Edebiyatimizda balkan acilari hayriye Memoğlu-Süleymanoğlu Ankara-2009

67A. Saraçoğlu’nun Ey Yağız Toprak adlı şiir kitabından. Gümülcine, 1989, 97.

68Aynı eser, 96.

69Sofya, 1985, Hayriye Süleymanoğlu, Mehmet Süleymanoğlu, Türkçe-8, İstanbul, 2000, 32.

70HAKSES gazetesinden (Romanya) alınmıştır, Balkanlar’ın Sesi, Sayı-2, 1989, 5.

Göçmenlik konusu Bulgaristan Türk edebiyatına devamlı damgasını vururken, nedense, bu konu hiçbir zaman Bulgar sanatçıları ilgilendirmemiştir. Osmanlı-Rus (1877/78) Harbi’nden beri yaşanmakta olan bu insanlık dramı karşısında Bulgar sanatçılar sessiz kalmışlardır. Bulgaristan’da hayatı birçok yönde sürekli etkileyen göç olgusu hakkında sadece Yordan Yovkov’un bir-iki öyküsünde birşeyler bulabiliyoruz.

71Hayriye Süleymanoğlu Yenisoy, Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı V (Türkiye Dışı Çağdaş Türk Şiiri), Sayı-531, Mart 1996, 532-536.

72 Selânikli olan Ayşe Altuntac, Birinci Dünya Savaşında Kafkas cephesinde yaralanarak ölen kocasının intikamını almak için yemin etmiştir. 15 Mayıs 1919’da Yunanlıların İzmir’e girmesi üzerine köy köy dolaşarak gönüllü toplamış, karşı koyma hareketine iki oğluyla birlikte katılmış, burası Yunanlıların eline geçince Aydın’a gitmiştir. Kuvâ-i Milliyye’nin ilk teşkilâtına iki oğluyla birlikte katılan Ayşe Hanım, Yunanlılar tarafından 27 Mayıs 1919’da işgal edilen Aydın’da, Demirci’deki savaşlarda kahramanca döğüşmüş, oğullarından büyüğü burada yürütülen savaşta şehit düşmüştür. Ayşe Altuntac, 21 Şubat-12 Mart’taki Birinci İnönü, 31 Mart-1 Nisan, 1921’deki İkinci İnönü savaşlarında da bulunmuştur ve oğullarından küçüğü bu sıralarda şehit olmuştur. 23 Ağustostan 13 Eylül, 1921’e kadar süren, Yunanlıların yine büyük yenilgisiyle püskürtüldüğü Sakarya Savaşına da katılmış, kasığından yaralanmış ise de, tedavi edilip iyileşince müfrezesine dönmüştür. Büyük Taaruzda Mürsel Paşa fırkasında, Ahır dağlarında düşman gerilerine sarkmaya memur edilmiştir. İzmir’e ilk giren kıtalar arasında o da vardır. Kocasının intikamını almak için onun hatırası olan mücevherleri satarak at, mavzer, elbise vs. aldığı, binbaşılığa kadar yükseldiği belirtilmektedir.

Cumhuriyet kurulduktan sonra Binbaşı Ayşe Hanım Ankara’da Merkez Bankasına temizlikçi olarak işe alınmış, buradan emekli olunca da ömrünün yaşlılık dönemini bu cüz'î emekli maaşıyla geçirmiştir. Cumhuriyetimizde Selânikli, Rumelili bu kahraman kadınımıza uygun bir iş bulunamaz mıydı?!... (Şefika Kurnaz, Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını, İstanbul, 1992, 172; Fevziye Abdullah Tansel, İstiklâl Harbinde Mücahit Kadınlarımız, Ankara, 1988, 39-40; Aynur Mısıroğlu, Kuva-yi Milliyenin Kadın Kahramanları, İstanbul, 1976, 111).

73Göçmen Dergisi (Mersin), Sayı-1, 2003, 5.

74A. Jelâzkova, 1991.

^ Todor Jivkov’un En güvenilir bir bakanı olarak bilinen İçişleri Bakanı Dimitır Stoyanov, 1989’un yaz aylarında Kapıkule ve Dereköy sınır kapılarını kontrole gelerek her 24 saatte Türkiye’ye geçiş yapanların sayısının 10 000’in üzerinde olmasını emretmiş, bunu yapmayanların da görevlerinden alınacağını vurgulamış. Bulgar Devlet Güvenlik sisteminde üst düzey bir uzman olan T. A., Kapitan Andreevo bölgesine görevli olarak gönderilmiş, döndüğünde bir Bulgar komşusuyla orada yaşadıklarından şunları paylaşmış: “O yaz günlerinde sıcaklık 30-35 dereceye yükseliyordu. Sonu görülmeyen uzun göç kafilelerinde küçük çocuklar, hasta yaşlılar vardı ve susuzluktan yanıyorlardı. Etrafta su aramak için kafileden uzaklaşmak yasaktı bu yolculara… Aramızdan bazılarımız çocuklara, hasatalara şişelerle su getirdik… Bizden su almadılar… Korku dolu gözlerle bize bakıyor, elimizden su almıyorlardı… Bize güvenmiyorlardı… Sınırda görevlendirilmiş bizlerin de durumumuz anormaldi… 20 günde bir, banyo yapıyor, çamaşır değiştiriyorduk…”.

