Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

*

Dr. Menuçehr Keyanî

Dr.Menuçehr Keyanî: Araştırmacı-Yazar, “El Sözü” dergisinin Sahibi ve Genel Yayın Yönetmeni, “Keyan-neşr” Yayınevi Sorumlu Müdürü, Semend-Sehend Hüner/ Sanat ve Kültür KuruMunun Sorumlusudur.

1941 yılında Kaşkayı İli’nde doğdu. İlk ve orta öğrenimini Firuzabad ve Şiraz şehirlerinde tamamladı. 1960 yılında ilk aşiret öğretmenlerinden biri olarak “Siyah Çâdur” denen Aşiret Çadırları’nda öğretmenliğe başladı. Öğretmenlik mesleğine hiç ara vermeden 1975 yılında Tahran Üniversitesi Jeoloji Bölümü’nde lisans, Sosyoloji Bölümü’nde Yüksek Lisans eğitimini tamamladı. Yirmi yıl devam eden öğretmenliğin ardından, Bakü/ Azerbaycan İlimler Akademisi Etnografya Bölümü’nde doktorasını tamamladı. İran’da üniversiteye intisap ederek öğretim görevlisi oldu..

Dr.Keyanî, üniversitedeki görevinin yanı sıra, saha çalışmalarına ağırlık vererek, aşiretler hakkında antapoloji, folklor, kültür ve sanat sahalarında köklü araştırma ve tahkiklere girişti. Topladığı bilgi ve materyalleri tasnif etti. Vaktinin çoğunu aşiretlerle birlikte çadırlarda geçirdi. Halıcılık sanatını yakından izledi. Kaşkayı il/ ulusu hakkında kapsamlı çalışmalara imza attı.
Kitapları:

-Siyah Çâdurhâ/ Kara Çadırlar (Kaşkayı Türk il/ ulusu insanlarının yaşamı hakkında bugüne kadar yapılmış en kapsamlı araştırmadır)

-Köç, bâ-Aşq-ı Şeqayıq/ Göç: Şakayık Aşkı İle (Kaşkayı ilinin el sanatları, hüner ve kültür araştırması. İran’da yılın kitabı seçilmiştir)

-Mecmua-i DAstanhâ-yı Müstenid be-Nam-ı Geraylı/ Geraylı Kaşkayı İlinin Gerçek Hikâyeleri

-Tarix-i MübâRezat-ı Merdum-u Îl-i Qaşqâî ez-Safeviyye Ta-Pehlevi/ Kaşkayı İli Halkının Mücadele Tarihi, Safevilerden Pehlevilere Kadar (Serv BuluRin/ Kristal Servi ödülü ve şeref diploması)

-Nigahi be-TaRix-i Îl-i Qaşqâî Ba’d-ez-ŞehRiver 1320/ Kaşkayı Tarihine Bir Bakış, ŞehRiver 1941’den Sonra

-PerçemDar-ı HaMase-i Cenub Sovlet’üd-Dövle Qaşqâî/ Güney HaMasetinin Bayraktarı Savlet’üd-Dövle Kaşkayi

-Efsânehâ ve Qıssahâ-yı Merdum-u Aşayir/ Aşiret Halkının Hikâye ve Efsaneleri

-Tıb ve TaBibân-ı Sünnetî der-Îl-i Qaşqâî/ Kaşkayı İli’nde geleneksel Halk Hekimliği ve İlâçlar

-ÎlhâNan, SiyasetmeDaran, Hünermendân-ı Îl-i Qaşqâî/ Kaşkayı İli İlhanları, Siyasetçileri ve Sanatçıları

-Rûz-i Heştum-i Hefte/ Haftanın Sekizinci Günü
Araştırmaları:

-ÂLudegî Hava ve Rahhâ-yı Mübâreze bâ-Ân Pejûheş Berter/ Hava Kirliliği ile Daha İyi Mücadele Yöntemleri

