, entelektüel sermayenin muhasebeleştirilmesinin önemini vurgulayan Nigel Dawes’in ortaya koyduğu “Konsolide Finansal ve Entelektüel Sermaye Bilançosu” gösterilmektedir.401
“Konsolide Finansal ve Entelektüel Sermaye Bilançosu” finansal ve entelektüel sermaye unsurlarını birleştirmekte, işletmenin toplam değerini göstermektedir. Bu yönüyle gerçekten de oldukça faydalıdır. Ayrıca, belirtilen bilançonun varlıklar tarafı, firmanın tüm varlıklarının göreceli değeriyle ilgili açık bir görüş sunmaktadır. Bu, firma 
147
yöneticileri için oldukça avantajlıdır. Bilançonun borçlar tarafı ise varlıkların nasıl finanse edildiğini ve varlıklara kimlerin sahip olduğunu göstermesi bakımından yararlıdır. 3.1.3 Türkiye’de Entelektüel Sermayenin Muhasebeleştirilmesi Türkiye’de entelektüel sermayenin muhasebeleştirilmesi konusunun iyi bir şekilde kavranabilmesi için Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği, Tekdüzen Hesap Planı, Maddi Olmayan Duran Varlıklar Standardı (TMS 38) ve 25 nolu Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Tebliği 34. madde hükmünün incelenmesi gerekir. 3.1.3.1 Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile Tekdüzen Hesap Planı 1994 yılında Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile Tekdüzen Hesap Planı yürürlüğe girmiştir.402 Burada maddi olmayan varlıklar, 26 numaralı Maddi Olmayan Duran Varlıklar hesap grubunda 260 Haklar Hesabı, 261 Şerefiye Hesabı, 262 Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri Hesabı, 263 Araştırma ve Geliştirme Hesabı, 264 Özel Maliyetler Hesabı bulunmaktadır. Ancak belirtilen hesaplar, bir işletmenin tüm entelektüel sermayesinin takip edilmesine ve muhasebeştirilmesine imkan vermemektedir. Aynı zamanda, bir firmanın şerefiyesini entelektüel sermayesi ile eş anlamlı olarak yorumlamak da yanlıştır. Zira entelektüel sermaye, şerefiyeden daha geniş kapsamlı bir kavramdır. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde de şerefiyenin, bir firma devralınırken katlanılan maliyet ile bu firmanın rayiç bedelle hesaplanan net varlıklarının (öz varlık) değeri arasındaki olumlu farkın takip edilmesinde kullanıldığından bahsedilmektedir. Ayrıca tebliğde şerefiye hesaplanırken rayiç bedel belirlenemezse, net defter değerinin esas alınacağı vurgulanmıştır. Bunun yanında, şerefiyenin oluşumunda devralınan firmanın sahip olduğu yüksek pazar payı ve buna dayalı sektör ortalamasının üzerindeki kar beklentisi gibi faktörler etkilidir.403 Maddi olmayan duran varlıklar
148
tanımlanırken de herhangi bir fiziksel varlığı bulunmayan ve firmanın belirli bir şekilde faydalandığı veya faydalanmayı beklediği aktifleştirilen giderler ve bazı koşullar altında hukuken himaye gören haklar ile şerefiye benzeri kalemlerden oluştuğu belirtilir.404 Dolayısıyla şerefiye değeri, firma tarafından üretilen bilgiyi, yönetici başarısını ve diğer katma değerleri yansıtmaktan uzak olup, entelektüel sermayeye denk bir terim değildir.405 Ülkemizde, entelektüel sermayenin takip edilmesi ve muhasebeleştirilmesi konusunda bazı görüşler ve uygulama önerileri, tek düzen hesap planı ve maddi olmayan varlıklar hesap sınıfı dikkate alınarak son yıllarda sunulmaya başlanmıştır. Bunlardan biri, günümüz bilançolarının firmaların gerçek değeri ve entelektüel sermayelerini yansıtmada yetersiz olduğu açıklamakta, belirtilen problemin tek düzen hesap planında boş bırakılan hesapların kullanımı yoluyla çözülebileceğini belirtmektedir. Bununla bağlantılı olarak, aşağıdaki şekilde bir muhasebe kaydı önerilmektedir:406 __________________ 31. 12.... _________________ 265 Entelektüel Varlıklar Hesabı X 504 Entelektüel Sermaye Hesabı X __________________ ________________ 
149
Belirtilen muhasebe kaydının bilançoya aktarımı ise aşağıdaki şekilde
Entelektüel sermayenin muhasebeleştirilmesine yönelik belirtilmiş olan uygulama önerisi, firmaların önce piyasa değerlerinden defter değerini çıkartmalarını tavsiye etmektedir. Daha sonra ise, ortaya çıkan farkın ne kadarlık kısmının bilançoda yer alması gereken maddi olmayan varlık kapsamına girdiği tespit edilmelidir. Entelektüel sermaye tespit edildikten sonra ise hesap planında boş bırakılan 265 ve 266 numaralı hesapları kullanılarak firmaların entelektüel sermayelerini muhasebeleştirmesi mümkün olacaktır. Aynı zamanda, firmaların sahip oldukları entelektüel varlıklar bileşen bazında ölçülebiliyorsa, entelektüel sermayenin her bileşeninin ayrı bir şekilde muhasebeleştirilmesi de imkan dahilindedir. Diğer yandan, firma entelektüel sermayesinin bileşen bazında ölçümü mümkün değilse, firmanın tümünü kapsayan bir muhasebeleştirmeye gidip tek bir hesap adı altında entelektüel varlıklar şeklinde kayıt yapılması uygun olacaktır. Ayrıca, belirtilen entelektüel sermayenin muhasebeştirilmesi önerisi, bilançonun vurgulanan şekilde düzenlenmesinin devamında sahip olunan entelektüel