75Hak ve Özgürlük, Sayı-24, 1991.

76Bulgaristan Türkler’inin Sesi, Sayı-5, 1991, 19.

77Balkanlar’da Türk Kültürü, Sayı: 49, 2003, 23.

78Hayriye Süleymanoğlu ve Mehmet Süleymanoğlu, Türkçe-7, İstanbul, 2000, 69.

79Tuna Boyu, Sayı-14, 2001, 4.

80Deliorman Dergisi, Sayı-9, Yıl-3, Ocak-Şubat-Mart, 2004, 20.

81 Uslu, Recep, Evlâd-ı Fatihan, Sayı: 49, Nisan 2003.

82 Mehmet Türker’in Kalem Kılıçlaşınca adlı kitabından. İstanbul, 2004, 219-220.

83Mehmet Türker’in Kalem Kılıçlaşınca adlı kitabından, İstanbul, 2004, 220.

84Kaynak, Sayı-2, 2001, 11.

85Z. Güney, İnsan Olmak, İstanbul, 1997, 25.

86Ümit Özdağ, Ön Söz, Balkan Türkleri, Derleyen: E. Türbedar, ASAM, Ankara, 2003, s. VIII.

87Cengiz Hakov, Bulgaristan Türkler’inin Göçmenlik Serüveni, Türkler, C. 20, Ankara, 2002, 121-126.

88Fahri Kaya, Makedonya’daki Türk Varlığı, Balkanlar’daki Türk Kültürünün Dünü-Bugünü-Yarını, Milletlerarası Sempozyum (26-28 Ekim 2001) Bildiri Kitabı, Uludağ Üniversitesi Rektörlüğü, Bursa, 2002, 181.

89Krıstö Mançev, Turtsiya, Balkanite, Evropa. İstoria i Kultura, İzsledvaniya v çest na Prof. Cengiz Hakov, Sofya, 2003, 113.

90Nedim İpek, 1994, 43-44, 54-55.

91Zağra Müftüsünün Hatıra’larından, 108-110.

92Ahmet Halaçoğlu, 1994, 69.

93İhsan Bardakçı, 1985, 406-407.

94 Lauzanne, St. Balkan Acıları, Hastanın Başucunda Kırk Gün, İstanbul, 1990, 61-64.

95Halka Doğru, Millî Türküler, Sayı: 4, 2 Mayıs 1329/15 Mayıs 1913, 25.

96Ahmet Halaçoğlu, 1994, 72-73.

97Hayriye Süleymanoğlu, Mehmet Süleymanoğlu, Türkçe 7, İstanbul, 2000, 69-72.

98H. Yıldırım Ağanoğlu, 2001, 342-343.

99A. Halaçoğlu, 1994, 30.

100H. Yıldırım Ağanoğlu, 2001, 38-39.

101Hayriye Süleymanoğlu, 1993, 3-4, 187-193.

102Anlatan: Zeynep Yoğuran. Doğum tarihi: 1914. Kayıt tarihi: 1993. Kaleme alan: Nergis Süleymanoğlu-Aksoy.

103Özsoy, İskender, İki Vatan Yorgunları, Mübadele Acısını Yaşayanlar Anlatıyor, Bağlam Yayıncılık, İstanbul, 2003, 83-86.

104 Aynı eser, 69.

105 Çapan, Cevat, Deniz Ürperiyor Uzakta, Adam Şiir Klâsikleri, Adam Yayınları, İstanbul, 2003, 50.

106Anlatan: Zehra Balkanlı. Kaleme alındığı tarih: 1991. Kaleme alan: Hayriye Memoğlu Süleymanoğlu.

107Kemal Arı, 2003, 110-111.

108Özsoy, İskender İki Vatan Yorgunları, Mübadele Acısını Yaşayanlar Anlatıyor, Bağlam Yayıncılık, İstanbul, 2003, 19-20.

109Anlatan: Mustafa Parmak, 98 yaşında. Kayda alındığı tarih: 1990. Şevketiye köyü, Bursa. Kaleme alan: Erhan Süleymanoğlu.