-Tahlîl ve ber-ReSi Mesâkin-i ÂŞayîr/ Aşiret Evlerinin Araştırma ve İncelenmesi

-Mebânî-yi Ekolojikî ve Müşkilât-ı Ân der-Fars/ Fars (Vilayetinde) Ekolojik Yapının Problemleri

-Ilel-i MuHaceret-i RusTaiyân ve AŞayir be-Şehrhâ ve Peyâmendihâ-yı Ân/ Köylerden ve Aşiretlerden Büyük Şehirlere Göçün Sebep ve Sonuçları

-Bihdaşt ve Komekhâ-yı Ovliye Cihet-i TedRis der-MErakiz-i Terbiyet/ Eğitim Merkezlerinde Sağlık ve İlk Yardım Ders Notları (Aşiret öğretmenleri için)

Film Yapılan Senaryoları: -Doğa İle Birlikte Yürüyenler, -Bahtiyari İli’nde Müzik , -Kaşkayı İli’nin Sanatçısı.
Makaleleri ve Sunumları:

A. yurtdışı: -Türk Dünyası’nda Nevruz (Fırat Üniversitesi), -Kaşkayı İli Azerbaycan Çocuğu (Şerefhane Uluslararası Azerbaycan Tanıtım Sempozyumu), -İran Aşiretlerinde Eğitim ve Öğretimin Başarı Sonuçları ve Sebepleri (Elazığ Üniversitesi), -İran Kültüründe mahallî edebiyat (Azerbaycan İlimler Akademisi) , -Kaşkay İli’nin Tarihi Geçmişi ve İran Tarihi ve Kültürü Üzerindeki Etkileri (Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu-Ankara), -İran Aşiretleri ve 1914–1920 Olaylarında İstismara/ Emperyalizme Karşı Savaşları (Türk Dünyası Kurultayı-İstanbul)

B. Yurt içi: -Kaşkayı İli’nin siyasi Tarihi (İran Tarihi Sempozyumu, Haveran Kongre Merkezi-Tahran), -Aşiretlerde Aile Birliği ve Çocuk Eğitiminde Kadının Rolü (Behmen Kongre Merkezi-Tahran), -Kaşkayılar ve Meşrutiyet (Çemran Üniversitesi), -İran Aşiretleri ve Turizm Potansiyeli (Şehr-i Kürd Üniversitesi), -DeNa Dağı Tabiatın Aynasıdır, Tozunu Almalıyız (Yasuc Üniversitesi), -Hekim CihanGir Han ve Tabiat Merdiveni (Isfahan Üniversitesi).
Ayrıca;

-Dr.Keyanî, bir aşiret müzesi kurmuştur. Bu müzede 250’den fazla Kaşkayı iline ait el sanatı ürünü bulunmaktadır. Bu eşsiz koleksiyon kadim Kaşkayı Türk yaşamını gözler önüne sermektedir.

-30 senede çektiği 5 binden fazla fotoğraf ve slayt Kaşkayıların yaşamına ait en zengin ve kapsamlı koleksiyondur. Bu resimler, çeşitli yerlerde sergilenmiş ve ödüller kazanmıştır.

-Şiir geceleri, âyinler, kültürel toplantılar ve seminerler düzenlemiş, Semend-Sehend Hüner/ Sanat ve Kültür KuruMunun sorumluluğunu üstlenmiştir.

-Keyan-neşr Yayınevi’nde, Kaşkayılara ve aşiretlere hasredilmiş kitapları basarak, yeni yazarların önünü açmaya devam etmektedir. Bu basımevinin son zamanlardaki en önemli işi, dokuz yıldır devam eden mevsimlik derginin basımıdır. İran’da ilk ve tek olan bu dergi, Kaşkayı Türkçe’si ve Farsça olarak yayınlanmaktadır. İlk kez Kaşkayı Türkçesi bazı metinler Lâtin alfabesi ile bu dergide yayınlandı. “El Sözü” adlı dergi, Kaşkayılar ve İran’ın güneyinde yaşayan aşiretlerin dil ve kültürlerini muhafaza etmesi adına çok değerlidir.

