Bir çok bilim adamının 21
Yüklə 1,67 Mb.
|
|
(Kaynak Burhan Ulutan.Etibank 1935-1985, Sf:76) - 23 -
II BOLUM ÜLKEMİZDE ALTIN VE GÜMÜŞ MADENCİLİĞİ VE GELECEĞİ ALTIN •
TÜRKİYE VE ALTIN VARLIĞI 1970'li yıllardan itibaren yükselen bir trend izleyen dünya altın madenciliğinde, epitermal, porfiri ve listvenit tipi olarak adlandırılan yataklardan yapılan üretim çok büyük önem kazanmıştır. Batı Anadolu'nun epitermal cevherleşmeler açısından önem taşıyan jeotermal sistemler bakımından zengin olması, ayrıca, epitermal altın yataklarının iz elementi olarak önem taşıyan Sb-As-Hg cevherleşmelerinin yaygın olması; Doğu Karadeniz bölgesindeyse, altın yatakları açısından önemli olan masif sülfit ve porfiri yataklarının bulunması, listvenitler-le yakından ilgili ofiyolitlerin geniş alanlar kaplaması.Türkiye topraklarının, altın oluşumlarının yerleşmesi için jeolojik açıdan çok elverişli olduğunu göstermektedir. Türkiye altın potansiyelinin tahmin edilmesi amacıyla yapılan bir araştırmanın sonucunda tahmini altın potansiyelimizin 6500 ton ve üstüne çıkabileceği hesaplanmıştır. REZERVLER MEVCUT KAPASİTE Altın madenciliği yapmakta olan şirketlerin kendi rakamlarının ve yayımlanmış çeşitli verilerin ışığı altmdaTürkiye'nin bilinen ve envanteri yapılmış toplam altın rezervi 1175 tondur. Söz konusu rezerv ağırlıklı olarak Türkiye'de faaliyet gösteren yabancı şirketlerin araştırmalarına dayandığından ve bu şirketlerin rezervleri düşük gösterme eğilimleri dikkate alındığında; envanteri yapılan rezerv miktarının 1175 tonun birkaç katı olduğu söylenebilir. - 24 -
Arama çalışmaları süren yataklar ve bilinen zuhurlar Ege ve Doğu Karadeniz bölgelerinde belirgin biçimde yoğunlaşmaktadır. Mevcut bilgi birikimine göre; halen işletmeye hazır yatakların toplam altın rezervi 240 tondur. YASAL DÜZENLEME 1985 yılında yürürlüğe giren 3213 sayılı Maden Kanunu'nda yabancı sermayeli Şirketlerin ruhsat almasına olanak tanınmış, yapılan bu değişikliği müteakip 24 yabancı şirket aramalar için Türkiye'ye gelmiştir. 1992 tarihi itibariyle arama-ön işletme-işletme ruhsatı almış şirket sayısı 10 olup, bunların yedisi yabancı ve üçü yerlidir .1999 yılı itibariyle yabancı şirketlerden sadece üç tanesi aktif olarak faaliyet göstermektedir, diğerleri, işletme ruhsatlarına sahip oldukları halde, altın madenciliği için yatırım ortamının uygun olmadığına karar vererek Türkiye'den ayrılmışlardır. Bunlardan Eurogold Madencilik, Bergama-Ovacık'ta yatırımlarını tamamlamış ve işletme için izin beklemektedir. Tüprag, işletme yatırımlarını askıya almış , fakat aramalarına devam etmektedir. Cominco ise işletme yatırımlarını askıya almıştır, Rio Tinto'ya bağlı Anatolia Minerals adlı şirketin altın madenleriyle yakından ilgili olduğu bilinmektedir. . Rio Tinto dünyanın en büyük hammadde tröstlerinden biridir dünyanın hemen, hemen her tarafındaki altın madenleriyle de yakından ilgilidir. Aşağıdaki tabloda Rio Tinto'ya bağlı altın ve gümüşle ilgili şirketlerin bazıları verilmektedir.
