Biz bu araştırmamızda kutsal kitabımız olan Kur’an-ı Kerimde yer alan temsilleri çeşitli yönleriyle ele alıp, bu konuda bilgi vermeye çalışacağız

58-Kökü Sabit Dalları Gökte Olan Ağaç ile Kopmuş Ağaç

“Görmedin mi Allah nasıl bir misal getirdi: Güzel bir sözü, kökü (yerde) sabit, dalları gökte olan güzel bir ağaca (benzetti).(O ağaç), Rabbinin izniyle her zaman yemişini verir. Öğüt alsınlar diye Allah insanlara misaller getirir. Kötü bir sözün misali, gövdesi yerden koparılmış, o yüzden ayakta durma imkânı olmayan (kötü) bir ağaca benzer. Allah inananları,dünya hayatında ve ahirette o sabit söz üzerinde tutar. Zalimleri de şaşırtır. Allah dilediğini yapar. .” (İbrahim:14/24-26)

Güzel söz güzel ağaca benzetiliyor. Çünkü ağacın diri kalması için nasıl sulanmaya, bakılmaya ihtiyacı varsa, bunlar bulunmadan kurursa kalpteki iman ağacı da böyledir. Eğer sahibi faydalı ilim, sahih amel, zikir ve tefekkürle her zaman bakıp onu gözetmezse kuruyabilir. Bir hadis-i şerifte: “Elbise nasıl yıpranır eskirse, kalpteki iman da öylece yıpranır, eskir. O halde imanınızı daima tazeleyin” denerek bu gerçek dikkatlerimize sunulmuştur.

Bir önceki temsilde Allah Teala, güzel sözü, güzel ağaca benzetmişti. Çünkü güzel sözün meyvesi güzel amel; güzel ağacın ürünü de faydalı meyvedir. Müfessirlerin açıklamalarına göre güzel sözden maksat, kelime-i şahadettir. Bu kelime dışta ve içte daima güzel amellerin meydana gelmesine sebep olur. Allah’ın razı olacağı her güzel iş, bu kelimenin meyvesidir. Bundan sonraki temsilde geçen “kötü kelime”ye gelince o da, Allah’ı inkar etmektir. Bu kelime her türlü fitnenin, fesadın, felaket ve musibetin kaynağıdır. Kötü söz, hem dünyada, hem de ahirette insanın felaketlere sürüklenmesine sebep olur. Dolayısıyla bu ayette de kötü söz, kötü bir ağaca teşbih edilmiştir.²⁸⁹

59-Sultanın Hazineleri

“Her şeyin hazineleri yalnız bizim yanımızdadır. Biz onu ancak belli bir ölçüyle indiririz.Biz, rüzgârları aşılayıcı olarak gönderdik ve gökten bir su indirdik de onunla su ihtiyacınızı karşıladık. (Biz bunları yapmasaydık) siz onu (yeterli) suyu depolayamazdınız.(Hicr,15/21-22)

Ayeti kerimede bulunan “ hızane” kelimesi “ hızan”ın çoğuludur. Hızane ise kıymetli hazinelerin korunduğu yer demektir. Bu ayeti kerimede de Cenab-ı Hakkın bitmek tükenmek bilmeyen hazinelerinden vermesi; sultanın saklı hazinelerinden, insanlara vermesi ile temsil edilmiştir.²⁹⁰

Ayette rüzgarın bir aşılayıcı olarak gönderildiği ifade edilmektedir ki, bugün ilim, yağmurun yağmasında rüzgarın büyük rol oynadığını; aynı zamanda bitkiler üzerinden eserken, onların erkek tohumlarını dişi tohumlarının üzerine kondurmak suretiyle onları aşıladığını isbat etmektedir. Bu ayette ayrıca, gökten inen suların yer katmanlarında stok edildiği ve buralardan insanlığın ihtiyacı karşılandığı ifade edilmektedir²⁹¹

60-Yedi Kapılı Zindan

“Muhakkak cehennem, onların hepsine vâdolunan yerdir.Cehennemin yedi kapısı vardır. Onlardan her kapı için birer gurup ayrılmıştır.(Hıcr ,15/43,44)