-Dr.Keyanî, Kaşkayı halkı ve kültürüne aşık bir şahsiyet olarak, bu yaşam tarzının devam etmesi ve tanıtımı için elinden geleni yapmaktadır. (Dr.Menuçehr Keyanî, Siyah Çâdurhâ; Dr.Menuçehr Keyanî, Köç, bâ-Aşq-ı Şeqayıq; Dr.Menuçehr Keyanî, Tarix-i MübâRezat-ı Merdum-u Îl-i Qaşqâî ez-Safeviyye Ta-Pehlevi; Dr.Menuçehr Keyanî, Nigahi be-TaRix-i Îl-i Qaşqâî Ba’d-ez-ŞehRiver 1320; Dr.Menuçehr Keyanî, PerçemDar-ı HaMase-i Cenub Sovlet’üd-Dövle Qaşqâî; http://elxan.blogspot.com/; Muhtelif sempozyum ve konferanslarda tutulan notlar; Seyfettin Altaylı, 2012)

*

Me’zun
Me’zun, Kaşkayıların en önemli şairlerinden biridir. Maalesef bu şair hakkında doyurucu bilgi bulunmamaktadır. Asıl adı Muhammed İbrahim’dir. Hem Türkçe hem Farsça şiirler söyleyen Mezun, ilk Kaşkayı İli şairi olarak İran şairleri tezkirelerinde yer almıştır. İran Türkleri’nin kültür ve edebiyatında güzelliklerin sona kalmışlarındandır. O, görkemli Türk şairlerinden Mahdumkulu, Télim Han ve Vakıf’ın çağdaşıdır.

Me’zun, il içerisinde kâtiplik, Şehname okuyuculuğu ve okul yöneticiliği gibi görevlerde bulunmuş, aşiret büyüklerinin yanında hizmet etmekle meşgul olmuştur. Mezun’un hayatı inişli-çıkışlı maceralarla doludur. Şiirlerinin ana teması aşktır. Bazı şiirlerinde kendi yaşamının çetinliklerini işlemiştir. Şiirleri, il içerisinde düzenlenen toplantılarda, düğünlerde okunur ve sevilir. Şiirlerinde, “Me’zun” mahlâsını kullanan şair, 1895 yılında Şiraz’da vefat etmiştir. (Ali Kemalî, “Güney İran Türkleri’nin Şairleri”, Varlıq, Behmen-İsfend 1363/1984, sayı:11-12, s.83; Seyfettin Altaylı, 2012)

*

Bir süls ömürden tıfl idim Nadân

Bir süls ömrümü apardı şeytan

Bir süls gocalıg pisdi, ah aman!

Oğrudan galanı falGir apardı.

Anonim

*

Halaclardan Kardeşleri Kaşkayılara Kurban Bayramı Kutlama Mesajı

Bizden sizke Selam olta eşğ olta

Varqullarda kelqillerke meğ olta

Kelgililer Xelec tilin salmata

Qeşqaylerin küyünlere hoş olta.

*

Yâ Ali, Yâ Ali, Şah-ı Lev-Keşef

Yâ Ali, Yâ Ali, şah-ı lev-keşef

Mübârek Tacına tebârek-Allah

Vâsiyi Mustafa, sırri men-aref

Haqqı ayn’el-yakîn, küfre iştibah

Lâmekân mülkünde genc-i izzeten

Kürsiye lâyıqen, erşe zîneten

Qaleme guvveten, lövhe sohbeten

Cebrayil ustadı, mürşiden-bilLah

Sehmin lerze saldı erş-i kEyvana

Zülfiqârın rövneg verdi imana

Yandı ateşkede, sındı puthana

Melek teshin etdi, haq ehsen-Allah.