- 25 - Türkiye'de Rio Tinto'nun varlığı ve rekabet edilemez gücü, diğer şirketlerin sahip oldukları işletme ruhsatlı sahalarda faaliyetlerini askıya almasının en büyük nedenidir. Bir diğer neden de kayıtlı ve denetimli bir ortamda faaliyet göstermek niyetinin yokluğudur. ÜRETİM VE İTHALAT Ülkemizde henüz altın cevherlerinden direkt altın üretimi yapılmamaktadır. Şu anda altın rezervleri açısından Türkiye, Avrupa'nın ilk 10 ülkesi içinde yer almaktadır. Altın sektöründe ikincil kaynaklar kullanılarak üretim yapan kuruluşlar, Sarkuysan, Erbakır gibi firmalardır. Bu firmalar, bakır üretimlerinde yan ürün olarak elde edilen anot çamurlarını yurt dışına geçici ihraç yöntemiyle gönderip bu çamurların rafinasyonuyla metal altın muhtevasını kazanırlar. Ancak bu üretim miktarı toplam üretim/tüketim değerlerinde az bir miktarda yer alır. Türkiye'de altın üretiminin bir diğer şekli de hurda altınların yeniden kazanılmasıyla yapılan üretimlerdir. Bu üretimler genelde İstanbul Kapalıçarşı mekanında önemli miktarlarda yapılmaktadır. Üretim dışında, altınla ilgili diğer kuruluşlar, T.C. Merkez Bankası ve Darphane, ilgili bankalar ve Türkiye altın stoklarının değerlendirilmesi amacıyla yeniden yapılanan SPK ve Altın Borsası gibi kurumlardır. Ayrıca, İstanbul, Ankara, izmir, Sarrafçılar ve Kuyumcular Dernekleri konu ile uğraşan esnaf ve sanatkarları bünyesinde bulundurur. Türkiye, 1998 yılı itibariyle dünya altın imalatında 181 tonla beşinci ve dünya mücevher tüketiminde 137 tonla altıncı sıradadır. Yılda ortalama 160 ton altın ithal edilmektedir. İSTANBUL ALTIN BORSASI VE TİCARET İthalatının yasaklı olduğu 1985 yılından önce Türkiye, altın talebi gayri resmi yollardan karşılanmakta iken, 1985 yılından sonra Merkez Bankası şahıslara satış amacıyla altın ithalatına başlamıştır. 1989 yılından sonra ise bankalara ve diğer resmi kuruluşlara satmak için altın ithal etmektedir. 1993 Mart ayında çıkarılan resmi bir kararla bankalar altın ithal edebileceklerdir. 3.4.1993 tarih ve 21541 sayılı Resmi Gazete'de, Kıymetli madenler borsalarının kuruluş ve çalışma esasları hakkında genel yönetmelik yayınlanmıştır. Bu Yönetmeliğin amacı, 29.4.1992 tarih ve 3794 sayılı Kanun ile Değişik 28.7.1981 tarih ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'nun 40/A maddesi hükmüne dayanarak; kıymetli madenlerin, güven ve istikrar içinde, serbest rekabet şartları altında kolayca alınıp satılabilmesini sağlamak ve oluşan fiyatları tespit ve ilan etmekle yetkili Kıymetli Madenler Borsalarını düzenlemektir. 3.2.1998 Tarih ve 23570 Mükerrer Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar da Değişiklik Yapılmasına Dair Karar ile kıymetli madenler , taşlar ve eşyaların Dış Ticaret Rejimi esasları dahilinde Türkiye'ye ithali ve ihracı serbest bırakılarak, işlenmemiş kıymetli madenlerin ithali, Merkez Bankası ile kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla İstanbul Altın Borsası üyesi aracı kuruluşlar tarafından yapılacağı. Aracı kuruluşlar tarafından ithal edilen işlenmemiş kıymetli madenlerin üç iş günü içinde Borsaya teslim etmek zorunda olduğu, Kıymetli madenler, taşlar ve eşyaların yurt - 26 -