150
varlıkların bilançonun altında unsurlar şeklinde dipnotlarda açıklanabileceğini savunmaktadır. Hatta, entelektüel varlık hesaplamalarının bilanço tarihinde ve ihtiyaç duyuldugu zaman yapılması, kayıtlara alınması ve bilançoda gösterilmesi imkanı da bulunmaktadır. Belirtilen formattaki bir takip, dönemsel bazda entelektüel varlık değerlerindeki değişikliklerin de gözlemlenmesine fırsat tanıyacaktır. Entelektüel varlık değerlerindeki artışlar 265 Entelektüel Varlıklar Hesabı borçlu, 504 Entelektüel Sermaye Hesabı alacaklı şeklinde muhasebeleştirilmelidir. Entelektüel varlık değerindeki azalışlar ise 504 Entelektüel Sermaye Hesabı borçlu, 265 Entelektüel Varlıklar Hesabı alacaklı biçiminde muhasebeleştirilmelidir.408 3.1.3.2 Maddi Olmayan Duran Varlıklar Standardı (TMS 38) Ülke genelinde tek düzeni sağlamak ve standartlar konusunda çok başlı düzenlemelerin neden olduğu karmaşıklığı ortadan kaldırmak amacıyla Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) kurulmuştur. TMSK finansal tabloların ihtiyaca uygun, gerçek, güvenilir, dengeli, karşılaştırılabilir olmaları amacıyla ulusal muhasebe ilkelerinin geliştirilmesi ve benimsendirilmesi ile kamu yararı için uygulanacak muhasebe standartlarının saptanması ve yayınlanması konularında da önemli bir role sahiptir.409 TMSK’nın hazırladığı 29 adet TMS (Türkiye Muhasebe Standardı) ve 6 adet TFRS (Türkiye Finansal Raporlama Standardı) ise Resmi Gazete’de yayınlanmıştır. Vurgulanan TMS’lerden biri TMS 38’dir ve TMSK, standartları IASB ile yapılan telif anlaşmasına paralel olarak aynen yayınlamayı kabul etmiştir.410 Maddi Olmayan Duran Varlıklar Standardı’na da (TMS 38) entelektüel sermayenin muhasebeleştirilmesi konusunu incelerken yer vermek gerekir. TMS 38, IAS -
151
maddi olmayan duran varlıklarla ilgili muhasebe uygulamalarını düzenlemektir. Ayrıca belirtilen standart, maddi olmayan duran varlıklara ilişkin gerekli açıklamalar ve maddi olmayan duran varlıkların net defter değerinin nasıl ölçülebileceğini belirlemektedir.411 TMS 38’e göre, bilgisayar yazılımı, patentler, telif hakları, sinema filmleri, müşteri listeleri, ipotek hizmet hakları, avlanma lisansları, ithalat kotaları, isim hakkı, müşteri ve tedarikçiyle ilişkiler, müşteri sadakatı, pazar payı ve pazarlama hakları maddi olmayan duran varlıklara örnektir.412 Standart, bir firmanın maddi olmayan duran varlığının ancak belirli kriterleri sağlaması durumunda kayda alınması gerektiğini belirtir. Belirtilen kriterler varlığa bağlanabilen gelecek ekonomik faydaların firmaya akışının ihtimaller dahilinde olması ve varlığının maliyetinin güvenilir bir biçimde ölçülebilmesidir.413 TMS 38, işletme içi yaratılan şerefiyenin güvenilir bir şekilde ölçülememesi ve işletme tarafından kontrol edilip tanımlanabilir bir kaynak olarak sınıflandırılmaması nedeniyle muhasebeleştirilemeyeceğini belirtir. Bunun yanında, araştırma safhasında herhangi bir maddi olmayan varlığın aktifleştirilmesi ve finansal tablolara alınması ise mümkün değildir. İşletme içinde oluşturulan markalar, müşteri listeleri ve bu özelliklere sahip bezner kalemler de aktifleştirilemez ve maddi olmayan duran varlık olarak finansal tablolarda yer alamaz. Eğitim faaliyetleriyle ilgili harcamalar, reklam ve promosyon faaliyetleriyle ilgili harcamalar, bir firmanın kısmen yada tamamen organizasyonu ve yeniden yerleşimine ilişkin harcamalar ise gerçekleştiği anda gider olarak kaydedilir.414 Ayrıca, standardın amortisman itfa ve tükenme payları bölümünde amortisman ayırmak için öncelikle varlığın firmaya hizmet süresinin belirlenmesi gerektiği
152
vurgulanmaktadır (23. ve 24. madde). Hizmet süresini etkileyen etmenlerin dikkate alınması da tavsiye edilmektedir.415 Yüklə 5,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||