Mirza Muhammed Mezun Kaşkai

*

Âşiqin mezhebi

Senin üçün eyledim qurbet ihtiyar

Müddetdir olmuşam elimden ayrı

Gözyaşıynan göyertmişem LaleZar

Sitemdir, salmayın gülümden ayrı

Şah-ı gedayı sövmek eyb u ar deyil

Geda şah istemek ihtiyâr deyil

Temennam Ziyaddır, béxtim yâr deyil

Bu derde çare yox, ölümden ayrı

Füsürde Zahidin bilmem nesidir?

Bizimnen din u mezheb behsidir

Âşiqin mezhebi me’şûqesidir

Heç yola varmanam, yolumdan ayrı

Men ebes sövmedim o nûşhendi

Aqlînen etmedim eşqe peyvendi

Apardı keşan keşan kemendi

Neçe düşem enber telimden ayrı

PeRiveş Nazenîn, boyu besteler

Me’zun deriğ etmez can isteseler

Goymuşam yol üste başım kesseler

Başıma bela yox dilimden ayrı.

Mirza Muhammed Mezun Kaşkai

(http://behzad180.blogfa.com)

30.Kazvin Bölge Valiliği

استان قزوين

Merkezi: Kazvin
Kazvin Bölge Valiliği, tarihi Azerbaycan Vilayeti/ ülkesinin bir parçasıdır. Kazvin ve Zencan’ın dâhil olduğu topraklara Hamse Azerbaycanı (Azerbaycan Hamsesi veya Hamse-i Azerbaycan) denmektedir.

Kazvin, Safevi döneminde payitaht da olmuştur. Şah Abbas, H/K. 1001/ 1593’de payitahtı Kazvin’den Isfahan’a nakletmiştir.

Valilik merkezi olan Kazvin kentinin, ArdeŞir Babekân’ın oğlu Şapur/ Şahpur Zü’l-İkTaf tarafından kurulduğu ifade edilir. Şapur, Romalıların saldırılarını bu bölgede durdurup yenilgiye uğrattıktan sonra, burayı kutsal kabul etmiş ve “Kejvîn كژوين ” kentinin temellerini atmış, şehir zamanla gelişmiştir. İmam Ebül-Kasım Abdülkerim bin Muhammed Kazvînî Râfiî Şafii, kentin kuruluşunu “Et-Tedvîn Fî-Ahbâr-ı Kazvîn” isimli kitabında, Ahmed bin Ebi Abdullah Bergî’nin “El-Bünyân” isimli kitabından naklen yazmaktadır. Kazvin adı, Kejvîn/ Keşvîn’in muarrEbidir. İbn-i Fәqih’in “Ahbârül-Buldân” isimli kitabında (H/K.279/ 893); Kazvin kalesi دژقزوين Farsça Keşvîn كشوين olarak geçmektedir. Bunun yanı sıra; 1.“KâSi/ Kassi” kavminden, 2.“Keş-vîn/ Korunmuş sınır” kelimesinden, 3. Deylem’e asker sevkedilirken “Kej-vîn/ Düzgün sıra ol!” askerî komutundan kaynaklandığı yönünde bir sıra rivayet bulunmaktadır. (Mehr’üz-Zaman Novbân, Veche Tesmiye Şehrhâ ve RusTahâ-yı İran, s.27) 4. “Gaz/ Kaz, Kas, Gad, Kad” kelimesi, Türkçe ve Ural-Altay dillerinde; büyük kayaların bulunduğu mıntıka, keskin inişli-çıkışlı yer demektir. Kafkaz/ Kafkas kelimesi ile ilişkilkilendirenler de vardır. “Kas”, kadim soylardan biridir. Bu konuda “Kazak” sözü de dikkate alınmalıdır. Diğer tarihi bir rivayet, “Kuz-Gaz”, Türk Hakanı AfrAsyab’ın kızının adıdır. Bilindiği üzere AfrAsyab, Kök-Türk Hakanı’dır. Firdevsi, Şehname’de kendisinden bahsetmiştir. Ayrıca Zerdüştlerin kutsal kitabı Avesta’da adı geçen Turan hükümdarıdır. (http://qezvin-az.blogspot.com)

Güney Azerbaycan’ın önemli şehirlerinden olan Kazvin, Tahran’ın batısında olup, 144 km mesafededir. Temeli Sasani süLalesinden I.Şapur tarafından atılmıştır. Arap hilâfeti döneminde önemli bir askerî üs haline getirildi. Cuma Mescidi, Harun Reşid döneminde inşa edilmiştir. Safeviler burayı pahitaht yaptıktan sonra, şehre önemli mimari eserler kazandırmıştır.