içinde alım ve satımının serbest olduğu. Ancak yurt içinde cevherden üretilen kıymetli madenlerin alım ve satım işlemlerinin Altın Borsasında yapılacağı düzenlemeleri yapılmıştır. GÜMÜŞ
Gümüş , periyodik sistemin birinci gurubuna dahil bir metal olup soy metallerdendir. Yer kabuğunda çok az bulunan gümüşün kimyasal sembolü (Ağ), Latince adı "Argentum" dur. Uluslararası piyasalarda saf gümüş değeri 1000 kabul edilir. Ticari gümüş ise minimum 999 saflıktadır. (% 0,999 Ağ) Ayrıca "Sterling Silver" diye bilinen ve özellikle süs eşyalarında kullanılan cinsi vardır ki, 925 kalite diye bilinmektedir(% 92,5 Ağ, % 7.5 Cu) Gümüş ticaretinin tam olarak ne zaman başladığı tarihlendirilememekle birlikte, gümüşün tarih öncesi zamanlardan beri tanındığı ve kullanıldığı bilinmektedir. Hititlerin MÖ 4,000 ve 3,000 döneminde büyük miktarlarda gümüş ürettiğine dair bulgular vardır. Kütahya/Gümüşköy maden yatağının tarihiyle ilgili araştırmalarda, eski imalat tabakaları arasında bulunan odun kömürü numunelerinde C4 yöntemiyle yaş saptanmış ve analiz sonucunda Gümüşköy odun kömürünün yaşı 4600 yıl olarak hesaplanmıştır. Buna göre Gümüşköy yöresindeki madencilik çalışmaları M.Ö. 20 yy. rastlamaktadır. Gümüşköy, coğrafi bakımdan Truva kültürünün etki alanına girmektedir. M.Ö.2200 de yok olan II. Truva'da, balta, hançer, bıçak, testere gibi bronz aletler yanında, altın ve gümüş kaplar bulunmuştur. Gümüşün Türkiye'deki durumuna bakıldığında, tüketimin daha çok hediyelik süs,ziynet eşyası ve bir miktarda aynacılık ve bazı elektrot imalatında kullanıldığı görülür. Ancak bu tüketim alanlarından en çok payı hediyelik süs ve ziynet yapımı almaktadır. Türkiye'de kurulu birçok irili ufaklı atölye ve imalathanelerde gümüş işçiliği yüzyıllardır yaygın şekilde yapılmaktadır. Özellikle istanbul.Trabzon, Erzurum, Tokat, Midyat, Beypazarı, Van vb. yerleşim yerleri kıymetli metal işlenmesindeki tarihsel önemini bugün bile koruyan yerlerdir. (28) Türkiye'de Cumhuriyetin kuruluşundan sonra, 1934 ve 1935 yıllarında gümüş lira ve 25 kuruşluklar tedavüle sürülmüş zaman, zaman hatıra para basma işinde kullanılmıştır. Yukarıda, Türkiye'de kullanım alanları özetlenen gümüşün yurtiçi tüketiminin 120-150 ton/yıl mertebesinde olduğu tahmin edilmektedir. Ancak bu değerlerin net bir şekilde ortaya konulması güçtür. Dışarıdan gayri resmi yollardan sokulan ve tüketime sunulan miktarlarında ilavesiyle bu rakamın bir miktar daha artabileceği beklenir. Gümüş asırlar önce kullanılmasına karşın, onun modern çağa asıl tanıtan Amerika'dır. Gümüş piyasada diğer baz metallerden farklı olarak iki yönlü karakter sergiler. O hem yatırım aracı, hem de endüstriyel hammadde olarak talep görür. Çok sayıda fabrikasyon ürünlerde rol almasıyla gümüşün endüstriyel önemi artmaktadır. 20 yy. öncesi gümüşün tıp, mücevherat ve dekorasyon malzemesi olarak kullanımı oldukça az idi. Endüstrileşme ve elektrifikasyonun yaygınlaşmasıyla çok sayıda elektriksel imalatla kullanım alanı buldu. 1950'li yıllarda fotoğraf makinelerinin bireysel tüketicinin kullanımına sunulmasıyla gümüşün fotoğrafçılıktaki kullanımı da artmıştır. - 27 -