Ayet Şeytana tabi olan azgınların akıbetini beyan etmektedir. Bu dünyada ceza yeri olan hapis hanelerin açık- kapalı, hücre ve gibi bölümleri vardır. Bunlar gibi cehennemin de yedi kapısı vardır ve bu kapıların her biri için belirlenmiş bir grup olduğu ayette belirtilmiştir. ²⁹²

Bazı müfessirler göre burada bir işari mana söz konusudur: onlara göre bunlar, insandaki beş duyu ile beraber,şehvet ve gadap kuvvetleridir ve cehenneme birer kapı olabilirler. Yani insan bu duyular ve kuvvetlerle cehennemi kazanır. Göz-kulak gibi duyular haramda kullanılınca sahibini cehenneme gönderirler. Keza şehvet ve gadap kuvveleri nice insanı yoldan çıkarır ve haramlara sevk eder. Böylece unların cehennem kapılarından her hangi birinden cehenneme girmelerine sebep olurlar. ²⁹³

Bazılarına göre ise Cehennemin yedi kapısından maksat bazı tefsirlere göre yedi tabakadır. “Cüz’ün maksum” da o kapılardan girerek yerlerini alacak olan guruplardır. Bazı rivayetlere göre bu tabakalardan ilki olan Haviye, günahkar müminler için, ikincisi Sakar, Yahudiler için, dördüncüsü Cahim Sabie için, beşincisi Leza ateşperestler için, altıncısı Hutame putperestler için ve pek çok adlarla anılan yedincisi münafıklar içindir.²⁹⁴

61-Hiçbir Şeyi Beceremeyen Köle İle MARİFETLİ i Bir İnsan

“Allah, hiçbir şeye gücü yetmeyen, başkasının malı olmuş bir köle ile katımızdan kendisine verdiğimiz güzel rızıktan gizli ve açık olarak harcayan (hür) bir kimseyi misal verir. Bunlar hiç eşit olurlar mı? Doğrusu hamd Allah'a mahsustur. Fakat onların çoğu (bunu) bilmezler.Allah, şu iki kişiyi de misal verir: Onlardan biri dilsizdir, hiçbir şey beceremez ve efendisinin üstüne bir yüktür. Onu nereye gönderse bir hayır getiremez. Şimdi, bu adamla, doğru yolda yürüyerek adaleti emreden kimse eşit olur mu?” (Nalh 16/73-76)

Bu ayetlerdeki temsilde Allah Teâla kendisine ortak koşulan putları, kendi başlarına tasarruftan aciz, bir efendinin malı olan köleye; kendi mukaddes zatına da o kulu malıyla besleyen, ona malik olan onda ancak kendisi tasarruf edebilen, kendi malıyla infak eyleyen hür bir efendiye benzetmiştir. Köle ile efendi bir birine eşit değilse, yaratılanların en acizi putlar ile her şeyi yaratan yüce Allah nasıl eşit olabilir.

İkinci temsilde ise Allah Teâla kemdi zatı ile, batıl ilahları; açık, fasih konuşan, kendisine ve çevresine faydalı ve becerikli kimse ile, dilsiz, beceriksiz, efendisine yük olan birisine benzetmiştir. Benzetme yönü ise aradaki eşitsizlikten meydana gelen “hey’et ve durum” dur. ²⁹⁵

Allah Teala bu ayette bir benzetme yapmıştır. Hürriyetine sahip olmayan köleler ile güzel bir rızık ile rızıklandırılıktan sonra, onu fakir ve yoksullara harcayan hür ve zengin kimseler eşit olur mu? Elbette bunlar eşit olmazlar. İşte bunun gibi, Allah’tan başkasına tapanlar da taptıkları şeylerin köleleri durumundadırlar. Yalnızca Allah’a ibadet eden müminler ise hür kimselerdir. Onlar Allah’tan başka hiçbir gücün karşısında eğilmezler. Elbette ki bu iki gurup da eşit değildir.²⁹⁶