Coğrafi konumu itibariyle Kazvin BV, önemli köprü görevi üstlenmiştir. Başkenti, ülkenin kuzey ve batı bölgelerine, ayrıca Avrupa ve Kafkas ülkelerine bağlamaktadır. Ekonomisinin gelişmesi için uygun şartlara sahiptir. 1996 tarihinde Tahran Bölge Valiliği’nden ayrılarak, ayrı bir bölge valiliği haline getirilmiştir. Nüfusunun % 57’si şehirlerde, % 43’ü köylerde oturmaktadır.

Kazvin’in iklimi kuzeyde soğuk, güneyde ise sabittir. Kışlar soğuk ve karlı, yazlar nispeten ılıman ve sıcaktır.

Eski Yunan kaynaklarında Kazvin hakkında verilen bilgilere göre; Midiya hükümdarları hakkında maLumata tesadüf edilmektedir. Bunlar, m Ö. IX. yüzyıla aittir. Kazvin topraklarında çeşitli tayfa ve kabileler yaşamıştır. Safevi harekâtının başladığı dönemde payitaht olmuştur. Kacarlar döneminde, Tahran’a yakın olması nedeniyle önemli merkezlerden biri olma özelliğini korumuştur.

Kazvinde bulunan “Medine” isimli kale Harun Reşid’in fermanı ile yeniden inşa edilmiş ve çevresi yeni duvarlarla takviye edilmiştir. Kentin gelişimi ve genişlemesi Türk hükümdarları zamanında gerçekleşmiştir.

XII. yüzyılın sonunda Kazvin ve İsmailî kaleleri Moğolların saldırısına maruz kalmıştır. İsmailîler harekâtı ve onların sürdürdüğü uzun mücadelenin Kazvin tarihine etkisi büyük olmuştur. İsmailîlerin başarısı, Kazvin’i yeni bir merkez haline getirmiştir. Safeviler, Kazvin’i başkent yaptığında, burada geniş imar faaliyetlerine girişildi. Ağa Muhammed Han Kacar, Tahran’ı payitaht yaptıktan sonra, Avrupa’ya giden yolun yakınında bulunması nedeniyle Kazvin’in ekonomik ve sosyal önemi artmıştır. Bugün dinamik nüfusu, gelişen tarımı, sanayi ve ekonomisi ile öne çıkmaktadır.

Kazvin’in dikkat çekici tarihi mekânları; Alamut, Novzerşah, Lambsar, Sengrûd, Şehrek, Sâsân ve Şirkûh kaleleri; Kûfî yazılarla bezeli Sengi kalesi; Yâle-Künbed, Gafar-Künbed, Seyyid Ali Han ve Sipehsâlar makbereleri; Tarihi Rezavî, Saide, Zerbhane (Darphane), Gülşen, VâSir, Hadgî ve Şahrudî binaları; Hasanabad ve Şah-kûh mezarlıkları; Kadim Guzurhan ve Heravîl köyleri; Nustarabad, Gazançlar, Hüseynabad, Mişkintepe, Elvendtepe, Ağababa ve Devletabad tepeleri; Tarihi Pazar yerleri; Kervansaraylar; Eski Kazvin’in kale kapıları; Külah-ı Frengî/ KoLah-ı Férengî Müzesi; Kutsal mekânlar; Eski mektep ve medreseler; Kadim türbe ve makberelerdir.