KULLANIM ALANLARI Gümüş; kolaylıkla tel ve levha haline gelebilir. Beyaz, parlak metaller arası iletkenliği en yüksek olan, yoğun bir metaldir. Bu nedenle sanayide pek çok kullanım alanı bulur. Gerek süs eşyası oluşu ve gerekse soy metal oluşu nedeniyle, korozyona mukavemeti, tabiatta sabit halde bulunması özelliklerinden dolayı gümüş, insanoğlunun tanıdığı ilk metallerden biri olup, Bu gün ise parasal gayeler için tüketilen gümüş miktarı son derece azalmış, artık bir sanayi hammaddesi haline gelmiştir. Nitekim gümüş Fonograf Sanayiinde % 40-50, Elektronik Sanayiinde % 20-30, Para imali % 3-5, Süs eşyası ve takılarda % 10, Alaşımlarda % 5, Dişçilikte % 5, Yapay yağmur yağdırma % 5 oranında kullanılmaktadır. Görüldüğü gibi gümüşün en yaygın olarak kullanıldığı yerler, elektronik sanayi, fonograf, sinema filmi, üretimidir. Ayrıca bilgisayar rölelerinin kontaklarında, yüksek ısı elektrik gerektiren şalterlerin ve yüksek gerilimli pillerin yapımında kullanılır. Gelişmiş ülkelerin 1990 yılındaki tüketiminin % 40'ı fonografi iş kolunca talep edilmiştir. Fotografik ürünlerdeki talep büyümesiyle birlikte, gümüş tüketimindeki artışında süreceği ve özellikle azgelişmiş ülkelerin fotografik ürün talebinde hızlanmalar kaydedileceği tahmin edilmektedir. Ayrıca, filmlerde kullanılan gümüş miktarının daha da azaltılmasının çok güç olduğu, konvansiyonel fotografiye rakip olarak ortaya çıkan elektronik görüntüleme sistemlerinin yaygın kullanımı için, hem uzun yıllar beklenmesi gerektiği, hem de şimdiye kadar bu tip tekniklerde geliştirilen görsel ürünlerin, çok bulanık görüntüler verdiği ve oldukça pahalıya mal olduğu bildirilmektedir. Gümüşün diğer kullanım alanlarından biri elektronik sanayiidir, bir diğeri; binalar ile motorlu araçlardaki gümüş kaplamalı camların kullanımının yaygınlaşmış olması nedeniyle cam sanayidir. Bu tip camların, solar radyasyonun % 80'ini yansıtırken, görünür ışığın % 80'ini geçirdiği ve böylece, klima sistemleri üzerindeki ısı yükünün hafifletilmesi suretiyle önemli miktarda enerji tasarrufu sağlandığı tespit edilmiştir.(29) ÜRETİM Gümüş ihtiva eden cevherler, açık işletme veya yer altı üretim metotlarıyla çıkarılır. Tüvanan gümüş cevheri öğütülür ve öğütülmüş cevher iki ayrı yöntemle işlenir. Birincisi, zenginleştirme işlemine gümüş veya zengin metalik konsantre elde edilir. İkincisi siyanidasy-on prosesiyle gümüş çözündürülür. Her iki metotla elde edilen gümüş dore fırınlarında dore külçesi denilen ürüne dönüşür. Daha sonra 999 saflıkta gümüş elde etmek üzere elektrolize tabi tutularak rafine gümüş elde edilir. Gümüş, birincil kaynaklardan elde edildiği gibi, hurda gümüşün yeniden kazanılmasıyla ikincil kaynaklardan da elde edilmektedir. Birincil gümüş kaynaklan primer gümüş yatakları ve sekonder gümüş yatakları olmak üzere iki kategoride değerlendirilir. Günümüzde Dünya gümüş üretiminin çoğu sekonder tip yataklardan, altın, Pb, Zn, Cu ve diğer madenlerden yan ürün olarak elde edilmektedir. Yüklə 1,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|