110Hayriye Memoğlu-Süleymanoğlu'nun arşivinden.

111Kemal Arı, 2003, 164; Yaşar Nabi Nayır, 1936, 235-236; Falih Rıfkı Atay, 1970, 85-86.

112H. Memoğlu-Süleymanoğlu’nun arşivinden.

113Behice Boran, 1945, 26; Kemal Arı, 2003, 169.

114Kemal Arı, 2003, 162-173.

115Béla Horvath, 1997, 8.

116Anlatan: Ayşe Meriçli. Kayda alındığı yer: Bursa. Kaleme alan: Melek M. Yenisoy.

117Béla Horvath, 1997, 45.

118(Kısaltılmıştır) Fahri Kaya, İkindi Güneşi, Birlik Yayımları, Üsküp, 1998, 33-41.

119H. Süleymanoğlu Yenisoy, Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, 8. Bulgaristan Türk Edebiyatı, Ankara, 1997, 434.

120A. Jelâzkova, 1998, 101.

121Mehmet Memoğlu Yenisoy′un arşivinden.

122Sabahattin Bayramöz, Türkçe’nin Sarmaşıkları şiir kitabından, Ankara, 2002, 117-119.

123Güllerin Kokusu, Sofya, 2000, 51.

124Hayriye Süleymanoğlu Yenisoy, Bulgaristan Türk Çocuk Edebiyatından Örnekler, Ankara, 2002, 342.

125Hayriye Süleymanoğlu Yenisoy, Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı V., (Türkiye Dışı Çağdaş Türk Şiiri), Sayı: 531, Mart 1996, 493-494.

126Lâtif Karagöz, Sönmez Sevgi Közlerim, Yaprak Dökümü, Çerkezköy-Tekirdağ, 1999, 17.

127Balkanlar’dan Esinti, Sayı-6, 1991, 8-10.

128Bulgaristan Türkler’inin Sesi, Sayı 9, 1994, 29.

129Balkanlar’da Türk Kültürü, Sayı: 57, 2005, 7.

130Yenisoy, Hayriye Süleymanoğlu, Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi. 8. Bulgaristan Türk Edebiyatı, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara, 1997, 439.

131Ahmet Şerif Şerefli, Bulgaristan'daki Türkler, 2002, 28-30.

132Aynı eser, XXIII-XXIV.

133Mehmet Türker, 2003.

134Hayriye Süleymanoğlu, 1993, 3-4, 187-193; Hayriye Yenisoy, 1999, 569-573.

135Antonina Jelâzkova, 1998, 27-28, 41-42.

136Agitatorun Kılavuzu, Yeni Işık gazetesinin ilâvesi, Ocak 1964, 10-26.

137Demet (Şiirler ve Hikâyeler), Narodna Prosveta, Sofya, 1955, 23-24.

138İ. Yalımov, 2002, 336-337.

139Tuna dergisi, Sayı: 73-74, İstanbul, 2003, 94.

140Fahri Kaya, 1998, 11-21.

141İ. Çavuş, Hak ve Özgürlük, Sayı-3, 1998.

142İ. Yalımov, 2002, 445.

143K. Arı, 2003, 172.

144Balkanlar’da Türk Kültürü, Sayı-11, 1994.

145Balkanlar'ın Sesi, Sayı: 2, 1989, 37.

146 Kaynak, Sayı 26, 2005, 18.

147Ahmet Şerif Şerefli'nin Sen İstanbul'a Gelme adlı romanından, 2003, 91-92.

Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından yılda iki kez düzenlenen Kamu Personeli Yabancı Dil Sınavı (KPYDS)’na giren göçmenlerin birçoğu Bulgarca’dan başarılı oluyorlardı. Maaşlarına yabancı dil tazminatı denen ek ücret eklenmesi Yalçın Pekşen gibilerini rahatsız etmiş ve gazetelerde bu konuda bazı yazılar yayımlanmıştı.

148Ayrıntılı bilgi için bkz.: Mehmet Türker, Kalem Kılıçlaşınca-Ömer Osman Erendoruk’un Edebiyat Kimliği, Ufuk Ötesi Yayınları, İstanbul, 2004, 123-130.

İskender Özsoy da İki Vatan Yorgunları adlı kitabında (sf. 173) göçmenlerin memleketlerinden koparıldıktan sonra Türkiye’de iskân edildikleri bölgelerin yerli halkı tarafından “yaban”, “Macır-Muhacir”, “Bitli macır”, “Gâvur tohumu” ve “Yarım gâvur” diye küçümsendiklerini yazıyor.

149Tahmizci-zâde Mehmed Mâcid, 1977, 32.

150 Orhan Seyfi Şirin, Aliş'imiz var!, Kaynak, sayı-11, 2002, 5.