Bir dönem “Siâde” ve “Siâdhen” isimlerini taşıyan Takistan kentinin köklü bir tarihi vardır. Bu kentin gelişimi Sasaniler zamanına rastlar. Bu dönemde kentte büyük abideler ve Tepe-Hudayâ inşa edilmiştir. Doğu-Batı ulaşım güzergâhı üzerinde olması önemini artırmıştır. Yâle Bulağı, Avağ sıcak su kaynağı, kadim Sultanabad, Handu ve Dakan tepeleri, Hale-Duhter kalesi ve Pol-i Duhter önemli tarihi mekânlarını oluşturur.

Kazvin ve Takistan önemli Turizm merkezleridir. Gelişmiş nakliye yolları, telekominikasyon araçları, otelleri, pazar yerleri turizm için önemli şartlar yaratmaktadır. (http:qezvin-az.blogspot.com, 19 Haziran 2005)

*

Kazvin BV’nin, Ş. 1316/1937 ve Daha Sonraki Yıllarda siyasi ve mülki Yapılanmasında Yapılan Değişiklikler

Abânmah 1316/ 1937 tarihli “Ülkenin İdaRi Taksimatı, Kaymakam ve Nahiye Müdürlerinin görevleri Kanunu” çerçevesinde ülke 10 Bölge Valiliğine (Ostan) ve 49 Vilayet/ ile bölünmüştür. Kazvin, bu taksimat çerçevesinde, I. Bölge Valiliği’ne (Ostan-ı Yekum) bağlanmıştır. 23 Mehr 1326/ 1947 tarihinde Kazvin ili (Şehristan), I. Bölge Valiliği’nden alınarak, Merkezî BV’ne bağlanmıştır. Bir süre sonra Erak kenti ile birlikte Zencan BV’ne katılmıştır. Ş. 1373/ 1994 yılında Zencan’dan alınarak, Tahran BV’ne verilmiştir. Bu dönemdeki Kazvin’nin nahiyeleri (bahş) ve bağlı köyler:

Merkez	Abyek	Âvec	Buin-Zehra	Rudbar	Rudbar Alamut	Tarum- Süfla
İkbal-i Şarki	Kûhpaye- Garbi	Hisar Veliasr	Ramend- Cenubi	Rudbar Muhammed ZaManî	Muallim Kelâye	Çekur چكور
İkbal-i Garbi	Kûhpaye-Şarki	Ab-ı Germ	DeştABi- Şarki	Rudbar Şehristan	Alamut- bâlâ	Handân
Şerifabad	BeŞariyyât	Haregân-ı Şarki	Zehrâ-yı bâlâ	Destcerd	Alamut-pâîn	Niyarek
Îlât-ı Gagarân- Şarki	Ziyarân	Haregân-ı Garbi	Zehrâ-yı Garbi
Îlât-ı Gagarân- Garbi		Şehidabad

Bakanlar Kurulu, Kazvin’in bölge valiliği yapılması için bir kanun taslağı hazırlayarak, Meclis-i Şura-yı İslami’ye sundu. 20 Hordâd 1376/ 1997 tarihli bu kararın taslağı “Kazvin Bölge Valiliği Kurulması” adını taşımaktaydı. Meclis’in tasvibinden sonra Şura-yı Nigahban onayladı ve 27 Hordâd 1376/ 1997 tarihinde İçişleri Bakanlığı’na gönderildi.

Kazvin Bölge Valiliği, aşağıdaki ilçeler ve bağlı nahiyelerinden oluşmuştur.

Kazvin Bölge Valiliği İlçeleri ve Bağlı Nahiyeleri
Kazvin	Buin-Zehra	Takistan
Merkezî	Merkezî	Merkezî
Rudbar Alamut	Âvec	Ziyaabad
Rudbar Şehristan		Hürremdeşt
Tarum-süfla
Abyek

20 Hordâd 1376/ 1997 Tarihli “Kazvin BV” Kanun Tasarısı’nın onaylanmasından sonra, bölge valiliğine bağlı nahiye (bahş) ve şehirlerin (şehristan) terkibinde bazı değişiklikler olmuştur.

1997 Yılında Oluşturulan Nahiye ve Şehirler
Ramend nahiyesi	İbrahimabad ve Ramend-Cenubi köy birliği merkezleri (Daha önce Buin-Zehra kentine bağlıydı)
Şal nahiyesi	Zeynabad Köy Birliği ve Kale-Haşim (Daha önce Buin-Zehra kentine bağlıydı)
Deşt-ABi nahiyesi	Deşt-ABi-Şarki köyü ile Deşt-ABi-Garbi Köy Birliği merkezi (Daha önce Buin-Zehra kentine bağlıydı)
Ab-ı Germ nahiyesi	Ab-germ köyü ve Haregân-Şarki Köy Birliği merkezi (Daha önce Buin-Zehra kentine bağlıydı)
Esferûzeyn nahiyesi	Hürremabad ve Ek köyleri (Daha önce Takistan kentine bağlıydı)
Kûheyn nahiyesi	Îlât-ı Gagarân-Şarki Köy Birliği merkezi ve Îlât-ı Gagarân-Garbi
Elburz nahiyesi	ŞeRifabad, Pir-Yusufân köyü (Daha önce Kazvin kentine bağlıydı)
Abyek kenti	Merkezî ve BeŞariyyât nahiyeleri
BeŞariyyât nahiyesi	BeŞariyyât-Şarki ve BeŞariyyât-Garbi köy birliği merkezleri
Elburz kenti	Merkezî ve Muhammediyye nahiyeleri
Muhammediyye nahiyesi	ŞeRifabad Köy Birliği merkezi ve Hisar-ı Harvan خروان

Bugün Kazvin BV; 5 ilçe, 19 nahiye, 46 merkez köyü ve 23 şehirden oluşmaktadır. Nüfusu 1996 yılı sayımına göre 968.710, 2006 sayımına göre ise, 1.127.734’tür. Kilometrekareye 62 kişi düşmektedir. hane sayısı 198.181’dir. (http:qezvin-az.blogspot.com, 29 Kasım 2007)

Kazvin BV’de Türkçe Konuşan Yerleşim Birimlerinden Bazıları

1. Haregân, Ebher-rûd, GagaZan قا قزان , Tarum, AfŞariyye ve Zehra köy birlikleri (dehistan).

2. BeŞariyyât بشا ريا ت , İqbal ve Peşguldere’nin bazı köyleri.

3. Kazvin kentinin kuzey ve kuzeybatısı.

4. Kazvin ilinin bazı mahalleleri; Derb-i Köşk, Şeyhabad, Gosfend-Meydan, Qumlaq, Dîmec.

Geçmiş dönemde Safevi emirleri, Türk devlet memurları, saray görevlileri’nin bu mahallelerde ikamet etmesi nedeniyle halkın tamamına yakını Türkçe konuşmaktadır.

Kazvin’in Farsça konuşan mahalleleri; Doğu (Şark), Güney (Cenub), Merkez (Merkezî), Penbe-Rise (Pembe Risler), Rah-çeMan, Rah-ı Rey, Handeg-bâr, Muğlâvek, Âhund آخوند ve Sikke-ŞeRihan mahalleleri ile yabancı devlet memurlarının oturduğu bazı cadde ve sokaklardır. (http:qezvin-az.blogspot.com, 23 Kasım 2008; Dr.Hamid Cilveger 2011)
Haregân/ Qaragân Mahalı
Haregân (Garakân/ Qaraqân/ Harekân) mahalı, Güney Azerbaycan’ın önemli Türk mahal/ bölgelerinden biridir. Ancak bu Türk bölgesi, mükî taksimat yoluyla Hemedan, Merkezî ve Kazvin bölge valilikleri arasında bölüştürülerek, bütünlüğü bozulmuştur.

Bugün Haregân mahalının bir bölümü, 1.“Dehistan-ı Haregân/ Haregân Köy Birliği merkezi” adı ile Hemedan BV Rezen ilçesine, 2. Bir bölümü, Buin-Zehra ilçesi/ “Haregân-Şarki/ Doğu Haregân-Ab-ı Germ nahiyesi” ve Buin-Zehra ilçesi/ “Haregân-Garbi/ Batı Haregân-Âvec nahiyesi” isimleri ile Kazvin BV’ne, 3. Diğer bölümü “Bahş-i Hâregân” adı ile Save ilçesinin bir nahiyesi olarak Merkezî BV’ne bağlıdır.

Haregân, dağlık bir mıntıkadır. Sultan-Bulag ve Âve isimli iki dağ silsilesini bünyesinde barındırır. Haregân dağları, Türk Şahseven Bağdâdî aşiretinin de yaylağıdır. Bu dağ silsilesi; Merkezî BV’nin kuzeybatısındaki 2.944 metre yükekliğindeki İncegâre dağından başlar, Kazvin ile Hemedan sınırını takiben batıya doğru uzanır. Haregân mahalı, bu silsilenin etrafı, aynı zamanda kuzey ve güney etekleridir. Yer yer 2.944, 2.659, 2.890 ve 2.630 m yüksekliklere ulaşır.

Haregân, Güney Azerbaycan’da çok önemsenen bir bölgedir. Kazvin’in Âvec nahiyesine bağlı Haregân’da, “Haregân burçları” adı verilen Selçuklulardan kalma ikiz burçlar dikkat çekicidir. Bu Türk mahalı/ mıntıkası; Güney İran’daki Kaşkay-yurd, Kuzeydoğudaki Afşar-yurd ve Türkmen-yurd’un Güney Azerbaycan’daki ortak buluşma ve iletişim noktasıdır. (http://qezvin-az.blogspot.com, 09 Kasım 2008)

*

Gövzemi Köyünün Adının Değiştirilmesi

Buin-Zehra ilçesi Ab-ı Germ nahiyesi Haregân-Şarki/ Doğu Haregân Köy Birliği’ne bağlı Gövzemi گٶزمى / گٶزمين köyünün adı Gülzemîn olarak değiştirilmiştir. Bakanlar Kurulu’nun 04 ŞehRiver 1382/ 2003 tarihli kararı ile köyün adı, Gâzvemîn گاوزمين olduğu gerekçesiyle Gülzemîn گل زمين ’e çevrilmiştir.

Köyün gerçek ismi Türkçe Gövzemi/ Gövzemîn’dir. Bilindiği üzere “Göv/ göy/ gök” kelimesinin çeşitli anlamları bulunmaktadır. Bunlardan biri de “yeşil/ koyu yeşil” demektir. Özellikle ham sebze ve meyvalar için “Göv-göverenti” tabiri kullanılır. Gövzemi (Göv+zemî/ zemîn) adı, herhangi bir yoruma ihtiyaç duyulmadan anlamı açık-seçik “Yeşil yer/ Yeşil tarla/ yeşillikle kaplı toprak” manasına gelir. Bu kelimenin anlamını Türkistan, Kırım, Kafkasya ve Balkanlarda herhangi bir kimseye sorsanız, zorlanmadan aynı cevabı verecektir. Bakanlar Kurulu ve devlet kuruluşlarının ileri sürdüğü üzere köyün adı Gâzvemîn değildir. “Gâv” kelimesinin anlamı “Sığır” demektir. Resmi kayda göre köyün adı Gâzvemîn, yani Sığırlık’tır. Bölge Türklerinin ifadesine göre, köyün adı kurulduğu günden itibaren hiçbir şekilde “Gâzvemîn/ Sığırlık” olarak anılmamıştır. Velhasıl Türkçe Gövzemi adı, Farsça Gülzemîn’e çevrilmiştir. (http://merkezi-az.blogspot.com)

-Halaclar ve Halacistan hakkında bkz.→Halaclar ve Halacistan; Hemedan BV